امشب را بیشتر «قدر» بدانیم

گفتارصریح معصومان(ع)

سفيان‌بن سمط از امام صادق(ع) پرسيد: اميد مي‌رود چه شب‌هايي از ماه رمضان ليله‌القدر باشد؟ امام پاسخ دادند: نوزدهم و بيست‌و‌يكم و بيست‌و‌سوم. دوباره پرسيد: ما المعتمد عليه من ذلك؟ مورد اعتماد از اين‌ها كدام است؟ امام فرمودند: ثلاث و عشرين! شب بيست و سوم. (من لا يحضره‌الفقيه، ج2، ص 160)
امام صادق(ع) درباره اعمال شب قدر فرمودند: شب نوزدهم و بيست‌و‌يكم و بيست‌و‌سوم از ماه رمضان را غسل كن و در احياي اين شب‌ها كوشش كن. در ادامه فرمودند: ليله ثلاث و عشرين، الليله التي فيها يُفرق كل امر حكيم و فيها يَكتب وفد الحجاج و ما يكون من السنه الي السنه، يستحب ان يصلي فيها مائه ركعه تقرأ في كل ركعه الحمد و عشر مرات قل هو الله احد. (بحار‌الانوار، ج97، ص 9).

 شب بيست‌وسوم شبي است كه در آن هر امري براساس حكمت الهي تدبير و جدا مي‌گردد و در آن هيئت اعزامي به حج و آنچه از سال تا به سال آينده است نوشته مي‌شود. مستحب است در آن شب، 100 ركعت نماز گزارده شود و در هر ركعت يك حمد و ده قل‌هو الله احد قرائت گردد.

همچنين امام باقر(ع) فرموده‌اند: ليله ثلاث و عشرين يرجي فيها ليله‌القدر (بحارالانوار، ج97، ص‌10 و ص11). در شب بيست‌و‌سوم اميد مي‌رود شب‌قدر باشد.
علي‌بن‌سالم گفته است امام صادق(ع) فرمود: من لم يكتب في اليله التي يفرق فيها كل امر حكيم لم يحج تلك السنه و هي ليله ثلاث و عشرين من شهر رمضان لان فيها يكتب وفد الحجاج و فيها يكتب الارزاق و الاجال و ما يكون من السنه الي السنه (بحار‌الانوار، ج 97، ص 17) هركسي در شبي كه در آن با حكمت الهي هر امري تدبير و جدا مي‌گردد، نامش نوشته نشود، در آن سال حج نمي‌رود و آن شب الهي، شب بيست‌و‌سوم از ماه رمضان است زيرا در آن هيئت اعزامي حجاج و روزي‌ها و مرگ‌ها و آنچه از آن سال تا سال بعد است، نوشته مي‌شود.
  نظریه علمای شعیه
  گروهي از دانشمندان شيعه تصريح كرده‌اند كه شب بيست‌وسوم شب قدر است. مرحوم شيخ صدوق، ادعاي اجماع و اتفاق مشايخ شيعه را كرده و نوشته است: اتفق مشايخنا رضي‌ا... عنهم علي انها ليله ثلاث و عشرين من شهر رمضان(الخصال، ج2، ص 519) مشايخ ما رضي‌ا... عنهم اتفاق دارند بر اينكه شب قدر، شب بيست‌وسوم ماه رمضان است.علامه مجلسي نيز همين ادعاي اتفاق مشايخ را نقل كرده و پذيرفته است. (بحار‌الانوار، ج 97، ص 16)

حاج شيخ عباسي قمي نيز در مفاتيح‌الجنان در اعمال شب بيست‌و‌سوم مي‌گويد: از احاديث بسيار مستفاد مي‌شود كه شب قدر همين است و اين شب جهني است و در اين شب جميع امور بر وفق حكمت مقدر مي‌گردد.با دلايل و شواهد و مداركي كه در اين نوشتار براي نظريه تعيين شب بيست‌وسوم براي ليله‌القدر بيان شده، اعتبار و جايگاه عالي اين شب روشن گرديد. شب‌هاي نوزدهم و بيست‌ويكم، شب‌هاي آمادگي براي درك شب قدر است. پس نبايد از شب بيست‌وسوم غفلت كرد. احياي اين شب به اميد درك شب قدر در ميان اين سه شب، مهم‌تر است.كوتاهي در اين شب زيان‌هاي بزرگ عدم درك شب قدر را در پي دارد. بايد شب بيست‌وسوم را پاس داشت و اعمال اين شب را به‌جا آورد و به آن توجه كرد.

ليله الجهني
حكايت و جريان شب جهني نيز محققان را در كشف ليله‌القدر ياري مي‌كند. عبدا... بن‌انيس انصاري، اهل جهينه بود و به مرد جهني معروف شد. او به گفته امام باقر(ع) و امام صادق(ع) خدمت پيامبر خدا رسيد و عرض كرد: خانه من دور از مدينه است و شتران و گوسفندان و غلاماني دارم. دوست دارم فرمان دهيد شبي از ماه رمضان را به مدينه و مسجدالنبي بيايم و عبادت كنم. پيامبر او را نزديك فراخوانده و در گوش او سرّي چيزي فرمودند و او از آن‌ زمان به بعد، هر سال شب بيست‌وسوم به مدينه مي‌آمد و سراسر شب در مسجدالنبي عبادت مي‌كرد و صبح مي‌رفت. (من لا يحضره‌الفقيه، ج 2، ص 161/ بحار‌الانوار، ج 97، ص 9 و ص10)
پس از اين گفتگو و مشاهده رفتار عبدا... انيس انصاري در شب بيست‌و‌سوم، اين شب «شب جهني» ناميده شد و ليله‌الجهني نامي براي شب قدر گرديد؛ به گونه‌اي كه اصحاب امامان از زمان شب جهني از امامان مي‌پرسيده‌اند. ابوبصير گفته است از امام صادق(ع) پرسيدم: جانم فداي شما! شب بيست‌و‌سوم ليله الجهني است؟ امام پاسخ دادند: ان ذلك ليقال(بحار‌الانوار، ج 97، ص 3). اين‌گونه گفته مي‌شود!
امام صادق(ع) فرموده‌اند: ان ليله ثالث و عشرين من شهر رمضان هي ليله الجهني فيها يفرق كل امر حكيم و فيها تثبت البلايا و المنايا و الاجال و الارزاق و القضايا و جميع ما يحدث فيها من الحول فطوبي لعبد احياها راكعاً و ساجداً مثّل خطاياه بين عينيه و يبكي عليها فاذا فعل ذلك رجوت ان لا يخيب ان‌شاء‌ا... (بحار‌الانوار، ج 97، ص 4 و ص 5).

 شب بيست ‌و‌سوم از ماه رمضان، شب جهني است كه در آن براساس حكمت الهي هر امري تدبير و جدا مي‌گردد.و در آن بلاها و مرگ‌ها و عمرها و روزي‌ها و قضاهاي الهي و تمام آنچه خداوند تا چنان شبي در سال آينده پديد مي‌آورد، ثبت مي‌شود. پس خوشا به حال بنده‌اي كه اين شب را با ركوع و سجود احيا بدارد و گناهان و اشتباهاتش را بين چشمانش مجسم كند و بر آن‌ها بگريد؛ پس هرگاه چنين كرد اميدوارم نااميد نگردد و به آرزويش برسد و محروم نشود، به خواست خدا.
در اين حديث آنچه در ليله‌القدر در سال روي مي‌دهد به ليله‌الجهني نسبت داده شده است و ليله‌الجهني نيز شب بيست‌و‌سوم ماه رمضان تعيين شده است و اين دليل محكمي براي تقويت شب بيست‌وسوم براي ليله‌القدر است.
  پاداش عمل صالح درشب بیست وسوم
در احاديث معصومان(ع) اجر و پاداش و فضائل استثنايي براي شب بيست‌وسوم وجود دارد و اين پاداش شگفت‌انگيز، راهنماي خردمندان و كنجكاوان به سوي درك زمان ليله‌القدر است.
ابوبصير گفته است، امام صادق(ع) فرمودند: من قرء سوره العنكبوت و الروم في شهر رمضان ليله ثلاث و عشرين فهو والله يا ابامحمد من اهل الجنه لا استثني فيه احداً (بحار‌الانوار، ج 97، ص 19). هركس سوره عنكبوت و روم را در شب بيست‌وسوم ماه رمضان قرائت كند، او اي ابامحمد به خدا سوگند از اهل بهشت است و در آن هيچ‌كس استثنا نشده است./س