تاریخچه شهرارومیه

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران ارومیه ،بیش‌تر مردم ارومیه را ترک‌های آذربایجانی و نیز اقلیتی از کردها، مسیحیان آشوری و ارمنی تشکیل می‌دهند. اکثر آذربایجانی‌های ارومیه شیعه‌مذهب هستند؛ ولی شماری از ترک‌زبانان اهل‌حق، حنفی و شافعی‌مذهب نیز در ابن شهر زندگی می‌کنند بیشینه کردهای ساکن ارومیه نیز سنی‌مذهب هستند.

ترک زبانان ۸۵٫۷٪ درصد خانوارهای نمونه را به خود اختصاص داده و کردزبان‌ها حدود ۱۰٫۵٪ بوده‌اند. درصد آشوری‌ها، فارس‌زبان‌ها و ارمنی‌ها در شهر ارومیه به ترتیب ۱٫۷، ۱٫۶ و ۰٫۵ بود.

اکثر مردم آذری ارومیه شیعه مذهب می‌باشند ولی تعداد زیادی آذری‌های سنی حنفی و شافعی مذهب نیز در داخل شهر و در بیش از ۲۵ روستا از جمله، بالو، قولنجی، کهریز، گل‏تپه، گجین و ولینده زندگی می‌کنند. در ارومیه شماری از ترک زبان‌های اهل حق نیز زندگی می‌کنند. مذهب کردهای ساکن ارومیه نیز اکثرا سنی است.

همچنین اقلیتی از مردمان آشوری و ارمنی در این شهر زندگی می‌کنند. در سال ۱۹۰۰ میلادی حدود نیمی از جمعیت شهر ارومیه مسیحی ،اعم از آشوریان و ارامنه بودند اما بسیاری از آن‌ها در میان درگیری‌های روسیه و عثمانی در سال ۱۹۱۸ شهر را ترک کردند پس از عقب‌نشین روس‌ها از این منطقه بیشتر مسیحیان باقی‌مانده در شهر ارومیه قتل عام شدند در زمان رضاشاه پهلوی آشوریان ایران دعوت به بازگشت به این شهر شدند و چندین هزار نفر از آنها به این شهر بازگشتند.

مسالک وممالک پیش از قاجاریه. نقشه آذربایجان و آران

نام این شهر ابتدا ارومیه یا اورمیه بوده‌است ولی با آمدن حکومت پهلوی و سلطنت رضاشاه این محل به رضائیه تغییر نام داد و بعد از انقلاب اسلامی دوباره به نام ارومیه برگشت. در اسناد قدیمی همچنین نام این شهر به صورت اورمیه نیز ذکر شده‌است.

برخی بر این باورند نام ارومیه از زبان سومری آمده‌است و برخی دیگر آن را سریانی می‌دانند. اور در زبان آشوری به معنای شهر است (همان واژه‌ای که در نام اورشلیم (شهر آشتی) هم وجود دارد) و میه به معنای آب است (هم‌ریشه با مآء عربی)، و اورمیه یا ارومیه در زبان آشوری به معنای "شهر آب" است.

پیشینه

پارسیان در مهاجرت خود از ایران‌ویج نخست در غرب و جنوب دریاچه ارومیه ساکن شدند ولی پس از آن به مهاجرت خود ادامه دادند و تا سرزمین پارس (استان فارس) پیش رفتند. جلگه ارومیه در دوران باستان در قلمرو مادها، آشوریان، و دیگر اقوام نیز قرار داشته‌است. شاه عباس بزرگ پس از بیرون راندن عثمانی‌ها از خاک ایران در صدد برآمد طوایفی را برای مرزداری قدرتمند در بخش غربی کشور مستقر سازد. شاه عباس برای این منظور ایل افشار ساکن ابیورد خراسان و دیگر نقاط را در نظر گرفت. او کلبعلی سلطان ایمانلوی افشار را احضار نموده به لقب خانی و ریاست کل ایل افشار منصوب نمود. سپس دستور داد که ایل افشار که شمار زیادی داشتند و در ولایات عراق، فارس، کرمان و خراسان سکنی داشتند، با تمام امکانات خود حرکت کرده در جلگه ارومیه ساکن شوند. در این جابجایی هشت هزار خانوار از شش ایل بزرگ این طایفه در جلگهٔ ارومیه استقرار یافتند و حکومت این ناحیه در اختیار کلب علی خان قرار گرفت. متن فرمان شاه عباس یکم خطاب به کلب‌علی خان که سبب این جابجایی ایلی شد در دست است همین پیشینه سبب شد تا شماری از سران این طایفه به‌ویژه پس از تأسیس ارتش جدید در ایران، در مناصب فرماندهی حضور داشته باشند. حمدالله مستوفی (درگذشتهٔ ۷۴۰ ه.) در وصف ارومیه می‌نویسد: «اورمیه... باغستان فراوان دارد و از میوه‌هایش انگور خلوقی و امرود پیغمبری و آلوی زرد به غایت خوبست و بدین سبب تبارزه اگر صاحب حسنی را با لباس ناسزا یابند گویند: انگور خلوقی بچه دردرّ سوه‌اندر، یعنی: انگور خلوقی دریده‌شده سبد-اندر.» تبارزه در این جمله به معنی تبریزیان است و جمله‌ای که آورده شده به زبان آذری است.

ارومیه در جلگهٔ گسترده و سرسبزی به درازای ۷۰ کیلومتر و به پهنای ۳۰ کیلومتر واقع شده که اطراف آن تا کیلومترها پوشیده از باغات انگور و سیب و کشتزار است. دریاچه ارومیه در شرق و دریاچه مارمیشو در غرب این شهر قرار دارد. این شهر به علت آب و هوای معتدل و داشتن مناظر زیبا، یکی از شهرهای گردشگری ایران محسوب می‌شود. جمعیت این شهر ۵۷۷٬۳۰۷ نفر می‌باشد و نیز جمعیت شهر در سال ۲۰۰۵ میلادی، ۷۸۷٬۲۵۴ نفر پیش‌بینی شده است بلندی ارومیه از سطح دریا ۱۳۳۲ متر است.

جغرافیای طبیعی شهرستان ارومیه

منطقه ارومیه از لحاظ زمین شناسی و رخساره‌ها دارای تنوع بسیار زیادی است.

تا جایی که اکثر رخساره‌های دوران‌های مختلف زمین شناسی در این منطقه یافت می‌شود. رخساره‌های رسوبی منطقه از نظر تقسیم بندی در ساختارهای رسوبی البرز غربی قرار می‌گیرد. بیشتر نهشته‌های موجود در منطقه از نوع رسوبی بوده در عین حال شدت تغییرات ساختاری چون کوهزایی و گسل ممکن است دگرگونی‌های دینامیکی را در برخی از قسمتهای منطقه ایجاد کرده باشد. رخنمون بیشتر واحدهای رسوبی منطقه اورمیه مربوط به دوران دوم (‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژوراسیک)ودوران چهارم (کواترنر)زمین شناسی می‌باشد. جلگه اورمیه از رسوبات غنی رودهای اصلی این منطقه باراندوزچای، شهرچای، روضه چای و نازلوچای که از قدیم الایام همه ساله به طور منظم در آن ترسیب کرده و می‌کنند پوشیده شده‌است و به همین جهت است که جلگه اورمیه فعال ترین قطب کشاورزی آذربایجان به شمار می‌رود.

۲. اقلیم

اقلیم شهرستان ارومیه متأثر از عرض جغرافیائی، ورزش، بادها، وجود دریاچهٔ ارومیه، عبور جریانهای هوایی مرطوب مدیترانه‌ای، اقیانوسی و توده‌های سرد سیبری شمال و شمال شرقی، توپوگرافر منطقه و جهت گیری ارتفاعاتو ارتفاع(۱۳۰۰ تا ۳۳۰۰ متر) است. درکل ارومیه دارای آب و هوای معتدل و سرد می‌باشد.

طبق آمار هواشناسی ۴۶ ساله ایستگاه سینوپتیک ارومیه میانگین درجه حرارت سالانهٔ شهرستان ۵/۱۱ درجهٔ سانتیگراد بوده و حداکثر مطلق درجه حرارت ثبت شده در این دورهٔ اماری ۳۸ درجه سانتیگراد در ماههای تیر و مرداد و حداقل ۸/۲۲ در دی ماه بوده‌است. میانگین حداکثر دمای سالیانه ۵/۱۷ و میانگین حداقل آن۴/۵ درجهٔ سانتیگراد ثبت شده‌است. تعداد بارندگی در طول سال حدود نود روز است و میانگین بارندگی سالانه در حدود ۲۵۶ میلیمتر می‌باشد. میزان روزهای یخبندان ۱۵۰-۱۸۰ روز است و میانگین رطوبت نسبی ۶۹ درصد بوده است(حداکثر رطوبت نسبی ۷۸ درصد و حداقل ۴۶ درصد می‌باشد).

۳. بادهای محلی ارومیه

- قره یئل:این باد با جهت شمالی و جنوبی می‌وزد و از خوی گذشته و در ارومیه به باد سلماس(سلماس یئلی) معروف است.

- آغ یئل: این باد در جهت عکس باد شمال می‌وزد که در منابع فارسی از آن به عنوان باد سفید یاد می‌شود.

- چن (مه) یئلی:یا باد نسیم دریا که به علت اختلاف فشار بین خشکی و دریاچه محسوس است و در طول روز جهت آن از سمت دریاچه به خشکی و در شب جهت آن از خشکی به دریاچه‌است.

ترابری

تصویر هوایی ارومیه

فاصله ارومیه تا تهران در صورت عبور از پل شهید کلانتری (پل میان‌گذر دریاچه ارومیه) ۷۸۰ کیلومتر است. همچنین فاصله ارومیه تا تبریز ۱۳۵ کیلومتر می‌باشد.

همچنین فاصله ارومیه تا مهاباد ۱۱۰ کیلومتر، اشنویه: ۷۰ کیلومتر، پبرانشهر ۱۱۵ کیلومتر، بوکان ۱۶۵ کلیومتر،سردشت (از جاده اشنویه) ۱۹۵ کیلومتر، سلماس ۸۰ کیلومتر، نقده۹۵ کیلومتر می‌باشد.

شهر ارومیه دارای فرودگاه فعال بین‌المللی است. پروازهای داخلی فرودگاه ارومیه به تهران و مشهد و پرواز خارجی به ترکیه، عربستان و دبی دایر می‌باشد. استان آذربایجان غربی با سه کشور ترکیه، عراق و آذربایجان همسایه می‌باشد و کنسولگری ترکیه در این شهر مشغول فعالیت می‌باشد.

تعداد خودرو در ارومیه به ازای هر هزار نفر ۸۰ دستگاه است و این رقم در تهران ۶۰ دستگاه می‌باشد

دروازه‌های قدیمی ارومیه

شهر ارومیه به علت موقعیت جغرافیایی و سیاسی همیشه تاخت و تار بیگانگان و اشرار قرار می‌گرفته به همین دلیل از قدیم الایام دارای برج و قلاع بوده نام دروازه‌های هشتگانهٔ این شهر عبارتند از:

۱- دروازه بالوو(سلماس یا شاپور)

۲- دروازه عسگرخان

۳- دروازه نووگئچر

۴- دروازه یوردشاه

۵-دروازه ارگ

۶- دروازه بازار باش

۷- دروازه سویوق بلاغ (خازاران-خزران)

۸-دروازه توپراق قالا

مناطق دیدنی

مجتمع تفریحی چی‌چست، پارک جنگلی ارومیه، بند، کوه «سیرداغ»، دریاچه ارومیه، دریاچه مارمیشو، دره قاسملو، مجتمع تجاری تفریحی باری، مسجد جامع، بنای سه گنبد، پل شهید کلانتری، آبشار سولوک، جاده امامزاده. خیابان شیخ تپه و...

جاذبه‌های طبیعی شهرستان ارومیه

دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه با وسعتی حدود ۴۸۱۰ کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه کشور محسوب می‌شود. طول این دریاچه ۱۳۰ الی ۱۴۰ کیلومتر و عرض آن ۱۵ الی ۲۰ کیلومتر است و عمق متوسط آن ۶ الی ۱۵ متر می‌باشد.

دریاچه ارومیه یکی از منابع آبی آذربایجان در مغرب فلات آذربایجان که از شمال به جنوب کشیده شده‌است.

گسل بزرگ ارومیه از وسط این دریاچه می‌گذردکه طی فعالیت این گسل، دریاچهٔ تکتونیکی اورمیه در محل فرو نشست زمین تشکیل شده که جهت آن موافق با جهت فرو نشست گسلی یعنی شمال-جنوب می‌باشد. دستگاههای لرزه نگاری امروزه فعالیت این گسل را نشان می‌دهد. ارتفاع متوسط سطح آب دریاچه از دریای آزاد حدود ۱۲۸۷ متر می‌باشد. دریاچهٔ اورمیه شورترین دریاچهٔ کشور است که میزان شوری آب این دریاچه در حدود ۳۵۰ گرم بر لیتر است و تنها موجود زندهٔ این دریاچه «آرتیمیااورمیانا» می‌باشد. قابل ذکر است دریاچهٔ اورمیه بعد از دریاچهٔ «بحرالمیت» شورترین دریاچه جهان بوده و لجن‌های این دریاچه خاصیت درمانی دارد.

پارک ملی دریاچهٔ ارومیه مجموعا متشکل از ۱۰۲ جزیرهٔ بزرگ و کوچک می‌باشد که به جز جزیره اسلامی (شاهی) بقیه جزایر به صورت مناطق محافظت شده، پارک ملی اعلام شده و در آنها حیوانات وحشی رها شده‌اند.

پیست اسکی خوشاکو

مجموعه ورزشی تفریحی که در فاصله ۳۵ کیلومتری غرب شهر اورمیه قرار گرفته‌است. از دیگر جاذبه‌های طبیعی شهرستان ارومیه می‌توان به تفرجگاه بند(در جنوب شهر ارومیه)، دره شهدا(قاسملو دره سی یا خان دره سی – در جنوب غرب ارومیه)، درهٔ نازلوچای(در ۲۰ کیلومتری شمال غرب اورمیه)، دره باراندوز چای(در ۲۲ کیلومتری جنوب غرب ارومیه)، غار تام تاوا(در ۱۹ کیلومتری شمال شرق اورمیه) و چشمه‌های آبگرم اطراف این شهرستان از جمله ایستی سو قوشچی، باراندوز و... اشاره کرد.

از جاذبه‌های غیرطبیعی موجود در شهرستان اورمیه نیز می‌توان به مجموعه دهکده‌های باری و چی چست، پل میانگذر دریاچهٔ ارومیه و... اشاره نمود.

مهمترین کوههای شهرستان اورمیه

ارتفاعات مشرف بر شهر اورمیه

- جوودلرداغی: به ارتفاع۱۴۴۰ متردرشمال غربی شهر اورمیه.

- سیرداغی: به ارتفاع ۱۷۰۰ متر در دو کیلومتری جنوب غربی شهر اورمیه.

- علی ایمان داغی: به ارتفاع ۱۶۶۳ متر در جنوب شرقی شهر اورمیه.

کوههای قیزممسی در ۶ کیلومتری، ساری قیه در ۷ کیلومتری، ترشک در ۵/۷ کیلومتری، قوش قیه سی در ۵/۸ کیلومتری، علی پنجه سی در ۴/۹ کیلومتری، بز داغی در ۱۲ کیلومتری، ساری داغ در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اورمیه قرار دارد. ماه داغی ۲۹ کیلومتری جنوب شرقی و کوههای شهیدان، کمال و زیناتابوتان (کوه مرزی با ترکیه) در ۳۸ کیلومتری جنوب غربی، کتول داغی در ۵۰ کیلومتری، ساری داش، کوران داغی در ۶۵ کیلومتری شمال غربی اورمیه، اشکچی داغی در ۳۰ کیلومتری جنوب اورمیه، زنبیل داغی در۲۵ کیلومتری شمال شرقی (حاشیه دریاچه اورمیه)، دشتک داغی در ۲۰ کیلومتری اورمیه ازجمله کوههای مهم این منطقه محسوب می‌گردند.

سوغات و کشاورزی

امروزه حلوا گردویی، نقل، عرق بیدمشک از رهاوردهای ارومیه هستند.

انگور و سیب از عمده محصولات کشاورزی شهر ارومیه می‌باشد. سایر محصولات کشاورزی عبارتند از: گردو، تخمه آفتابگردان و کدو، هلو، زردآلو، شلیل و گیلاس.

ورزش

ورزش بخش مهمی از فرهنگ ارومیه را دربرمی‌گیرد. محبوب ترین ورزش در شهر ارومیه، والیبال است.

مسابقات والیبال جام مردان آسیا در سال ۲۰۱۰ در استادیوم شش هزارنفری غدیر ارومیه برگزار شد. هشت کشور در این رقابتها حضور داشتند که هشت تیم برتر رقابتهای جام ملتهای آسیا (۲۰۰۹) بودند. ناگته نماند این شهر بعد از گنبدکاووس از شهرهای قدیمی والیبال خیز ایران است و همواره با هم در میادین ورزشی رقابت داشته‌اند./س