به گزارش
سرويس علمي، پزشكي
باشگاه خبرنگاران؛ این سرطان سومین رتبه را در میان شایع‌ترین سرطان‌ها داشته و عنوان دومین عامل مرگ ناشی از سرطان را در جهان غرب به‌خود اختصاص داده است. سرطان کلورکتال سالانه 655هزار قربانی در سراسر جهان می‌گیرد. علت بسیاری از موارد ابتلا به این سرطان به پولیپ‌های غده‌ای در روده بزرگ نسبت داده میشود. این زائده‌های قارچ مانند معمولا خوش خیم هستند ولی تعدادی از آنها ممکن است طی زمان سرطانی شوند. رایج‌ترین روش درمان این سرطان، جراحی است که معمولا با شیمی درمانی تکمیل میشود.
روده بزرگ شامل کولون و رکتوم است. سرطان روده بزرگ جزو بیماری‌های خطرناک است و از نظر شیوع سومین سرطان شایع و دومین علت مرگ ناشی از سرطان در تمام دنیاست. در ایران نیز همین آمار را داریم اما نکته تأسف‌بار این است که در ایران سن شیوع بیماری پایین‌تر از استاندارد جهانی است و طبعا تبعات روحی، اجتماعی و اقتصادی آن نیز بیشتر است و پیشگیری و غربالگری و تشخیص زودرس و به موقع اهمیت بسیاری دارد.
فاکتورهای ریسکبرخی فاکتورهای خاص باعث کاهش ریسک ابتلا به سرطان روده می‌شوند که عبارتند از:
سن: ریسک ابتلا به سرطان روده با افزایش سن، بیشتر میشود. اکثر موارد ابتلا در سنین بالای 60 و 70سالگی اتفاق می‌افتد و درصورت عدم‌داشتن سوابق ارثی، ابتلا به این نوع سرطان قبل از 50سالگی شایع نیست.
پولیپ در روده بزرگ: پولیپ به‌ویژه پولیپ‌های غده‌ای، فاکتورهای ریسک سرطان کولون هستند. برداشتن پولیپ‌های کولون حین کولپوسکوپی، ریسک بعدی ابتلا به سرطان کولون را کاهش می‌دهد.
سابقه ابتلا به سرطان: افرادی که در گذشته مبتلا به سرطان کولون بوده و درمان شده‌اند، در آینده نیز احتمال ابتلا به این سرطان را دارند. در زنانی که به سرطان رحم، مثانه یا سینه مبتلا بوده‌اند، ریسک سرطان کولون بالاتر است.
توارث: سابقه خانوادگی سرطان کولون، به‌خصوص در بستگان درجه اول پیش از سن 55سالگی احتمال ابتلا به این سرطان را بیشتر می‌کند.
- سابقه خانوادگی ابتلا به پولیپ غده‌ای، درصورت عدم‌درمان، سابقه ابتلا به سرطان روده را پس از سن 40سالگی به میزان 100درصد افزایش می‌دهد. زخم‌های مزمن یا بیماری در ناحیه کولون، تقریباً 30درصد احتمال ابتلا را پس از 25 سال (درصورتی که تمام کولون درگیر باشد) افزایش می‌دهند.
سیگار: طبق آمار منتشر شده در آمریکا، احتمال ابتلا به سرطان کولون در زنان سیگاری 40 درصد بیشتر از زنان غیرسیگاری و در مردان سیگاری 30درصد بیشتر از مردان غیرسیگاری است.
رژیم غذایی: مطالعات نشان داده است که رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز و فاقد سبزیجات و میوه‌های تازه، مرغ و ماهی، ریسک ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهد.
فعالیت فیزیکی: افرادی که از نظر فیزیکی فعال هستند ریسک کمتری برای ابتلا به سرطان روده دارند.
ویروس: برخی ویروس‌ها (مانند ویروس Papilloma) مرتبط با ابتلا به سرطان روده دانسته شده‌اند.
الکل: در بسیاری از منابع ذکر شده است که مصرف الکل، حتی در کنار رژیم غذایی پرفیبر، ریسک ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهد.
بیماری‌های حاد شکمی: بیمارانی که سابقه طولانی‌مدت ابتلا به ورم مخاط روده بزرگ و سندرم Crohn را داشته‌اند، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان روده دارند.
فاکتورهای محیطی: ریسک ابتلا به این سرطان در کشورهای صنعتی به‌مراتب بیشتر از کشورهای توسعه نیافته یا کشورهایی که از سنت «فیبر بیشتر - چربی کمتر» پیروی می‌کنند، برآورد شده است. مطالعات انجام گرفته بر مهاجران، گواهی بر تأثیر فاکتورهای محیطی در سلامتی افراد است.
مصرف هورمون‌های خارجی: هورمون‌هایی نظیر استروژن نیز در ابتلا به سرطان روده مؤثر است.
روش‌های تشخیصغربالگری یعنی جست‌وجوی سرطان در یک فرد سالم. اصول اولیه غربالگری شامل بدون عارضه بودن، مؤثر بودن، قابل‌تشخیص بودن، حداقل بودن نتایج مثبت و منفی و قابل تحمل بودن هزینه‌های آن است که آن را سخت می‌کند.
به گفته متخصصان، غربالگری سرطان روده بسیار مؤثر بوده است و پس از تحقیقات فراوان استاندارد شده و در بسیاری از کشورهای پیشرفته به‌صورت روتین انجام میشود. روند و پیشرفت سرطان روده بسیار کند است و به‌تدریج پولیپ‌ها بدخیم میشود و از شروع پولیپ تا تبدیل شدن به یک پولیپ بدخیم ۱۰ سال طول می‌کشد و برداشتن آن ۹۰درصد سرطان را به تأخیر می‌اندازد. این بیماری ۹۰ درصد در سن پس از پنجاه سالگی بروز پیدا می‌کند.
رشد سرطان روده ممکن است سال‌ها به طول بینجامد و تشخیص به موقع آن شانس بهبودی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. بنابراین، انجام تست‌های دوره‌ای در افرادی که در گروه پرریسک قرار دارند توصیه میشود. چندین تست گوناگون به این منظور موجود هستند:
آزمایش دیجیتال کولون (DRE) آزمایش موضعی توسط پزشک، تنها تومورهای بزرگ و قابل لمس را آشکار می‌کند.آزمایش وجود لخته خون در مدفوع با یک پروب نوری (سیگموئیدوسکوپ) که از انتهای روده بزرگ وارد شده، هر گونه پولیپ یا موارد غیرعادی را شناسایی می‌کند.
آزمایش خون وجود برخی از انواع خاص پروتئین‌ها در خون بیمار، علامت تومور است. سطوح بالای آنتی ژن Carcio embryonic در خون نشانه متاستاز اپیتلیوم غده‌ای است. این تست‌ها برای تشخیص سرطان پیشنهاد نمی‌شوند و کاربرد اصلی آنها در تعیین عود و بازگشت مجدد بیماری است.
مشاوره ژنتیک تست و مشاوره ژنتیک در خانواده‌هایی که به‌صورت وراثتی احتمال ابتلا به مواردی از سرطان کولون نظیر سرطان روده غیرپولیپی (HNPCC) یا پولیپ غده‌ای خانوادگی (FAP) را دارند، پیشنهاد میشود.
درمان انتخاب روش درمانی به پیشرفت سرطان بستگی دارد. در مواقعی که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده میشود، قابل درمان است. در مقابل، هنگامی که سرطان در مراحل آخر شناسایی شود و متاستاز شدت گرفته باشد، درمان کامل بعید به‌نظر می‌رسد.
نخستین مرحله درمان جراحی است، در عین حال شیمی درمانی و رادیوتراپی نیز طبق شرایط هر بیمار پیشنهاد میشود.
علائم بالینیسرطان کولون معمولا تا رسیدن به مراحل پیشرفته، هیچ نوع علامتی ندارد. بنابراین بسیاری از مجامع پزشکی معاینات دوره‌ای شامل تست وجود لخته خون در مدفوع و کولپوسکوپی را توصیه می‌کنند. شدت علائم بالینی به محل ضایعه بستگی دارد. به عبارت دیگر، هرچه ضایعه به مقعد نزدیک‌تر باشد، علائم روده‌ای نیز بیشتر خواهد شد. به‌عنوان مثال:
* تغییر در عادات دفع روده‌ای: تغییر در دفعات، مقدار و غلظت دفع.
* وجود خون در مدفوع
* وجود بافت مخاطی در مدفوع
* احساس عدم‌دفع کامل پس از تخلیه شکم
* انسداد روده (به ندرت)
* کم‌خونی با علائمی مانند سرگیجه و کسالت
* کم اشتهایی یا بی‌اشتهایی
* ضعف
* کاهش ناخواسته وزن
علائم متاستاتیکمتاستاز سرطان کلون نیز علائم خاصی دارد که عبارتند‌از:
* تنگی تنفس، همان‌طور که در متاستاز ریوی نیز اتفاق می‌افتد.
* درد در ناحیه فوق المعدی، همان‌طور که در متاستاز کبد احساس میشود. در مواردی نادر ممکن است درصورت مسدود شدن صفرا، زردی (یرقان) رخ دهد. بزرگ شدن کبد نیز به‌صورت بالینی مشاهده میشود./ح