به گزارش
باشگاه خبرنگاران همدان؛ او در حافظه و
احاطه بر لغت، شعر و ادب اعجوبهٔ زمان خود بود. حافظهٔ او به قدری قوی
بود که قصاید ۵۰ بیتی را به یکبار شنیدن حفظ می‌کرد. وی در نظم و نثر عربی هر
دو استاد بود و دیوان اشعار و مجموعهٔ رسائل او باقی است و مهمترین تألیف او همان مقامات است که در فن مقامه‌نویسی
قدیمی‌ترین کتاب است.
بدیع‌الزمان در
همدان تحصیل کرد و علوم ادب عرب را نزد ابن فارس رازی آموخت. در سال ۳۸۰ قمری در
سن ۲۲ سالگی به ری و به محضر صاحب بن عباد درآمد. سپس به گرگان و در سال ۳۸۲ به نیشابور
رفت و شهرتش منتشر شد. در آنجا با ابوبکر خوارزمی ملاقات کرد و منازعهٔ آنها به مفاخرت
کشید و در این وقت شهرتش عالمگیر شد، و چون خوارزمی وفات یافت یکه تاز میدان شد.
در سال ۳۸۳ از نیشابور بیرون رفت و مدتی در شهرهای مختلف خراسان به مدح امیران و
بزرگان پرداخت.
بدیع
الزمان پس از سیاحت در بلاد خراسان به سیستان رفت و در آنجا نزد خلف بن احمد مقام
شامخی کسب کرد و از رسائل بدیع‌الزمان چنین استنباط می‌شود که این امیر دانشمند و
با تدبیر بوده و شخصیت ممتازی داشته‌است و شاید همین امر موجب شده است که بدیع
الزمان شش مقامه بر مقامات خود بیافزاید و در آنها از فضل و کمال این امیر سخن
بگوید، با این همه بدیع الزمان از این امیر نیز ملول شد و از او اجازه خواست که
به هرات مسافرت کند.
پس بدیع‌الزمان
در هرات که آن زمان تابع دولت غزنوی بود، رحل اقامت افکند و چه بسا از این راه می‌خواست
بدرگاه محمود غزنوی صاحب فتوحات درخشان در هند راه یابد و در شمار نویسندگان و
خواص او درآید و چنانکه ثعالبی گفته‌است وی به نزد محمود غزنوی رفت و در قصیده او
را مدح گفت.
بدیع‌الزمان
دربار محمود را نیز برای نیل به آمال خود چندان مناسب ندید و بارگاه سلطان غزنوی
نتوانست او را پایبند کند به همین علت پس از مدتی وی به هرات بازگشت و در آنجا با
دختر یکی از ثروتمندان شهر بنام (الخشنامی) ازدواج کرد و صاحب چند فرزند شد. بدیع‌الزمان
باقی عمر کوتاه خود را در هرات ساکن شد.
در کیفیت
وفات وی محققان و دانشمندان از متقدمان و متأخران اختلاف نظر دارند، برخی برآنند
که وی را مسموم کردند و عدهای دیگر معتقدند که بدیع‌الزمان پیش از مرگش مدفون شد.
به این نحو که او سکته کرد و مردم او را به گمان اینکه مرده‌است، به خاک سپردند ولی
چون شب فرا رسید، صدای او را از گور شنیدند اما هنگامی که قبر را شکافتند، بدیع‌الزمان
در حالیکه ریشش را بر دست گرفته بود، درگذشته بود. مرگ وی در سال ۳۹۸ هجری قمری در
هرات بوده‌است.
بدیع‌الزمان
مبتکر مقامه‌نویسی است و در این فن در زبان‌های عربی و فارسی و ترکی و عبری مقلدان
بسیار داشت که از مشهورترین آنها ابو محمدالقاسم حریری، صاحب مقامات حریری است. در
کتاب مقامات او که آمیزه‌ای از طنزپردازی و بدیهه‌سازی و تمثیل‌آفرینی است، قهرمان
حکایت‌ها که مردی فاضل و جهان دیده و فهمیده‌است به سبب قدرنشناسی مردم و نادرست
بودن نظام اجتماعی به کلاشی و اخاذی و حیله‌گری روزگار می‌گذراند.
از بدیع الزمان سه اثر بشرح ذیل باقی مانده‌است:
دیوان شعر بدیع‌الزمان مشتمل بر اشعار عربی و ملمعات که در قاهره به سال
۱۳۲۱ هجری (۱۹۰۳ میلادی) به چاپ رسیده‌است.
رسائل بدیع‌الزمان که تعداد آنها ۲۳۳ رساله‌است و از مجموع آنها نسخ خطی
متعدد باقی مانده‌است رسائل سبدیع‌الزمان چندین بار بچاپ رسیده از جمله در بیروت
بسال ۱۹۲۱ میلادی و در سال ۱۲۹۸ قمری در استانبول چاپ شده‌است.
مهمترین اثرش به عربی مقامات است که نخستین بار به همراه شرح آن، در سال
۱۸۸۹ میلادی در بیروت به طبع رسید. تعداد آنها ۵۱ مقامه‌است.
از
مقامات بدیع‌الزمان نسخ خطی متعدد در کتابخانههای مختلف دنیا مانند فرانسه،
آلمان، ترکیه باقی مانده‌است و آن چندین بار در نقاط مختلف جهان به چاپ رسیده‌است،
از جمله در سال ۱۸۸۹ در بیروت با شرح شیخ محمد عبده و یکبار هم در ایران بسال ۱۲۹۵
قمری با چاپ سنگی به چاپ رسیده‌است./ع