جعفر مهرداد رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علمی جهان اسلام (ISC) در گفتگو با
خبرنگار صنفي آموزشي باشگاه خبرنگاران گفت: چند سالی است که پیشرفت های علمی جمهوری اسلامی ایران توجه جهانیان را به خود جلب کرده است و موسسات و سازمان های متعددی وجود دارند که پیشرفت های علمی کشورهای جهان از جمله ایران را رصد می کنند.
وی افزود: در سال های گذشته نظام هایی مانند ISI و Scopus و در سال های اخیر ISC با استفاده از روند تحلیل استنادی مبتنی بر انتشارات علمی به ویژه نشریاتی که توسط دانشگاه ها، انجمن های علمی و موسسات پژوهشی منتشر می شوند نرخ تولیدات علمی را اندازه گیری و اعلام می کنند.
مهرداد تصریح کرد: هر چند این روش بیشتر جنبه کمی دارد اما پرداختن به میزان استناد دهی به مقالات علمی نشان دهنده این واقعیت است که هر چند میزان استفاده ها بیشتر باشد به همان نسبت نیز تولیدات علمی از کیفیت لازم و با اهمیت برخوردار خواهد بود و از این رو استناد در بحث تولید علم مؤلفه ای است با اهمیت که دلالت بر کیفیت فعالیت علمی و تحقیقاتی کشورهای مختلف دارد.
مهرداد اظهار داشت: علاوه بر نظام های استنادی بالا، تقریباً یک دهه است که نظام های رتبه بندی بین المللی نیز اندازه گیری رتبه علمی دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی را آغاز کرده اند که در این بین نظام های رتبه بندی تایمز، QS و شانگهای و در دو سال گذشته نظام رتبه بندی ISC از همه مهمتر است.
وی تصریح کرد: بنابراین رفتار علمی کشورها و روند حرکت علمی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی بر اساس معیارها و شاخص های علم سنجی و رتبه بندی تحت مدیریت و کنترل سیستم هایی است که برای سنجش عملکرد پژوهشی تاسیس شده اند.
مهرداد خاطر نشان کرد: اسکوپوس که وابسته به بنگاه انتشاراتی الزويراست اکنون با نزدیک به 20000 نشریه علمی معتبر جهانی در نگاشت علم و ترسیم علمی مراکز آموزشی و تحقیقات فعالیت چشمگیری دارند به طوری که از میان تنها کشورهای نوظهور علمی، ایران در تولید علم از جایگاه ممتازی برخوردار است طوری که در یک دهه اخير کاری که دانشمندان و پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران بر اساس سیاست های موثر وزارت علوم ، تحقیقات فناوری انجام داده اند کار برجسته است.
** 40 هزار و 442 مدرک در رشته کشاورزی از محققان ایرانی ثبت شده است مهرداد در ادامه گفت: دانشمندان ایران در رشته هایی مانند علوم کشاورزی، مهندسی شیمی (که در مقایسه با سایر رشته های دانشگاهی یک رشته نسبتاً جدید است) علوم کامپیوتر، شیمی و مهندسی که اکنون در سطح منطقه بین کشورهای نوظهور علمی بسیار پرتوان ظاهر شده اند.
وی افزود: آمار تعداد مدارک که از جمهوری اسلامی ایران در بین سال های 1996-2010 ثبت شده در کل 40 هزار و 442 مورد در رشته کشاورزی بوده که به شرح زیر است.
کشاورزی 1996-2010
اچ ایندکس 52
تعداد مدارک 10999
مدارک قابل استناد 10872
تعداد کل استنادهای دریافتی 40442
تعداد خود استنادی 14231
نسبت تعداد استناد به مقاله 3.68
** 6 هزار و 568 مدرک در رشته شیمی از محققان ایرانی ثبت شده است مهرداد در ادامه گفت: سال های اخیر به دلیل پیشرفت های حاصل در صنعت نفت و گاز به ویژه پتروشیمی و نظر به تاسیس این رشته ها در دانشگاه ها ی بزرگ کشور و جذب دانشجو در این دانشگاهها در کنار رشته مهندسی شیمی، تعداد مدارکی از اعضای هیات علمی و متخصصان مهندسی شیمی در بازه زمانی 1996 تا 2010 در اسکوپوس به ثبت رسیده است 6568 مدرک است.
وی افزود: جامعه علمی به اهمیت این نکته واقف باشد که تعداد استناد به هر مقاله در مهندسی شیمی 6.49 است که در نوع خود منحصر به فرد است و بی اغراق می توان ادعا کرد که جمهوری اسلامی ایران در این حوزه سرآمد کشورهای نوظهور علمی است.
مهرداد تصریح کرد: آمار مدارک مهندسی شیمی به شرح زیر است:
مهندسی شیمی 19996-2010
اچ ایندکس 58
تعداد مدارک 6568
مدارک قابل استناد 6485
تعداد کل استنادهای دریافتی 42616
تعداد خود استنادی 18316
نسبت تعداد استناد به مقاله 6.49
** دانشگاه شریف تنها دانشگاه تزار اول جهان در رشته های موضوعی مهرداد در ادامه گفت: در قلمرو و علوم و مهندسی کامپیوتر بسیاری از کشورها اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه فعالیت های چشم گیری دارد که جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از این کشورهای برجسته درحوزه مهندسی کامپیوتر هستند.
وی افزود: در رتبه بندی سال 2012 میلادی که توسط QS برحسب رشته های موضوعی انجام داده که دانشگاه صنعتی شریف تنها دانشگاه جمهوری اسلامی ایران است که در این رشته جزء 200 دانشگاه تراز اول جهان قرار گرفته است.
مهرداد تصریح کرد: سهم دانشمندان و پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران در تولید علم در حوزه علوم و مهندسی کامپیوتر در همان فاصله زمانی 5900 مقاله است که به این تعداد مدارک 20859 استناد صورت گرفته است که رقمی در خور توجه است و میزان خود استنادی به این مدارک رقمی برابر با 7692 استناد است.
وی اظهار داشت: رشته شیمی به دلیل سابقه دیرینه ای که این رشته از نظر آموزش و پژوهش در دانشگاه های کشور دارد به ویژه آنکه دوره دکترای این رشته زودتر از سایر رشته های علوم پایه در ایران تاسیس شده است و میزان تولیدات علمی نیز به همان نسبت از رقم بالایی برخوردار است.
مهرداد اظهار داشت: در فاصله زمانی 1996 تا 2010 بر روی هم 16429 مقاله توسط متخصصان علم شیمی تولید شده است البته در این علم نیز تعداد استنادهای هر مقاله بسیار زیاد و رقمی معادل 8.15 است.
وی خاطر نشان کرد: متوسط جهانی استناد به هر مقاله رقمی در حدود 12 است که مقایسه این رقم با رقم استناد به مقالات شیمی فاصله اندکی را نشان می دهد و تعداد کل استناد های دریافتی در علم شیمی 133978 استناد است و تعداد خود استناد ها نیز 71271 مورد است. /عط