هيأت‏‌ رئيسه مجلس چگونه انتخاب مي‌شود؟

به گزارش حوزه پارلمان باشگاه خبرنگاران بر اساس آيين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي، در آغاز هر دوره از مجلس شوراي اسلامي در روز اول هيئت رييسه سني، روز دوم هيئت رييسه موقت و پس از آن هيئت رييسه دائم مديريت نهاد قانونگذاري را بر عهده خواهد داشت.

الف - هيأت رئيسه سنى

ماده 9 - مسن‏‌ترين فرد از نمايندگان حاضر به‏‌عنوان رئيس سنى و فرد بعدى به‏‌عنوان نايب‌رئيس و دونفر از جوانترين نمايندگان حاضر به سمت دبير معين مي‌شوند و در جايگاه هيأت رئيسه قرار مي‌گيرند. درصورت تساوى سن، هيأت رئيسه سنى با قيد قرعه از بين مسن‏‌ترين و جوانترين نمايندگان حاضر تعيين خواهد شد.

اعلام هيأت رئيسه سنى با اداره كل قوانين مجلس است.

ماده 10 - وظايف هيأت رئيسه سنى، اداره جلسه افتتاحيه، انجام مراسم تحليف، اقتراع شعب و اجراى انتخابات هيأت رئيسه موقت است.

ب - هيأت رئيسه موقت

ماده 11 - انتخاب هيأت رئيسه موقت در دومين جلسه علنى مجلس انجام خواهد شد. تركيب و طرز انتخاب آن مانند هيأت رئيسه دائم است،
به جز اينكه اكثريت نسبى در انتخاب رئيس كافى خواهد بود.

هيأت رئيسه موقت بلافاصله پس از انتخاب، با متن سوگندنامه هيأت رئيسه دائم مراسم تحليف را بجاى خواهد آورد.

ماده 12 - وظايف هيأت رئيسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تأييد اعتبارنامه دو سوم نمايندگان و اجراى انتخابات هيأت رئيسه دائم و تمشيت امور ادارى مجلس است.

ج - هيأت رئيسه دائم

ماده 13 - پس از تصويب اعتبارنامه حداقل دوسوم مجموع نمايندگان، هيأت رئيسه موقت اقدام به انتخاب هيأت رئيسه دائم مي‌‏كند، اعضاى هيأت رئيسه دائم براى يكسال انتخاب مي ‏شوند. مبناى تجديد انتخابات ساليانه، سالروز انتخابات هيأت رئيسه قبلى بوده و درصورتى كه با تعطيلات مصادف گردد در جلسه قبل از آن انجام مي‌گردد و مسووليت هيأت رئيسه جديد از سالروز انتخابات قبل تفويض خواهد گرديد.

ماده 14 - هيأت‌رئيسه دائم مركب‌ از رئيس، دو نايب رئيس، شش‌دبير و سه ناظر مي‌باشد.

ماده 15 - انتخاب رئيس در نوبت اول با اكثريت مطلق آراء نمايندگان صاحب رأى است و انتخاب نواب رئيس، دبيران و ناظران هر كدام جداگانه و با اكثريت نسبى و رأى مخفى و با ورقه خواهد بود. در صورتى كه در انتخاب رئيس در نوبت اول اكثريت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم اكثريت نسبى كافى خواهد بود.

تبصره 1 - چنانچه آراء براى رئيس، نواب رئيس، دبيران ، ناظران با يكديگر برابر باشد، حسب مورد به قيد قرعه تعيين مي‌شوند.

تبصره 2 - در صورتى به فرد غايب در جلسه مي توان رأى داد كه قبل از تشكيل جلسه مربوط به انتخاب هيأت رئيسه، كتباً نامزدى خود را به اداره كل قوانين مجلس اعلام كرده باشد.

ماده 16 - قبل از اخذ رأى براى هيأت رئيسه، اسامى داوطلبان به ترتيب وصول به هيأت رئيسه بدون بحث در جلسه علنى اعلام خواهد شد.

ماده 17 - اعضاء هيأت رئيسه دائم، پس از انتخاب، در حضور نمايندگان به ترتيب زير سوگند ياد ميكنند و موظف به رعايت دقيق مفاد آن مي‌باشند.

 بسم الله الرحمن الرحيم

"من به عنوان عضو هيأت رئيسه مجلس شوراى اسلامى در برابر قرآن مجيد به خداوند قادر متعال سوگند ياد مي‌‏كنم كه حداكثر توان خود را براى اجراء آئين‏نامه داخلى مجلس شوراى اسلامى با مراعات بى طرفى كامل در انجام وظايف بكارگيرم و از هرگونه اقدام مخالف آئين‏نامه اجتناب نمايم."

ماده 18 - نواب رئيس به ترتيب تعداد آراء به عنوان نايب رئيس اول و نايب رئيس دوم و درصورت تساوى آراء با قيد قرعه انتخاب مي‌شوند و در غياب رئيس مجلس به ترتيب، وظايف و اختيارات او را برعهده خواهند داشت.

تبصره - رئيس مجلس مي ‏تواند حتى هنگام حضور خود، اداره جلسه رسمى را به ترتيب به عهده نواب رئيس بگذارد.

ماده 19 - اگر رئيس مجلس پيش از انقضاى مدت از رياست استعفاء دهد يا فوت شود، نواب رئيس به ترتيب تقدم، جلسه را منعقد مي ‏سازند و متن استعفاءنامه را قرائت يا فوت را اعلام مي دارند. درمورد فوت به احترام متوفى جلسه ختم مي ‏شود و در هر صورت در جلسه بعد نايب رئيس جلسه را تشكيل مي ‏دهد و رئيس جديد طبق آئين‏نامه داخلى مجلس انتخاب مي ‏شود.

در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفاء نامه در مجلس و استماع توضيحات رئيس مستعفى و مذاكراتى كه نمايندگان لازم بدانند، چنانچه استعفاء پس گرفته نشود، انتخاب رئيس جديد در جلسه بعد به عمل مي آيد، حداكثر توضيحات رئيس و مذاكرات نمايندگان يكساعت خواهد بود.

تبصره 1 - در مورد فوت يا استعفاء ساير اعضاى هيأت رئيسه نيز بايد بدون تشريفات در جلسه بعد انتخاب فرد يا افراد جديد به عمل آيد.

تبصره 2 - انتخاب رئيس و هريك از اعضاى هيأت رئيسه جديد براى مدت باقيمانده از يكسال خواهد بود.

ماده 20 - هيچيك از اعضاء هيأت رئيسه مجلس نمي تواند به عضويت كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس انتخاب شود و در صورتى كه هريك از اعضاء اين كميسيون به عضويت هيأت رئيسه انتخاب گردند از كميسيون مستعفى شناخته شده و مطابق مراتب منظور در اين آئين‏نامه نسبت به تعيين كميسيون جديد اقدام خواهند نمود و همچنين نمى‏توانند به عنوان رئيس يا سخنگوي كميسيون‏هاى مجلس انتخاب گردند و درصورتى كه رئيس يا سخنگوي كميسيون‏‌ها به عضويت هيأت رئيسه انتخاب گردند از سمت خود در كميسيون مستعفى شناخته مي ‏شوند.

ماده 21 - وظايف و اختيارات رئيس مجلس عبارتند از:

1 - اداره جلسات مجلس به‏ شرح مواد اين آئين‏نامه.

2 - اداره كليه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس.

3 - امضاى كليه احكام استخدامى براساس آئين‏نامه استخدامى كاركنان مجلس و ساير قوانين و مقررات.

4 - امضاى كليه نامه‏‌هاى مربوط به امور قانون‏گذارى و پارلمانى مجلس.

5 - حضور در نهادهاى قانونى كه رئيس مجلس عضو آنها است.

6 - ارائه گزارش كامل از تصميمات و اقدامات هيأت رئيسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحدهاى تابعه آن هر سه ماه يكبار به نمايندگان.

7- ساير موارد مذكور در قانون اساسى و ديگر مقررات.

ماده 22 - وظايف دبيران عبارتند از:

1 - مراقبت در ضبط و تحرير صورت مذاكرات و چاپ و توزيع آنها.

2 - قرائت طرحها و لوايح، پيشنهادها، نوشته‏‌ها و مطالبى كه بايد به اطلاع مجلس برسد.

3 - تنظيم پيشنهادهاى واصله از طرف نمايندگان به ترتيب وصول
با قيد شماره.

4 - ترتيب اجازاتى كه نمايندگان در جلسه براى نطق مي‌خواهند،
با رعايت حق تقدم و قيد شماره ترتيب.

ماده 23 - وظايف و اختيارات هيأت رئيسه عبارتند از:

1 - نظارت بر كليه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس.

2 - تصويب بودجه پيشنهادى ساليانه مجلس و ارجاع آن به كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس  جهت طى مراحل قانونى.

3 -تصويب حقوق مالى نمايندگان طبق اين آئين‏نامه.

4 - انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس.

5 - نظارت بر انجام امور مربوط به گزارشها و چاپ و توزيع آنها.

6 - تهيه و تنظيم برنامه هفتگى مجلس.

7 - مسؤوليت و نظارت بر رعايت اوقات و مهلت‏هاى قانونى مذكور در اين آئين‏نامه.

8 - تصميم گيري در خصوص دعوت از اشخاص حقيقي و حقوقي و موافقت با حضور اشخاص متقاضي جهت شركت و يا اظهارنظر در مجلس.

9 - اعلام مراتب رد اعتبارنامه يا استعفاى نمايندگان به وزارت كشور.

10 - بررسى و حل و فصل مسائل و مشكلات كميسيون‏ها و شعب
و اتخاذ تصميم در موارد اختلافي يا عدم رعايت آئين‌نامه

11 - حفظ شأن و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جايگاه قانونى نمايندگان.

12 - تصويب سازوكار لازم جهت بهبود روشهاي نظارتي و ساماندهي امورناظرين منتخب مجلس وكميسيونها درمجامع و شوراها و دريافت گزارش آنان.

تبصره - جلسات هيأت رئيسه با حضور حداقل دوسوم اعضاء كه رئيس يا يكى از نواب رئيس جزء آنان باشد رسميت مى‏يابد و مصوبات آن با رأى اكثريت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود.

د - مسؤوليت مشترك هيأت رئيسه در برابر مجلس

ماده 24 - رئيس مجلس و ساير اعضاى هيأت رئيسه در مورد انجام وظايف محوله در اين آئين‏نامه در برابر مجلس مسؤوليت مشترك دارند.

ماده 25 - هرگاه نمايندگان به كيفيت اداره جلسات يا ساير امور مجلس و نحوه ايفاى وظايف رئيس يا ساير اعضاى هيأت رئيسه معترض باشند، مي ‏توانند طى تقاضاى كتبى با امضاى حداقل بيست و پنج نفر و يا به‏ درخواست كميسيون تدوين آئين‏نامه داخلى مجلس، تشكيل هيأت رسيدگى به اعتراضات، مركب از رؤساى كميسيون‏‌هاى تخصصىو اعضاء كميسيون تدوين آئين‏نامه داخلى مجلس را درخواست نمايند.

كميسيون تدوين آئين‌نامه داخلي مكلف است ظرف مدت سه روز نسبت به تشكيل هيأت رسيدگى به اعتراضات، اقدام نمايد. هيأت اخير مكلف است ظرف ده روز با حضور سه نفر از منتخبين معترضين، به موضوع رسيدگى نمايد.

درصورتى كه اكثريت اعضاء هيأت رأى بر عدم صلاحيت فرد مورد اعتراض دادند عضويت وى در هيأت رئيسه تعليق مي گردد. گزارش هيأت در اين باره در جلسه غيرعلنى مورد بررسى قرار مي ‏گيرد و در اولين جلسه علنى مجلس بدون بحث به رأى‏گيرى گذاشته مي ‏شود. درصورت رد عدم صلاحيت، عضو مزبور به كار خود ادامه خواهد داد و درغير اين صورت از سمت خود مستعفى شناخته مي شود و حق شركت در انتخابات مجدد آن دوره را ندارد.

تبصره 1 - هيأت رسيدگى كننده به اعتراض، در ابتداى نخستين جلسه خود هيأت رئيسه‏‌اى را وفق مقررات مربوط به انتخاب هيأت رئيسه كميسيون‏ها، انتخاب مي نمايند. جلسات هيأت باحضور سه چهارم اعضاء رسميت مي يابد و مناط اعتبار تصميمات آن، رأى اكثريت مطلق حاضرين مي ‏باشد.

تبصره 2 - نمايندگان معترض و اعضاء مورد اعتراض هيأت رئيسه مجلس، حق رأى در جلسه هيأت رسيدگى كننده به اعتراضات را ندارند.

تبصره 3 - رسيدگى فوق مانع از انجام وظايف قانونى كميسيون اصل نودم (90) قانون اساسى نسبت به طرز كار مجلس نخواهد بود و نمايندگان مى‏توانند از آن طريق نيز نسبت به عملكرد هيأت رئيسه نظارت و پيگيرى نمايند.