به گزارش ویژه نامه نوروزی باشگاه خبرنگاران، صندوقچه خاطراتش را كه باز مي‌كند، چند كارت پستال از آن بيرون مي‌ريزد، شروع مي‌كند يك به يك مرور كردن و مي‌گويد: «اين را جعفر، پسر خاله‌ام شب عيد به من هديه داده، من تازه به تهران آمده بودم، او هنوز شهرستان بود، عيد به عيد يك كارت پستال برايم مي‌فرستاد، تلفن كه نبود، اينترنت هم كه اصلاً حرفش را نزن، يعني كارت پستال‌ها بود كه ما را به هم نزديك مي‌كرد، اين يكي را منوچهر، دوستم، شب عيد سال 53 برايم پست كرده بود، آن سال براي كاري رفت تركيه و نتوانست بيايد و مرا ببيند به همين دليل برايم كارت پستال فرستاد، اينجا عكس مسجد اياصوفيا در تركيه است.»
پيرمرد مي‌گويد: «با همين خاطرات زندگي مي‌كنم، خيلي سال است كه كسي برايم كارت پستال نفرستاده، منوچهر و جعفر هر دو فوت كرده‌اند، آنهايي هم كه مانده‌اند، يا آنقدر گرفتار هستند كه يادشان نمي‌افتد سال نو را تبريك بگويند و يا نهايتاً با يك پيامك خشك و خالي مي‌فرستند، آن هم براي خالي نبودن عريضه وگرنه هيچ‌كس به فكر اين رسوم نيست.»
رضا سيادتي، پيرمرد 82 سالهاي است كه سال‌ها قبل، زماني كه جوان 23 سالهاي بود به تهران آمد. وي مي‌گويد: در گذشته دوستي‌ها و محبت‌ها بيشتر بود، مردم همديگر را مي‌شناختند، به هم احترام مي‌گذاشتند، كوچك‌تري و بزرگ‌تري حرمت داشت، دوستان ياد هم بودند، اگر كسي گرفتار مي‌شد دوستانش سراسيمه به كمك او مي‌شتافتند. در مناسبت‌هاي مختلف يا به ديدار همديگر مي‌رفتند و يا لااقل براي يكديگر كارت تبريك پست مي‌كردند، اما حالا چه، عيد كه مي‌شود همه فقط يك پيامك مي‌فرستند، پيامك هم كه هويت ندارد!»
تبريك‌هاي فراموش‌شدني
پيامك هويت ندارد، شايد اين بهترين جمله‌اي باشد كه مي‌تواند رسم جديد تبريك‌هاي سال جديد را توصيف كند. فاصله‌ها و گرفتاري‌هاي زندگي مدرن به اندازه‌اي است كه افراد يا فرصت نكنند و يا حوصله نداشته باشند براي تبريك مناسبتي مثل سال جديد از نقطه‌اي به نقطه ديگر سفر كنند به همين دليل آنها بيشتر تمايل دارند از طريق تماس تلفني و يا ارسال پيامك مناسبت‌ها را به يكديگر تبريك بگويند.
تبريك پيامكي نشانگر احترام نيست شايد صرفاً بتوان به عنوان رفع تكليف از آن نام برد، ساناز دستگير، دانشجو، با بيان اينكه در مناسبت‌هاي مختلف با ارسال پيام‌هايي كه به وي رسيده مي‌گويد: «معمولاً يك عده قلم و فكر خوبي دارند، آنها متن پيامك‌ها را مي‌نويسند و اين در جامعه به صورت پيامكي مي‌چرخد، در اين چرخه به من هم مي‌رسد و من هم آن را براي دوستان و آشنايان باز ارسال مي‌كنم. با اين كار هم متن خوبي ارسال مي‌شود و هم من مجبور نيستم متني را براي ارسال تهيه كنم.» اين دانشجو اضافه مي‌كند: ارسال پيامك در مناسبت‌ها هم راحت‌تر از ديد و بازديد است و هم كم‌هزينه‌تر، شما هم به دوستانتان تبريك گفته‌ايد و هم به آنها گفته‌ايد كه به يادشان بوده‌ايد.
پيامك يا تماس تلفني اگر چه شايد از برخي جهات مقرون به صرفه باشد اما خاطره‌انگيز نيست. كمتر كسي پيدا مي‌شود كه به فكر آرشيو كردن پيام‌هاي رسيده باشد، در واقع اگر كسي چنين فكري را انجام دهد قطعاً يك استثناست، ضمن اينكه تماس تلفني، پيامك و حتي ايميل روش خبررساني هستند، يعني در تمام دنيا از اين روش‌ها براي رساندن يا گرفتن خبر از فرد ديگري استفاده مي‌كنند به همين دليل هم ارزش نگهداري ندارند. اين در حالي است كه پيام تبريك براي خوشحال كردن و احترام گذاشتن صادر مي‌شود و در واقع در سالهاي بعد به عنوان خاطره از آنها استفاده مي‌شود. افراد مسن و كساني كه سالهاي بدون امكان پيامك و ايميل را سپري كرده‌اند صندوقچه خاطراتي دارند كه روزهاي دلتنگي را با محتويات آن صندوقچه سپري مي‌كنند، اين در حالي است كه نسل جوان و حتي ميانسال امروز، هيچ سندي براي نگهداري و بهره‌برداري در آينده ندارند و عملاً هم نمي‌توانند در آينده دلخوش به اسناد خاطره‌انگيز باشند.
سندي از دوران خوش
روزهاي ابتداي سال نو كه بازار تبريك عيد داغ است، خاطراتي را رقم مي‌زنند كه شايد در سالهاي دور آينده، تنها ذهنيتي از آن خاطرات باقي بمانند. در اين ميان دوستان امروز، چند سال بعد فراموش مي‌شوند حتي اگر در اين سال نو چندين و چند پيامك تبريك زده باشند. آنچه مي‌تواند آنها را نگه‌دارد سندي از دوران خوش است و وقتي اين سند نباشد همان مي‌شود كه «از دل برود هر آنكه از ديده برفت.» ارزان‌ترين و مقرون به صرفه‌ترين هديه كه مدتي است فراموش شده، كارت تبريك عيد است. شايد همين كارت تبريك با عكس و طرحي به ياد ماندني باشد كه در سالهاي دور آينده، خاطراتي زيبا از امروز را يادآوري كنند.
فروش كارت تبريك زماني رونق بسيار داشت، صادق شفيعي كه به گفته خودش 50 سال در كار لوازم تحرير و كتابفروشي بوده در اين مورد مي‌گويد: «يك زماني بود كه شب عيد و اسفندماه مغازه من پر مي‌شد از كساني كه عضوي از خانواده يا دوستانشان در شهري ديگر و يا خارج از كشور بودند. آنها مي‌آمدند، كارت تبريك مي‌گرفتند و براي آن عضو خانواده و يا دوست سفر كرده ارسال مي‌كردند ولي حالا چند سالي مي‌شود كه ديگر كسي كارت تبريك نمي‌خرد و معمولاً اين كارت‌ها برگشت مي‌خورند.»
هديه‌هاي ماندگار
به‌رغم صحبت‌هاي اين لوازم‌التحرير فروش، اما عده‌اي هستند كه به صورت انبوه كارت‌تبريك خريداري مي‌كنند و آنها را براي افراد مشخصي مي‌فرستند. ادارات، ارگان‌ها، شركت‌ها و كارخانجات مشتري اصلي خريد فله‌اي اين كارت‌ها هستند، رضا سليمي كه صاحب يك چاپخانه كوچك است در اين‌خصوص مي‌گويد: «معمولاً در دو ماه بهمن و اسفندماه ترافيك چاپ سررسيد و كارت تبريك داريم. مشتري‌ها معمولاً شركت‌هاي تبليغاتي هستند كه به عنوان مشاور با ارگان‌ها، نهادها و شركت‌هاي مختلف كار مي‌كنند. آنها سفارش چاپ سررسيد و كارت تبريك به صورت فله‌اي مي‌دهند و ما چاپ مي‌كنيم. معمولاً براي آنها مهم نيست چه طرحي مي‌زنيم بلكه مهم كيفيت كار است.»
وي مي‌افزايد: «البته كساني هم هستند كه در انتهاي سال سفارش تهيه كارت تبريك با عكس‌هاي شخصي را مي‌دهند. معمولاً برخي مديران به عنوان هديه خانوادگي كارت تبريك يكي از اعضاي خانواده مثل فرزند يا نوه كوچك‌شان را مي‌دهند، اگر چه هر سال تعداد اين افراد سفارش‌دهنده كم مي‌شود ولي هنوز هم افرادي هستند كه كارت تبريك خانوادگي در تهران منتشر مي‌كنند.»
كاهش گرايش به ارسال كارت تبريك، شركت پست جمهوري اسلامي را وادار به عكس‌العمل كرده است. حسن احمدوند، مدير روابط عمومي شركت پست، با بيان اينكه متأسفانه ارسال كارت پستال درون شهري و بين‌شهري هر چند كاملاً از بين نرفته ولي نسبت به دو دهه قبل كم شده است. وي افزود: شركت پست به دنبال احياي اين سنت خوب و پسنديده است و به همين دليل در سايت خود امكانات ويژه‌اي را براي ارسال كارت تبريك قرار داده كه مردم مي‌توانند با استفاده از اين امكانات به عزيزان خود كارت ارسال كنند.»
فرصتي براي مهرورزي
اين در حالي است كه ارسال مكانيزه كارت تبريك اگرچه بهتر از ارسال پيامك است اما همچنان آن حس خوب هديه دادن را از بين مي‌برد. وقت گذاشتن براي انتخاب و خريد كارت تبريك در واقع اهميت قائل شدن به كسي است كه اين كارت به او ارسال مي‌شود. در صورتي كه قرار باشد همه اين مراحل به صورت مكانيزه سپري شود قطعاً آن حس خوب را بر جاي نخواهد گذاشت.
اما همه مشكل نداشتن ارسال كارت تبريك تنها به تغيير ذائقه و رسومات مردم مربوط نمي‌شود بلكه كارت‌هاي خوبي هم موجود نيست كه بتوان آنها را براي ديگران ارسال كرد. اگر سري به كارت فروشي‌ها بزنيد متوجه مي‌شويد اكثر كارت‌ها از طرح‌هاي يكسان و غيرجذاب تشكيل شده‌اند اين در حالي است كه در كارت‌هاي قديمي از مناظر و نقاط ديدني درون شهرها و مناظر بيروني استفاده مي‌كردند و در واقع هر كارت نشانگر منطقه سكونت فرد بود. اين نوع كارت‌ها جذابيت‌هاي بيشتري داشت و باعث مي‌شد شهروندان براي يادبود، عكسي از نمايي كه به نوعي معرف منطقه محل سكونت آنها بود به دوستان و نزديكان خود ارسال كنند و مناسبت‌ها را به آنها تبريك بگويند. در واقع اين طراحي خوب كارت‌ها بود كه شهروندان را راغب به ارسال مي‌كرد. /ق پ