تنها راه دسترسی به داخل این مجموعه از طریق جاده ایست که از ریجاب به منطقه بان زرده منتهی می شود. این مجموعه که در ادبیات باستان شناسی به قلعه یزدگرد معروف است شامل 13 بنا می باشد که هر یک از آنها دارای نام خاص محلی است و در حقیقت نام یکی از بناها بر کل مجموعه اطلاق شده است.
شهلا میرزایی، کارشناس ارشد باستان شناسی، در این خصوص می گوید: عناصر تزیینی به کار رفته در مجموعه قلعه یزدگرد، گچبریها هستند، چرا که در دوره اشکانی از گچبری ها در بناها به مقدار فراوان استفاده شده و از عوامل مهم تزئینات بنا محسوب می شده است.
وی خاطرنشان کرد: مجموعه قلعه یزدگرد نیز از جمله محوطه هایست که تزئینات گچبری به مقدار فراوان در آ ن به کار رفته است. این تزئینات که از تعداد و تنوع زیادی برخوردارند در بخشهای مختلف بناها مورد استفاده قرار گرفته اند.
این کارشناس ارشد باستان شناسی، گفت: گچبریهای به کار رفته در مجموعه قلعه یزدگرد از نظر غنا و تنوع نسبت به بسیاری از محوطه های پارتی همزمان با خود از جمله سلوکیه، آشور، وارکا و کوه خواجه برتری دارند.
میرزایی گفت: مقدار زیادی گچبری در این مجموعه بدست آمده که در قسمتهای مختلف بنا استفاده شده است. گچبریها دارای نقوش مختلفی هستند که از این تزئینات در قسمتهای مختلف بنا از جمله ستون، سرستونها، دیوارها و طاقچه بهره می گرفتند.
وی یادآور شد: گچبریهای به کار رفته در مجموعه قلعه یزدگرد دارای نقوش متفاوتی هستند که می توان آنها را به پنج دسته؛ نقوش انسانی، نقوش حیوانی، نقوش اساطیری، نقوش گیاهی، نقوش هندسی تقسیم کرد.
این کارشناس ارشد باستان شناسی به یکی از نقوش گیاهی منحصر به فرد به کار رفته در این بنا اشاره کرد و گفت: نقش برگ گیاه کنگر یکی از نقوش گیاهی موجود بر روی گچبریهای این مجموعه تاریخی است.
وی افزود: این نقش بر روی یک سرستون کرنتی از اتاق شماره 5 مجموعه قلعه یزدگرد بدست آمده است، سرستون کرنتی بیانی رسمی اما نزدیک به واقعیت از گیاه کنگره است که به دور هسته سخت تنیده شده است.
میرزایی تصریح کرد: نقش برگ کنگر بر روی سرستونها به تنهای به صورت برگهای تکی و گاهی نیز به صورت گیاه کامل نقش شده است. این گیاه در مواردی نیز همراه با نقوش دیگر دیده می شود.
وی افزود: ساخت چنین سرستونهای با نقش برگ کنگر مربوط به یونان می باشد که به اواخر قرن پنجم قبل از میلاد بر می گردد. در ایران نیز این نوع روش تزیین بر روی ستونها دیده می شود در واقع برگرفته از معماری و هنر یونان است. این نقش پس از آن در مناطق مختلف در ایران نیز به کار گرفته شد. نقش برگ کنگر در دوره اشکانی در وارکانیز دیده شده است.
گفتنی است؛ این مجموعه کم نظیر تاکنون طی چندین فصل مورد کاوش های باستان شناختی قرار گرفته اما به اعتقاد بسیاری از باستان شناسان هنوز هم شگفتی ها و ناشناخته های بسیاری در این بنا وجود دارد که نیازمند مطالعات و کاوشهای بیشتر باستان شناسی است./ب