به گزارش حوزه پارلمان باشگاه خبرنگاران بر اساس ماده 29 آيين نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي ، مجلس داراى كميسيونهاى خاص شامل كميسيون تحقيق، تدوين آئين‌نامه داخلى مجلس، اصل نودم (90) و كميسيونهاى تخصصى با محدوده وظايف مشخص به شرح مواد اين آئين‌نامه خواهد بود.
تعداد اعضاء كميسيون تحقيق و كميسيون تدوين آئين‌نامه داخلى مجلس هر كدام پانزده نفر و تعداد اعضاء كميسيونهاي اصل نودم(90) قانون اساسي و تخصصي و نيز نفرات عضو با رعايت مواد اين آئين‌نامه و رأي اكثريت نسبي اعضاء جلسه مشترك هيأت رئيسه و رؤساي شعب تعيين مي‌شود.
* تبصره- تعيين مصاديق و تهيه شرح وظايف و اختيارات كميسيونها
با رعايت كليت آئين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي توسط هيأت رئيسه مجلس يا هريك از كميسيونها و يا حداقل پنجاه نفر از نمايندگان پيشنهاد مي‌شود و پس از تصويب در جلسه مشترك هيأت رئيسه مجلس، اعضاي كميسيون تدوين آئين‌نامه داخلي و رؤساي كميسيونهاي تخصصي اجراء مي‌شود.
جلسه مشترك فوق‌الذكر به رياست رئيس يا يكي از نواب رئيس مجلس و با حضور حداقل دوسوم اعضاء رسميت مي‌يابد و مصوبات آن با رأي حداقل دوسوم اعضاء حاضر معتبر خواهد بود و مصوبات به اطلاع نمايندگان خواهد رسيد.
*** كميسيونهاى خاص
1- كميسيون تحقيق
بر اساس ماده 30 آيين نامه داخلي مجلس به منظور بررسى اعتبارنامههايى كه توسط شعب مورد تأييد قرار نگرفته و يا از سوى نمايندگان مورد اعتراض واقع شده است هر يك از شعب موظفند پس از تعيين هيأت رئيسه خود، بلافاصله دو نفر از اعضاى خود را كه آگاهى بيشترى به مسائل حقوقى داشته و از صلاحيت لازم برخوردار باشند به عنوان اعضاى اصلى و علىالبدل كميسيون تحقيق انتخاب كنند و نتيجه را به هيأت رئيسه گزارش تا در جلسه علنى قرائت شود.
2- كميسيون تدوين آئين‌نامه داخلى مجلس
بر اساس ماده 31 هر شعبه يك نفر ديگر از اعضاء خود را كه واجد صلاحيت باشد براى تشكيل كميسيون تدوين آئين‌نامه داخلى مجلس معين و نتيجه را به مجلس گزارش خواهد كرد. اين كميسيون طرحهاى مربوط به مواد آئين‌نامه داخلى مجلس را رسيدگى كرده و نظر خود را به مجلس گزارش مىنمايد تا مطابق آئين‌نامه مورد بررسى قرار گيرد.
3- كميسيون اصل نودم (90) قانون اساسى
بر اساس ماده 32 ايين نامه به منظور سامان دادن و كارآمد سازي مجلس و نمايندگان، خصوصاً نسبت به طرز كار قواي مجريه و قضائيه و مجلس مبتني بر اصول متعدد قانون اساسي بالاخص اصل نودم (90)كميسيوني به نام اصل نودم(90) قانون اساسي تشكيل مي‌شود تا طبق قوانين مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظيفه نمايد. اعضاء اين كميسيون به شرح ذيل است:
1- از هركميسيون تخصصي يك‌نفر با معرفي كميسيون مربوطه.
-2 هشت(8) نفر ازنمايندگان كه توسط رؤساي شعب و هيأت رئيسه به عنوان اعضاء ثابت انتخاب مي‌شوند.
* تبصره -1 رئيس كميسيون با پيشنهاد هيأت رئيسه مجلس از بين اعضاء ثابت كميسيون و با رأي مجلس انتخاب مي‌گردد.
* تبصره -2 اعضاء ثابت كميسيون نبايد عضو كميسيونهاي تخصصي مجلس باشند.
-1 كميسيونهاى تخصصى
بر مبناي ماده 33 ايين نامه هريك از كميسيونهاى تخصصى مجلس كه مطابق اين آئين‌نامه تشكيل مى گردند در محدوده تخصصى خود داراى وظايف و اختياراتى به شرح زير هستند:
- 1بررسي‌طرحها ولوايح‌ارجاعي و گزارش‌آن به مجلس‌شوراي‌اسلامي.
- 2رسيدگي به درخواستهاي تحقيق و تفحص.
- 3رسيدگي به سؤال نمايندگان از رئيس جمهور و وزيران.
- 4بررسي موارد ارجاعي از لوايح برنامه توسعه و بودجه سالانه و گزارش آن به كميسيون تلفيق.
- 5كسب اطلاع از كم و كيف اداره امور كشور، دريافت و بررسي گزارشهاي عملكردي و نظارتي از اجراء قوانين مربوط به دستگاههاي ذي‌ربط.
- 6تهيه گزارش موردي و سالانه در خصوص امور اجرائي دستگاهها و نحوه اجراء قوانين به خصوص قانون برنامه توسعه و بودجه سالانه و ارائه نكات مثبت، منفي و پيشنهاد نحوه اصلاح آن و تقديم گزارش به مجلس جهت قرائت.
* تبصره - كميسيونها مي‌توانند در موارد مهم و حساس و در مواجهه با تخلفات يا سوء مديريت، با دعوت از مسؤولين ذي‌ربط موضوع را بررسي نموده و گزارش آن را به هيأت رئيسه ارائه نمايند. هيأت رئيسه مي‌تواند گزارش مذكور را در دستور كار مجلس قراردهد. در اين صورت سخنگوي كميسيون و نماينده دولت هركدام به ميزان پانزده دقيقه و شش‌نفر از نمايندگان به قيد قرعه از بين متقاضيان هركدام به ميزان پنج دقيقه، نظرات خود را بيان مي‌كنند.
هرگاه كميسيون همراه با گزارش پيشنهادهايي براي تصويب به مجلس ارائه كند با رعايت مفاد آئين‌نامه داخلي در دستور حداكثر دوهفته بعد مجلس قرارخواهد گرفت و مطابق آئين‌نامه داخلي رسيدگي مي‌شود.نمايندگان مي‌توانند پيشنهادهاي خود را تا (48)ساعت پس از پايان قرائت گزارش به كميسيون تحويل نمايند. كميسيون تا يك هفته گزارش نهايي خود را به مجلس ارائه مي‌دهد.
- 7بررسى و تصويب آزمايشى طرحها و لوايح و همچنين تصويب دائمى اساسنامه سازمانها، شركتها و مؤسسات دولتى يا وابسته به دولت كه طبق اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسى به آنها محول مىگردد.
* تبصره -1 پاسخ دولت راجع به گزارشهاى كميسيونهاى تخصصى در دستور كار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد. پس از آن حسب درخواست كميسيونهاى تخصصى، موضوع گزارشهاى ياد شده جهت بررسى به كميسيون اصل نودم (90) ارسال و كميسيون مذكور نتايج بررسى خود را به مجلس ارائه خواهد كرد.
* تبصره - 2كميسيونهاى تخصصى مجلس مى توانند به تعداد كافى مشاور ذىصلاح به ويژه از ميان نمايندگان ادوارگذشته كه در مسائل كميسيون صاحب تخصص و تجربه باشند ازطريق هيأت رئيسه به خدمت بگيرند.
مطابق ماده 34 ، كميسيون آموزش و تحقيقات براى انجام وظايف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومى، آموزش فنى و حرفه اى، آموزش عالى، تحقيقات و فنآورى، مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مىشود.
بر مبناي ماده 35 كميسيون اجتماعى براى انجام وظايف محوله در محدوده امور ادارى و استخدامى، كار، اشتغال، روابط كار و تعاون مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مى شود.
در مادهآمده است: 36 كميسيون اقتصادى براى انجام وظايف محوله در محدوده اقتصاد و دارائى، بازرگانى داخلى، بازرگانى خارجى مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مى شود.
بر اساس ماده 37 كميسيون امنيت ملى و سياست خارجى براى انجام وظايف محوله در محدوده سياست و روابط خارجى، دفاع، اطلاعات و امنيت مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مىشود.
مطابق ماده 38 كميسيون انرژى براى انجام وظايف محوله درمحدوده نفت، گاز، برق، سدها و نيروگاههاى آبى و برقى، انرژى اتمى و انرژىهاى نو مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مى شود.
ماده 39 مي گويد: كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات براى انجام وظايف محوله درمحدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و ديوان محاسبات و امور مالى مجلس و آمار و خدمات عمومى فنى مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مىشود.
* تبصره - كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات علاوه بر انجام وظايف تخصصى در ماده (33) واين ماده موظف است نسبت به امور زير اقدام نمايد:
-1 نظارت و مراقبت بر اجراى مقررات بودجه و امور مالى مجلس و نحوه هزينه كردن آن.
-2 رسيدگى به عملكرد بودجه ساليانه مجلس و ارائه گزارش آن حداكثر تا پايان شهريورماه سال بعد. اين گزارش جهت اطلاع نمايندگان چاپ مى گردد.
-3 بازرسى و رسيدگى دقيق و نظارت درمورد كليه اموال و اشياء منقول و غيرمنقول مجلس شوراى اسلامى و ارائه گزارش ساليانه جهت چاپ و توزيع بين نمايندگان.
بر اساس ماده 40 كميسيون بهداشت و درمان براى انجام وظايف محوله در محدوده بهداشت، درمان، امداد، بهزيستى، تامين اجتماعى و بيمههاى اجتماعى و هلال احمر مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مىشود.
ماده 40 مكرر– كميسيون شوراها و امورداخلي كشور براي انجام وظايف محوله در محدوده سياست داخلي، شوراها، امورغيرعمراني شهرداريها و ثبت احوال مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مي‌شود.
بر اساس ماده 41 كميسيون صنايع و معادن براى انجام وظايف محوله درمحدوده صنايع، پست، مخابرات، معادن، پتروشيمى، صنايع هوافضا و ارتباطات مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مىشود.
مطابق ماده 42 كميسيون عمران براى انجام وظايف محوله در محدوده راه و ترابرى، مسكن، عمران شهرى و عمران روستايى و امور عمراني شهرداريها و دهياري‌ها مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مىشود.
بر اساس ماده 43 آيين نامه كميسيون فرهنگى براى انجام وظايف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبليغات، صدا و سيما و ارتباطات جمعى، تربيت بدنى و جوانان و زنان و خانواده مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مى شود.
مطابق ماده 44 كميسيون قضائى و حقوقى براى انجام وظايف محوله درمحدوده قضائى و حقوقى مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مىشود.
بر اساس ماده 45 كميسيون كشاورزى، آب و منابع طبيعى براى انجام وظايف محوله درمحدوده كشاورزى، منابع آب، دام و طيور، شيلات، محيط زيست و هواشناسى مطابق ضوابط اين آئين‌نامه تشكيل مى شود.
- 5مقررات مشترك كميسيونها
در ماده 46 آمده است به منظور آشنايى نمايندگان با سوابق تحصيلى و كارى يكديگر اداره كل قوانين موظف است قبل از تشكيل شعب براى تعيين اعضاى كميسيونها، اسامى نمايندگان به همراه تحصيلات (مستند) و تجربه و سابقه عضويت در كميسيونها (درصورتى كه سابقه نمايندگى داشته باشند) را تكثير و در اختيار نمايندگان قرار دهد. تشخيص صلاحيت اعضاء هر شعبه براى عضويت در كميسيونهاى مجلس براساس پيشنهاد نماينده و رأى اكثريت نسبى اعضاء شعبه خواهد بود. هر نماينده ملزم است براى عضويت در يك كميسيون، حداقل دو كميسيون را به ترتيب اول و دوم پيشنهاد دهد.
در ماده 47 آمده است هيأت رئيسه پس از دريافت گزارش بدوى شعب در باره نامزدهاى كميسيونهاى مجلس اين گزارش را تكثير و درميان نمايندگان توزيع مى نمايد. چهل و هشت ساعت پس از اين توزيع، شعب مجدداً تشكيل جلسه مى دهند و با توجه به گزارش منتشرشده و بررسى همه اولويت‌ها، دوباره نامزدهاى خود را براى هر كميسيون انتخاب و به هيأت رئيسه گزارش مى دهند.
در صورتى كه تعداد افراد معرفى شده از طرف شعب براى هر كميسيون بيش از تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفى شده براى هر كميسيون با دعوت يكى از نواب رئيس تشكيل جلسه مى دهند تا در مورد افراد موردنياز در كميسيون به توافق برسند. در صورتى كه توافق لازم به عمل نيايد افراد موردنياز هر كميسيون در جلسه اى با دعوت يكى از نواب رئيس با حق رأى و شركت روساى شعب با رعايت اولويتهايى مانند تخصص، تجربه و سابقه عضويت در آن كميسيون و با رأى مخفى تعيين خواهند شد.
* تبصره -1 نمايندگان مذكور حق شركت در جلسه فوق جهت دفاع از پيشنهاد خود را دارند اما رأىگيرى بدون حضور آنان صورت مىگيرد مفاد اين تبصره شامل رؤساى شعب نيز مىباشد.
* تبصره 2 - بين افرادى كه رأى مساوى آورده و احتساب آنان به عنوان عضو يك كميسيون باعث افزايش سقف آن كميسيون مىشود قرعهكشى انجام مىگيرد.
* تبصره -3 افرادى كه طبق اين ماده براى كميسيون اول موردنظر خود انتخاب نشوند در كميسيون دوم موردتقاضاى خود، در صورتى كه از متقاضيان اولويت درجه اول تكميل نشده باشد، قرارداده خواهند شد. اگر در اين مرحله نيز تعداد افراد بيش از تعداد مورد نياز كميسيون باشد مجدداً با رعايت اولويتهاى فوق الذكر و با رأى اكثريت هيأت رئيسه و روساى شعب براى كميسيون دوم انتخاب مى شوند و كسانى كه در اين مرحله نيز براى كميسيون دوم مورد تقاضاى خود انتخاب نشوند به تشخيص اكثريت اعضاء جلسه مشترك فوق الذكر براى يكى از كميسيون هاى ديگر مجلس تعيين مى گردند.
بر پايه ماده 48 هريك از كميسيونهاى تخصصى مجلس موظف است از ميان اعضاى خود كميته و يا كميته هاى فرعى متناسب با موضوعات مربوط تشكيل دهد. كميته هاى فرعى داراى يك رئيس، يك نايب رئيس و يك دبير خواهند بود كه توسط اعضاى همان كميته انتخاب مى گردند. مصوبات كميته هاى فرعى بعد از تصويب در كميسيون رسميت خواهد داشت.
در ماده 49 آيين نامهتصريح شده است پس از انتخاب اعضاى كميسيونها، هر كميسيون به رياست مسنترين عضو و با حضور حداقل دوسوم اعضاء خود منعقد و فوراً يك رئيس، دو نايب رئيس، يك سخنگو و دو دبير با رأى مخفى با ورقه با اكثريت نسبى به مدت يكسال انتخاب مى نمايد.
* تبصره - اداره كل قوانين موظف است در شروع كار هر دوره مجلس سوابق كارى و ميزان تحصيلات اعضاى هر كميسيون را قبل از انتخاب هيأت رئيسه آن كميسيون در اختيار اعضاء قرار دهد.
ماده -50 مناط اعتبار براى رسميت جلسه كميسيونها حضور حداقل دوسوم اعضاء مى باشد. مصوبات كميسيون با اكثريت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.
ماده - 51 هر نماينده هر شش ماه مى تواند پس از گذشت شش ماه از آغاز كار هر دوره مجلس از طريق هيأت رئيسه تقاضاى تغيير كميسيون را بنمايد. اين تغيير و انتقال با موافقت اكثريت اعضاء كميسيونهاى ذىربط انجام مىپذيرد.
ماده - 52 هيأت رئيسه مجلس حداقل يك نفر از كارشناسان با تجربه و مناسب مجلس را به عنوان دبير دراختيار هر كميسيون قرار مىدهد تا نسبت به امور كارشناسى و ادارى مربوطه از قبيل ارتباط با هيأت رئيسه و ادارات مجلس و كميسيونها و تنظيم و توزيع مراسلات، ضبط مذاكرات، بايگانى اوراق و پروندهها، تسريع جريان امور دفترى و تهيه صورتجلسات و ساير امور ادارى اقدام نمايد.
ماده - 53 گزارش عملكرد كميسيونها بايستى هر ماه يكبار به هيأت رئيسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضى به اطلاع نمايندگان برسد.
ماده 54 - در صورتى كه نمايندگان از طرف كميسيون براى اداى توضيح در زمينه سؤال و يا پيشنهاد خود دعوت شوند موظف به شركت خواهند بود و عدم شركت بدون عذر موجه به منزله انصراف از طرح سؤال و يا پيشنهاد خواهد بود.
ماده - 55 تمام اسناد و اوراق مربوط به امورى كه بايد در كميسيونها بررسى شود از طرف هيأت رئيسه به آن كميسيون ارجاع مى شود. نمايندگان مى توانند آن اسناد را ملاحظه كنند، اسناد مزبور نبايد از كميسيون خارج گردد. اين اسناد به انضمام اسناد مذاكرات و اقدامات جارى كميسيون در محل كميسيون بايگانى و در پايان هر دوره به بايگانى مجلس منتقل مى شود.
ماده – 56 پس‌از آنكه مجلس يا كميسيونها درخصوص‌قوانين‌آزمايشي درباره طرح يا لايحه اى رأى نهايى داد، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به آن، در اداره كل قوانين مجلس بايگانى مى شود.
- 6 ساير مقررات
بر اساس ماده 57 هر نماينده به جز رئيس مجلس، ملزم است عضويت يكى از كميسيونهاى تخصصى را بپذيرد و درصورت تمايل مىتواند در كميسيونهاى ديگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأى شركت كند.
* تبصره - عضويت در كميسيونهاى تحقيق و تدوين آئين‌نامه داخلى مجلس مانع از عضويت در كميسيون ديگر نخواهد بود.
-7 كميسيون مشترك
مطابق ماده 58 درمورد طرحها و لوايحى كه به تشخيص هيأت رئيسه به دو يا چند كميسيون ارتباط اساسى داشته باشد، كميسيون مشترك تشكيل مى گردد. تعداد اعضاء كميسيون مشترك بيست و سه نفر مي‌باشد. تعيين سهم هر كميسيون به‌وسيله هيأت‌رئيسه مجلس و انتخاب آنان توسط كميسيون ذي‌ربط مي‌باشد.
كميسيون مشترك در انتخاب هيأت رئيسه و ارائه گزارش و ساير مقررات مانند ديگر كميسيونها اقدام مى نمايد.
-8 كميسيون ويژه
در ماده 59 آمده است در مسائل مهم و استثنائى كه براى كشور پيش مى آيد و دراين خصوص تشكيل كميسيون ويژه اى براى رسيدگى و تهيه گزارش ضرورت پيدا مى كند، به پيشنهاد حداقل پانزده نفر از نمايندگان و تصويب مجلس، اين كميسيون تشكيل مى شود. اعضاى كميسيون ويژه كه پانزده نفر خواهند بود، مستقيما در جلسه علنى توسط نمايندگان با رأى مخفى و اكثريت نسبى انتخاب خواهند شد.
هيأت رئيسه كميسيون ويژه همانند ديگر كميسيونها انتخاب خواهد شد.
* تبصره – هيأت رئيسه مجلس مي‌تواند
طرحها و لوايحي را كه در حوزه مسائل مربوط به كميسيون ويژه تشخيص دهد به آن
كميسيون ارجاع كند.
/س2
به نظرمن بهتر است بعد از گذشت شش ماه از اعضا کمسیون آزمون به عمل اید و میزان تسلط علمی و عملی نمایندگان مورد ارزیابی قرار گیرد .