سایر زبان ها

صفحه نخست

سیاسی

بین‌الملل

ورزشی

اجتماعی

اقتصادی

فرهنگی هنری

علمی پزشکی

فیلم و صوت

عکس

استان ها

شهروند خبرنگار

وب‌گردی

سایر بخش‌ها

ایلام/

طعم خوش «سقز»‏

اواخر فصل بهار در برخی از مناطق جنگلی استان ایلام برداشت شیره یا صمغ درخت بنه با نام کردی «سقز» ‏آغاز می‌شود که اگر از پیاده‌روهای شهر ایلام بگذرید خواهید دید که بسته‌های سفید رنگ اما کوچک سقز یا ‏همان «جاجِگ کوردی» توسط دستفروشان که در واقع بعضا خودشان تهیه‌کنندگان آن هستند، فروخته ‏می‌شود، بوی دلپذیر و طعم خوش آن، دل هر رهگذری را مجذوب خود می‌کند.‏

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران ايلام ؛مسیر شهرستان اسلام‌آباد از استان کرمانشاه به سمت ایلام، اطراف رودخانه ‏چم‌سرخ صالح‌آباد، پاکل گراب، مسیر بین بخش میمه و ملکشاهی، شیب جنوبی کبیرکوه در جنوب ‏دره‌کلم، کوه مانشت، گنجوان، تنگ بیجار، کوه قلعه اسماعیل‌خان، بدره، تنگ کافری، کبیرکوه از طرف ‏روستای مهتابی، کوه نخجیر، کان گنبد، زمینه ملکشاهی، کلک نقی، کلاه فرج، سیاه کوه ایلام، اناران و ‏دینارکوه از مهمترین کانون‌های تولید سقز اين محصول خدادادی است.‏
درخت «بنه» یا «ون» که در اکثر نقاط جنگل‌های زاگرس یافت می‌شود، کانون اصلی تهیه سقز است که ‏استخراج شیره این درخت از ساقه درخت بنه، حکایتی بسیار دیدنی و شنیدنی دارد، کسانی که از اهالی ‏استان‌های غربی کشور هستند بدون شک اگر در این فصل به کوه رفته باشند حتما کاسه‌های گلی کوچکی ‏که به اصطلاح کردی «کوچِله» نام دارد را که بر روی تنه درختان بنه چسبانده شده‌اند را دیده‌اند که در ‏بخش فوقانی هر کاسه، اثر خراشیدگی تنه درخت با تیشه وجود دارد که شیره یا صمغ این درخت به داخل ‏کاسه گلی ریخته می‌شود.‏
گشتن در میان کوهستان و درخت بنه پیدا کردن و کاسه گلی از خاک رس ساختن و درخت را تیغ زدن و . ‏‏. . . حکایت مربوط به این بسته‌های سفید رنگ و خوش بویی است که در حاشیه پیاده‌روها توسط کودکان ‏فروخته می‌شود.‏
علاوه بر اینکه نقاط مشخصی از جنگل‌های زاگرس در استان ایلام، خاستگاه اصلی تهیه سقز است، مابقی ‏جنگل نیز باید رصد شود که درختان دیگری که در سایر نقاط وجود دارند نیز صمغ‌گیری شوند که برای ‏این کار، افراد به اصطلاح «جاجگ گیر» یا «لالو» شبانه در جنگل می‌مانند تا کار را به پایان برسانند.‏
بعد از اتمام کاسه‌گذاری توسط افراد، پس از سه تا پنج هفته در مراجعات بعدی که کاسه‌ها تقریبآ از صمغ ‏درخت بنه پر شده‌اند در ساعات خنک روز نسبت به چیدن آنها اقدام مي‌كنند.‏
نکته‌ای که در اینجا گفتنش خالی از لطف نیست این است که در این مدت که کاسه‌های گلی بر روی ‏درخت بنه هستند و به دور از چشمان «لالو» در حال پر شدن‌اند، اگر رهگذری از کنار آنها بگذرد هر چند ‏شیطنتی كوچك داشته باشد ولی هیچ وقت کوچک‌ترین آسیبی به کاسه‌ها نمی‌رساند.‏
بعد از گذشت مدت زمان کافی برای پر شدن کاسه‌ها که «لالو» نیز در این مدت در کوه مانده و از آنها ‏نگهبانی کرده است، سایر افراد برای چیدن کاسه‌ها و خالی کردن صمغ از میان کوچله‌ها به کمک «لالو» ‏می‌آیند.‏
با تلاش جاجگ‌گیران، صمغ‌های جمع‌آوری شده در داخل کاسه‌های گلی در داخل حلبی‌های 18 تا 20 ‏کیلویی ریخته شده و بعد از حفر چاله‌ای در زمین، صمغ‌ها را در داخل آن می‌ریزند و پس از ورز دادن این ‏میزان صمغ و اضافه کردن مقداری آب، رنگ کرم آن سفید می‌شود و روانه بازار مصرف می‌شود.‏
بسته به وضعیت سفارش گرفته شده جاجگ‌گیران ممکن است صمغ‌های گردآوری شده را بپزند که عکس ‏این حالت نیز وجود دارد، البته گفتن این نکته نیز نباید فراموش شود که اگر صمغ‌های جمع‌آوری پخته ‏شود، تربانتین موجود در آن از بین می‌رود که در غیر این صورت خواص آن محفوظ می‌ماند.‏
صمغ درخت، مقوی معده، مدر، محرک اشتها و درمان یبوست‌های مزمن و بواسیر است که از آن برای ‏درمان این بیماری‌ها استفاده مي‌شود. پایه سقزها تجارتی هستند، پماد صمغ بنه و پیه، کجی و ترکیدن ناخن ‏و ترک نشیمنگاه (شقاق) را برطرف می‌کند و مخلوط شیره سقز و روغن زیتون در درمان ورم‌ها، ترک ‏پوست و خارش مفید است، مصرف آن ابتلا به سرطان را کم کرده و خاکستر پوست درخت بنه با آهک ‏برای درمان سیاه زخم (شاربن) در دام‌ها به کار می‌رود.‏
از سقز، تربانتین به دست آمده که ماده اولیه بسیاری از داروهاست و در عطرسازی نیز مورد استفاده قرار ‏می‌گیرد، تربانتین یکی از اجزاي مهم تشکیل‌دهنده پماد آلفاست که در درمان سوختگی‌های سطحی و ‏خفیف به کار می‌رود و از گال گیاه در ساخت جوهر و رنگ استفاده می‌کنند .‏
گفتنی است که از دانه آن روغن خوراکی بسیار خوبی به دست می‌آید که داروی طحال است.‏
جویدن این آدامس طبیعی و محلی به نوبه خود علاوه بر اینکه نقش بسیار مهمی در پاکسازی معده و دستگاه ‏گوارشی بدن دارد بلکه به نظر بسیاری از دندانپزشکان در جلای سفیدی رنگ دندان نیز بسیار مثمر ثمر است .‏
به همان اندازه که جویدن این سقز، خوشمزه و دوست داشتنی است، تهیه کردن و به دست آوردنش بسیار سخت و ‏طاقت فرساست و هفته‌ها به طول می‌انجامد.‏/س

برچسب ها: طعم خوش ، سقز ، ایلام
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.