مسجد گوهرشاد مشهد زیباترین بنای عصر تیموریان در ایران است

وی در خصوص ویژگی های معماری در دوران تیموریان به خصوص در زمان حکومت تیمور اظهار کرد: سخت گیری ها و اذیت و آزار بناها و معماران توسط تیمور آنان را واداشت تا با تدابیری هنر خود را ارتقاء بخشند که در این میان می توان به سه شاخصه مهم مرتفع سازی و سرعت در ساخت و ساز، گرایش به تزئینات فوق العاده زیبا و جداسازی ساخت پیکر از بدنه اشاره کرد.
دانش دوست در خصوص معماری منحصر به فرد مسجد گوهر شاد گفت: آن چیزی که در معماری این مسجد شاخص است استفاده از رنگ ها و فرم های جدید بوده و چون تیمور گورکانی به بناهای بلند و زیبا علاقهمند بوده معماران برای جلب نظر وی در ساخت بناها از ستون هایی باریک و بلند همچون مناره های مسجد برای مرتفع تر نشان دادن بنا استفاده میکرده اند.
وی معماری مسجد گوهر شاد را متأثر از هنر معماری شهر شیراز عنوان کرد و افزود: زیبا پسندی تیمور وی را واداشت تا با توسل به زور و قدرت بناها و معماران صاحب نام کشور را از شیراز که پایگاه هنر معماری آن زمان ایران بود به قندهار بیاورد و در صورتی که نتوانسته و یا خواسته تیمور را دیرتر از موعد مقرر انجام میدادند آن ها به شدت تنبیه میکرد، اما این فشار در زمان روی کار آمدن گوهرشاد خاتون از روی هنرمندان برداشته شد و کارهای معماری سرو شکل خاصی به خود گرفت و مسجد گوهر شاد نیز ماحصل همین دوران محسوب می شود.
دانش دوست یکی از رازهای ماندگاری بناهای دوران تیموریان و فراوانی آنان را دقت در ساخت آنها دانست و بیان کرد: استفاده از گچ کاری در بناهای تاریخی را می توان به دوران تیموریان منسوب کرد چون معماران برای تأمین جان خود از دست تیمور دست به دامن نبوغ خود میشدند و گچ کاری که نمونه بارز آن را میتوان در مدرسه و مسجد خرگرد دید نیز نشان از همین ذوق استعداد دارد.
وی وجود مناره هایی شروع شده از روی زمین تا امتداد گنبد و ایجاد طاق هایی بلند در زیر گنبد و همچنین ساخت ستون های بین طاق ها به صورت یکسره و بدون قطع شدن را تنها بخشی از هنر معماران برای رفیع تر جلوه دادن مسجد گوهرشاد دانست و تصریح کرد: گنبد مسجد گوهر شاد گنبد اصلی مسجد نیست بلکه بارها مرمت و بازسازی شده و در آخرین مرمت به علت سنگینی آن و رانش های زمین آن را برداشته و با بتون نازک استحکام بخشی شده و امروزه با کمی دقت میتوان کج شدن مناره ها را در اثر رانش و مرور زمان مشاهده کرد که با کمی تعمیرات از ریزش آنها جلوگیری شده است.
وی با انتقاد از مرمت برخی از قسمت های این مسجد شاخص در هنر معماری اسلامی خاطر نشان کرد: با وجود هشدارهای بنده و دیگراساتید هنر معماری به مسؤلان اوقاف وقت در خصوص مرمت اصولی این بنای رفیع باز هم تغییرات زیادی در مرمت و باز سازی فضا ایجاد شد به گونه ای که میتوان گفت فضای مسجد را از آن حالت روحانی و اصیل خود خارج شده و هویتی دیگر برای آن تعریف شده است.
این محقق برجسته کشور نگهداری از این مسجد تاریخی را که به عنوان یکی از مهمترین نمادهای ایران اسلامی است را ضروری دانست و تصریح کرد: در گذشته مقرنس های ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد با نقاشی های بسیار ظریفی منقوش بوده که با سفید کاری و نقاشی هایی بی قواره آن نقاشی های ظریف و زیبا از بین رفته است و امیدوارم روزی مسؤلین امر به ویژه اوقاف برای بازگرداندن آنها دست به کار شوند.
دانش دوست یکی دیگر از احمال های صورت گرفته در مرمت این اثر ملی را جابه جایی کاشی های کتیبه صحن مسجد که از ایوان مقصوره تا ایوان دارالسیادة پس از ذکر آیه شریفه بسم الله رحمن الرحیم آیاتی از سوره هل اتی بر آن منقوش می باشد دانست و افزود: در سوی دیگر صحن مسجد آیاتی از سوره جمعه بر روی کتیبه از ایوان دارالسیادة شروع و به ایوان مقصوره ختم می شود که با خطی مربوط به دوره تیموری صورت گرفته بوده اما در مرمت های بی دقت صورت گرفته در دوران اخیر این زیبایی در هم شکسته شده و در بسیاری از جاها این کاشی کاری های کم نظیر در یکدیگر فرو رفته اند. /س