البته به نظر می رسد این روزها با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها مردم نیم نگاهی هم به پول فیش آب خود بیندازند و تصمیم بگیرند برای کاهش هزینه های زندگی هم که شده مصرف آب خود را کاهش دهند ولی هنوز هم وضعیت در این زمینه مطلوب نیست.
این در حالی است که شاید مهمترین دغدغه بشریت در دهه های آینده آب باشد. تغییرات اقلیمی و آب و هوایی، افزایش مصرف آب، کاهش نزولات آسمانی و خشکسالی موجب شده است تا زنگ خطر کاهش منابع قابل استفاده آب شیرین در دنیا و به ویژه ایران به عنوان یک کشور نیمه خشک به صدا درآید.
مصرف بی رویه آب در یک کشور نیمه خشک
خشکسالی پدیده ای است که همواره برای تداوم حیات خطری جدی به حساب آمده است. پدیده ای که در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورمان ایران به واسطه داشتن شرایط خاص اقلیمی موضوعی اجتناب ناپذیر بوده و همواره رد پای این پدیده طبیعی بر روی ارکان اقتصادی و زیست محیطی این سرزمین قابل مشاهده بوده است.
ایران سرزمینی است که بیش از 90 درصد آن را اقلیم خشک و نیمه خشک در برگرفته و متوسط بارش کشور در حدود 200 تا 250 میلی متر در سال است در حالیکه متوسط بارش دنیا 800 تا 850 میلی متر است.
شرایط اقلیمی ایران به گونه ای است که نسبت به موضوعاتی همچون خشکسالی بسیار آسیب پذیر بوده و اگر مسائلی همچون تغییرات اقلیمی و عدم برنامه ریزی صحیح در حوزه منابع آبی در این سرزمین رخ دهد، آسیب های احتمالی افزایش یافته و بدون شک بر توان اقتصادی کشور تاثیر منفی خواهد گذاشت.
نیازمند نگاهی متفاوت به منابع آبی مان هستیم
به هر روی سرزمین ما ایران با توجه به اقلیم خاصی که دارد و کمبود منابع آبی که در اکثر مناطق کشور حاکم است، یکی از آسیب پذیرترین کشورهای جهان در موضوع تغییرات اقلیمی است.
با این تفاسیر باید با نگاهی متفاوت به داشته های سرزمینمان استفاده صحیح از منابع آبی را در دستور کار قرار دهیم و به واسطه داشتن نگاهی بلند مدت، پایداری های این سرزمین را نیز حفظ کنیم.
تبلور این دغدغه را نیز می توان در سخنرانی نوروزی رهبر معظم انقلاب در آغاز سال 90 مشاهده کرد. حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در بخشی از سخنان خود بار دیگر بر لزوم اصلاح شیوه های آبیاری و اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی تاکید کردند.
تاکید رهبر معظم انقلاب بر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی
ایشان در بیانات خود افزودند:" امروز در کشور ما 90 درصد آبی که ما مصرف می کنیم در بخش کشاورزی مصرف می شود. اگر شیوه های آبیاری کشاورزی را دولت بتواند به توفیق الهی اصلاح بکند و اگر از این 90 درصد 10 درصد کم بشود شما ببینید چه اتفاقی می افتد. ما در بخش های دیگر بخش خانگی، بخش صنعتی و سایر بخش هایی که به آب نیاز دارد فقط با 10 درصد آب کشور کار می کنیم و از 10 درصد آب کشور استفاده می کنیم. اگر بتوانیم در بخش کشاورزی 10 درصد صرفه جویی کنیم ببینید چه اتفاقی می افتد. در واقع دو برابر امکانات بهره برداری در بخش غیر کشاورزی به وجود می آید که این امر بسیار با ارزشی است."
این در حالیست که مقام معظم رهبری پیش از این نیز در سال 88 با نامگذاری سال به نام سال اصلاح الگوی مصرف و همچنین در سخنرانی ابتدای سال 89 خویش و نیز با ابلاغ سیاست های کلی اصلاح الگوی مصرف در سال گذشته بر اصلاح شیوه های آبیاری و صرفه جویی آب در بخش کشاورزی تاکید کرده اند.
با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب و تاکیدات ایشان بر کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، اجرای توأم برنامه های اجرایی و راهبردی در زمینه تعادل بخشی بیلان منابع آب های زیرزمینی کشور و همچنین تمرکز بیشتر بر اجرای طرحهای فرهنگی در این عرصه بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.
با این تفاسیر این روزها اجرای طرح ملی دانش آموزی نجات آب تحت عنوان "داناب" توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران با همکاری وزارت آموزش و پرورش در بیشتر استانهای کشور آغاز به کار کرده است تا با ارتقا سطح آگاهی مردم از هدر رفت آب در بخش کشاورزی جلوگیری کند.
"داناب"، طرحی برای نجات آب
نماینده شرکت مشاور طرح داناب در گفتگو با خبرنگار باشگاه جوان با اشاره به اینکه کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد، اظهار داشت: مصرف آب در کشور باید متناسب با این وضعیت آب و هوایی باشد تا از ایجاد مشکلات جدی در آینده جلوگیری شود.
محمد فشایی با بیان اینکه متوسط میزان بارندگی در جهان 830 میلی متر است، یادآور شد: این میزان در کشور ما 250 میلی متر است که موجب تشدید وضعیت کاهش منابع آبی ما شده است.
وی ادامه داد: در قالب این طرح همه دانش آموزان مقطع راهنمایی کشور با مفاهیمی در خصوص مصرف بهینه آب در حوزه های صنعتی، کشاورزی، خانگی، آبهای زیرزمینی و راهکارهای نجات آب آشنا می شوند.
نماینده شرکت مشاور طرح داناب با اشاره به اینکه این طرح ملی در اغلب استانهای کشور آغاز شده است، یادآور شد: دانش آموزان و مدرسه مکان مناسبی برای انجام کارهای فرهنگی است و از این ظرفیت می توان برای کاهش سرانه مصرف آب استفاده کرد.
مصرف آب در بخش کشاورزی غیراصولی است
فشایی همچنین با بیان اینکه دانش آموز و مدرسه به دلیل اینکه ارتباط گسترده ای با همه اقشار جامعه دارد جایگاه مناسبی برای اجرای کارهای فرهنگی محسوب می شود، افزود: شعار ما در این طرح "نجات آب در گرو آگاهی و حضور همگانی" است.
وی با بیان اینکه مصرف آب در بخش کشاورزی غیراصولی است، افزود: میانگین مصرف آب در بخش کشاورزی در جهان 70 درصد است در حالیکه این رقم در کشورمان 90 درصد است.
این مسئول با اشاره به برخی چالشهای پیش رو در این بخش، افزود: در این راستا باید کشاورزان ضمن پرهیز از کاشت محصولات کم بازده و "آب بر" به اصلاح روشهای آبیاری در زمین های کشاورزی خود بپردازند.
فشایی همچنین به روند حفر چاههای غیرمجاز کشاورزی در کشورمان اشاره کرد و گفت: این وضعیت نیز مصرف بی رویه آب در این بخش را تشدید کرده است.
1300 حلقه چاه غیرمجاز در لرستان وجود دارد
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان لرستان نیز با اشاره به اجرای طرح ملی "داناب" در لرستان اظهار داشت: هدف اصلی این طرح ترویج بهره برداری بهینه از آب است.
علی امید سیفی با بیان اینکه 800 هزار هکتار اراضی کشاورزی در لرستان وجود دارد، یادآور شد: از این میزان اراضی کشاورزی 200 هزار هکتار آن آبی و 600 هزار هکتار دیم است.
سیفی با بیان اینکه شش هزار و 228 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق در استان وجود دارد، ادامه داد: این در حالیست که هزار و 388 حلقه چاه غیرمجاز در استان وجود دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان لرستان ادامه داد: در راستای حفاظت فیزیکی از دشتهای استان و جلوگیری از حفر چاههای غیرمجاز گروههای گشت و بازرسی متعددی در سطح استان تشکیل شده است.
وی با تاکید بر فرهنگ سازی در زمینه مصرف آب در بخشهای مختلف به ویژه کشاورزی، ابراز امیدواری کرد: با اجرای طرح "داناب" گام مهمی در این مسیر برداشته شود.
مشارکت 80 هزار دانش آموز لرستانی در طرح نجات آب
مدیر کل آموزش و پرورش استان لرستان نیز با اشاره به اینکه حیاتی ترین عنصر طبیعت آب است، اظهار داشت: ادامه حیات و زندگی بدون آب برای هیچ موجودی در روی کره زمین ممکن نیست.
علی ماکنعلی با بیان اینکه گسترش صنعت، افزایش جمعیت و ارتقا سطح بهداشت عمومی در جامعه موجب افزایش بهره برداری از آب شده است، یادآور شد: از سوی دیگر کاهش نزولات آسمانی در چند سال اخیر این وضعیت را تشدید کرده است.
وی ادامه داد: استفاده بهینه از آب به عنوان عنصر حیات بخش ضروری است.
مدیر کل آموزش و پرورش استان لرستان با اشاره به اجرای طرح ملی دانش آموزی نجات آب اظهار داشت: آموزش و پرورش و مدرسه ها به عنوان یک بستر فرهنگی مطلوب می تواند در راستای بهینه سازی مصرف آب تاثیر زیادی داشته باشد.
ماکنعلی ادامه داد: نیروی انسانی جوان و فعال موجود در آموزش و پرورش یک ظرفیت خوب است که می تواند اهداف طرح ملی دانش آموزی نجات آب "داناب"را پیگیری کند.
وی با بیان اینکه در این طرح همه دانش آموزان مقطع راهنمایی شرکت دارند، افزود: بیش از 80 هزار دانش آموز طی برنامه های در نظر گرفته شده در این طرح برای بهینه کردن مصرف آب، آموزشهای لازم را می بینند.
ماکنعلی با اشاره به اجرای این طرح در 720 مدرسه راهنمایی، یادآور شد: زنگ آغاز به کار این پروژه ملی به طور هم زمان در تمام مدارس راهنمایی استان به صدا درآمده است.
به هر روی امید می رود در شرایط بحرانی کنونی مدیریت منابع آب ضمن تدوین برنامه های جامع مقابله با مصرف بی رویه آب، با استمرار فعالیتهای فرهنگی در میان نسل آینده ساز ایران اسلامی زمینه کاهش مصرف آب در بخش های مختلف به ویژه کشاورزی را فراهم کرد./س