از شیرین بیان چه می دانید ؟

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران فارس شیرین بیان از جمله گیاهان دارویی خودرو است و کمتر مورد کشت قرار می‌گیرد. برگ های آن مرکب است و از 4 تا 7 زوج برگ به اضافه یک برگچه انتهایی تشکیل یافته ‌است که به سبب ترشح شیره، چسبنده‌اند.

گل های این گیاه به رنگ های ارغوانی، زرد یا بنفش یا آبی مایل به سفید هستند و میوه‌اش شامل 5 تا 6 دانه مایل به قهوه‌ای است. ریشه و ساقه زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد.

زمان ظهور گلها اوایل تابستان است. ریشه شیرین بیان نسبتاً قطور بوده و طویل می باشد بطوریکه از 30 تا 200 سانتیمتر طول دارد.

شیرین بیان انواع مختلفی دارد که به شرح زیر هستند:

 1- واریته اسپانیایی "G. typical" که میوه آن صاف و بدون کرک و ریزومها قهواه ای و به قطر 6 تا 18 میلیمتر می باشد.

 2-  واریته روسی "G. glandulifera" که پیکره رویشی آن چسبناک و دارای ریشه های متعدد به ضخامت 5 سامتی متر، پوست ریشه فلس دار و قهوه ای رنگ و دارای شیرینی ملایم می باشد.

3-واریته ترکی "G. pallida" که ضخامت ریشه آن حدود 8 سانتی متر است.

4-  واریته ایرانی "G. violacca" که ریشه های آن نیز بسیار ضخیم است.

عرضه شیرین بیان :

عصاره شیرین بیان تقریباً حاوی ۱۰۰ کالری در هر اونس (۳۵/۲۸ گرم) است. با جوشاندن ریشهٔ گیاه و تبخیر بخش عمدهٔ آب آن، ماده‌ای سیاه‌رنگ (مایل به قهوه‌ای) به دست می‌آید. این ماده به دو صورت جامد و شیره عرضه می‌گردد.

فارس قطب تولید شیرین بیان درکشور است و به طور متوسط سالانه 6 هزار تن عصاره شیرین بیان در 7 کارخانه استان فارس تولید می شود.

صادرات عصاره شیرین بیان در در 9 ماهه اول سال گذشته از فارس نزدیک 4 هزار و 90 تن شیرین بیان به ارزش 23 میلیون دلار بوده است که  ارزش صادرات آن در مقایسه با سال 89 سه برابر شده است.

عصاره شیرین بیان با نام لیکوریس (licorice) به صورت پودر ، جامد و مایع به کشور های حوزه خلیج فارس، ژاپن ، اروپا و آمریکا صادر شده است .

تاریخچه استفاده :

بابلیان در حدود ۴۰۰۰ سال پیش شیرین بیان را به عنوان تقویت کننده بدن می‌شناخته‌اند. همچنین مصریان عهد باستان از ریشه آن عصاره تهیه می‌کرده‌اند؛ چنانکه در سال ۱۹۲۳ میلادی از مقبره توتانخامون ریشهٔ این گیاه یافت شد. پزشکان مصر قدیم عصاره شیرین بیان را جهت کاستن از تلخی داروهای تلخ‌مزه و معالجه امراض کبد و دستگاه گوارش به کار می‌برده‌اند.

روش استفاده :

قسمت مورد استفادهٔ شیرین بیان ساقه‌های زیرزمینی و ریشه‌های گیاه است که دارای ترکیبات مختلفی است. مهم‌ترین ماده اصلی که موجب شیرینی شیرین بیان است، ترکیب موجود در ریشه‌های گیاه به نام اسید گلیسریزیک است

کاربرد اصلی این ماده، (در کشورهای غربی) شیرین کردن فرآورده‌های غذایی است؛ چون پنجاه برابر از قند (Sucrose) شیرین تر است و به همین دلیل در صنعت شکلات سازی بجای شکر استفاده می شود. و علاوه بر این، خواص دارویی دارد. ریشه خشکیده شیرین بیان را می‌توان به عنوان چاشنی جوید.

در آشپزی چینی شیرین بیان همچون چاشنی در پخت غذاهای مطبوع استفاده می‌شود و اغلب برای خوش‌طعم کردن سوپها و غذاهایی که در سوس سویا جوشانده می‌شود، به کار می‌رود.

شیرین بیان در سوریه نیز بسیار خواهان دارد و به صورت نوشیدنی در بازار عرضه می‌شود.

از شیرین بیان در صنایع داروسازی، نوشابه سازی، شیرینی سازی و دخانیات استفاده می شود.

خواص درمانی :

اسید گلیسریزیک و گلیسیریزین برای درمان زخم‌های گوارشی مفید است .

پودر ریشهٔ شیرین بیان (ریشهٔ خشک ساییدهٔ گیاه) خلط‌آوری مؤثر است و از زمانهای باستان به این منظور مورد استفاده بوده است؛

ترکیبات موجود در ریشهٔ گیاه شیرین بیان در مقابله با پوسیدگی دندان نافع است. ترکیبات موجود در ریشهٔ گیاه خاصیت ضدمیکروبی دارد؛ بنا بر این می‌توان از شیرهٔ این گیاه به عنوان مادهٔ ضدپوسیدگی در محلول‌های شستشوی دهان و نیز خمیر دندان‌ها استفاده کرد.

در طب سنتی از این گیاه برای درمان اسپاسم عضلات و تورم، برونشیت ، روماتیسم و ورم مفاصل استفاده می‌شود.

امروزه نیز عصارهٔ شیرین بیان یکی از اجزاء ترکیبی شربت سرفه به شمار می‌رود.

عصاره این گیاعه ملین بوده و استفاده از آن در عربستان ممنوع است و همان حکم ترياک را دارد

احتیاط در مصرف :

مصرف بی رویهٔ شیرین بیان یا سایر فرآورده‌های آن به سبب تحریک غدد فوق کلیوی و ترشح بیش از اندازهٔ هورمون آلدسترون ممنوع اعلام گردیده‌است. این حالت سبب عوارضی چون اختلال در فعالیتهای متابولیسمی  می‌گردد. در صورت مصرف بیش از ۲۰ گرم در روز، بروز عوارض نامطلوب بعید نیست. استفادهٔ زیاد از شیرین بیان برای طحال نیز مضر است.

مصرف بسیار بالای شیرین بیان ممکن است به بروز حالاتی خطرناک نظیر فشار خون و حتی سکتهٔ قلبی منجر شود.

مصرف زیاد این ماده سبب افزایش وزن نیز می‌شود.

مصرف این گیاه و فرآورده‌های آن برای زنانی که در دوران بارداری یا شیردهی‌اند، منع شده‌است.

شیرین بیان هم به گیاهان در حال انقراض پیوست

اواخر پاییز و اوایل زمستان که می رسد و گیاه خودروی شیرین بیان به بار می نشیند، اراضی طبیعی و دشت های فارس شاهد هجوم بهره بردارانی هستند که با بیل و کلنگ به جان زمین ها می افتند و ریشه این گیاه دارویی پرفایده را از عمق 3-2 متری زمین از جای می کنند و خاطره تلخی از رویش این گیاه برجای می گذارند.

شیرین بیان یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است که در صنایع داروسازی، نوشابه سازی، شیرینی سازی و دخانیات مصرف زیادی دارد و از آن در کشورهای پیشرفته دنیا 500 نوع فراورده تولید می شود، این در حالی است که تعداد فراورده های تولید شده از این گیاه در کشور ما به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد!
در کشور ما از شیرین بیان فقط پودر و عصاره آن تولید و به خارج از کشور صادر و بخش اندکی از آن هم در صنعت داروسازی استفاده می شود.