به گزارش سرويس علمي، پزشكي باشگاه خبرنگاران؛ هادی اکبرزاده، رئیس انجمن فیزیک عصر دیروز در اولین همایش سند راهبردی توسعه علوم پایه طی سخنرانی در سالن همایش های دانشگاه شهید بهشتی گفت: اهمیت علم در اندیشه اسلامی بر کسی پوشیده نیست و اسلام بیش از هر مکتب دیگری به تفکر و تدبیر که جوهره علم و دانش است بها داده چنانچه در سند چشم انداز و نقشه جامع علمی کشور برنامه های پنج ساله توسعه علمی کشور مورد تأکید قرار گرفته است.
وی افزود: علی رغم آنکه در سه دهه گذشته پیشرفت خوبی در گسترش کمی و کیفی علوم پایه داشته ایم و حدود 50 درصد مقالات چاپ شده بین المللی در کشور در زمینه علوم پایه است اما هنوز تا وضع مطلوب فاصله داریم.
اکبرزاده به اهمیت رشته فیزیک اشاره کرد و گفت: این نکته درستی است که فعالیت های علمی ما در تمامی عرصه ها از جمله علوم پایه باید هدفمند، مأموریت گرا و منطبق بر نیازها و توانمندی های عینی و واقعی جامعه یعنی بومی باشد لکن این واقعیت نبایستی به معنی مشابه انگاری مأموریت ها تلقی شود.
اکبرزاده در خصوص اهمیت رشته فیزیک تصریح کرد: رشته فیزیک در عرف جهانی به عنوان یک رشته ای استراتژیک و راهبردی شناخته می شود و این به دلیل نقش و تأثیرگذاری آن بر گسترش وسیعی از فناوری ها بوده چنانچه کشور ما دو شهید جهاد علمی یعنی شهید علی محمدی و شهید شهریاری را که در زمینه فیزیک تحقیق می کردند از دست داده است.
وی اظهار داشت: موضوع اشتغال فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی و رغبت نداشتن جوانان نخبه به رشته فیزیک یک مشکل بومی و ملی است و نه جهانی و بایستی با راهکارهای بومی مرتفع گردد همچنین هنوز در کشور ما شناخت دقیقی از این علم و توانمندی های آن حتی در محیط دانشگاهی وجود ندارد.
اکبرزاده خاطرنشان کرد: برای حل این مشکلات باید برنامه های شاخه های مهندسی کشور مورد بازبینی قرار گرفته و تعدادی دروس فیزیک جدید در آنها گنجانده شود.
**ارتباط متقابل میان زیرشاخه های علوم زمین یک ضرورت است
فرید مد، سرپرست کمیته زمین شناسی در ادامه گفت: با توجه به پیشرفت علمی کشور رشته علوم زمین، سال به سال گسترش می یابد به گونه ای که تعداد زیرشاخه های امروزی علوم زمین با دو دهه پیش قابل مقایسه نیست و تأکید فزاینده بر ریاضیات فیزیک و شیمی و نیز کاربرد فناوری پیشرفته، به دگرگونی های شگرفی در شاخه های گوناگون این علم منجرب شده است.
وی افزود: آنچه بیش از هر چیز ضرورت دارد ایجاد ارتباط متقابل میان زیرشاخه های مختلف علوم زمین است و امروزه رقابت فزاینده برای دستیابی به منابع جدید معدنی و انرژی سبب شده تا بیش از پیش به زمین شناسان توجه شود.
فرید مد تصریح کرد: علوم زمین و اقتصادی جهانی، علوم زمین و منابع معدنی علوم زمین و سوخت های فسیلی و علوم زمین و تغییر اقلیم جهان برخی از جنبه های علوم زمین شناسی است که البته اکتشاف، پی جویی و استخراج معادن مطالعات مکان یابی برای ساخت سازهای بزرگ نقشه برداری معادن و حفره های معدنی، شناسایی خاستگاه ریزگردها و ارائه راهکار و مطالعه اقلیم و جغرافیای دیرینه با تکیه بر شواهد ثبت شده از جمله توانمندی های فارغ التحصیلان رشته علوم زمین است.
وی به برخی از مشکلات در زمینه زمین اشاره کرد و گفت: مدیریت ناصحیح پژوهش و آموزش، دسترسی نداشتن به ابزارهای تحقیقاتی دقیق و آزمایشگاه های مجهز، تعدد مراکز تصمیم گیری در مورد مسائل زمین شناسی، وجود نداشتن بانک اطلاعاتی از منابع زمین شناسی و کمبود کادر تخصصی کارآمد از جمله مشکلاتی است که پژوهشگران رشته علوم زمین شناسی با آن روبرو هستند که البته تحریم های بین المللی راه ارتباط دانشمندان ایران را با دانشمندان جهان کم رنگ کرده و این امر توجه بیشتر مسئولین را می طلبد.
*20 درصد تولید علم کشور متعلق به رشته شیمی است
محمد علی زلفی گل، رئیس دانشگاه بوعلی سینا همدان در ادامه گفت: امروزه سیاستگذاری علم و فناوری به سبد سیاستی حکومت ها افزوده شده و دیپلماسی علم و فناوری عرصه جدید را در دنیای سیاست به خود اختصاص داده است و کشورها از طریق علم و فناوری و محصولات دانش بنیان نه تنها فرهنگ خویش را همزمان با علم، فناوری و تکنولوژی صادر نموده بلکه با افزایش جاذبه قدرت نرم خویش را نیز افزایش می دهند.
وی افزود: البته این امر در حالی است که امکان تأسیس رشته شیمی در دانشگاه های دولتی و غیر دولتی نسبت به سایر رشته ها مهیاتر بوده چنانچه در حال حاضر قریب به 20 درصد تولید علم کشور متعلق به رشته شیمی است و از حیث توسعه منابع انسانی نیز وضعیت مطلوبی دارد اما نباید مشکلاتی از جمله کمبود تجهیزات آموزشی و پژوهشی، افت استانداردهای لازم در داوطلبان ورودی به این رشته و البته معضل اشتغال برای دانش آموختگان را نادیده گرفت.
زلفی گل تصریح کرد: هم اکنون انتظار می رود این رشته در زمینه تولید ثروت از دانش نیز خط شکن باشد و بخش قابل توجهی از پتانسیل مادی، معنوی و منابع انسانی در راستای نیازهای کشور و تحقیقات کاربردی به کار گرفته شود چراکه اقتصاد کشور ما برپایه گاز، نفت، پتروشیمی، صنایع شیمی، صنایع دارویی استوار است که البته امیدواریم براساس سند چشم انداز بیست ساله نقشه جامع علمی و سند علوم پایه کشور، سیاست گذاری شده و بستر سازی لازم برای اشتغالزایی دانش آموختگان و ارتقا شاخص های کمی و کیفی این رشته صورت گیرد.
*رشته علوم زیستی نیازمند افزایش جایگاه در سطح ملی و بین المللی است
بیژن رنجبر، رئیس دانشگاه تربیت مدرس در ادامه گفت: علم و فناوری عامل اصلی پیشرفت، اقتدار، برتری، امنیت و توسعه همه جانبه است و برای رسیدن به اقتدار باید مشخص نمود آینده توسعه علمی کشور چه مسیری را طی می کند و کدام علوم نقش مهمی در این مسیر دارند که البته مطالعات نشان داده که علوم راهبردی، اولویت دار و اقتدار آفرین کنونی شامل رشته هایی چون علوم زیستی، فناوری اطلاعات، فناوری نانو، هوافضا و هسته ای است که در این میان علوم زیستی نقش بسیار ارزنده ای در تأمین ضروریات آینده مردم و جهان ایفا می کند.
وی افزود: کشور جمهوری اسلامی ایران در عرصه فناوری زیستی گام های بسیار خوبی برداشته چنانچه تولید واکسن ها و داروهای نوترکیب روش های نوین دارویی، درمان بیماری ها، سلول های بنیادی و شبیه سازی حیوانات نشان دهنده توان بالای محققین کشور است.
رنجبر تصریح کرد: در علوم زیستی به افزایش رشد، سهم علوم زیستی کشور به عنوان یکی از حوزه های اولویت دار، افزایش همکاری های بین المللی با کشورهای پیشرو در علوم زیستی، افزایش توجه دانشمندان علوم زیستی کشور در تولید علم، افزایش سهم بخش آموزش و پژوهش علوم زیستی، افزایش بودجه تحقیق و توسعه و ایجاد توازن بین بودجه های آموزشی و پژوهشی باید توجه داشت.
وی اظهار داشت: اگر چه رشد علمی ایران در سال 2011 نسبت به سال 2010، 20 درصد افزایش داشته لیکن در حوزه علوم زیستی باید فعالیت و جدیت بیشتری نشان داده شود تا جایگاه این علم در سطوح ملی و بین المللی افزایش داشته باشد.
**جای پژوهش در حوزه علم سنجی همچنان خالی است
غلامرضا جعفری استادیار دانشکده فیزیک دانشگاه شهید بهشتی در ادامه در خصوص علم سنجی ساختارمند گفت: هدف اصلی از علم سنجی علاوه بر سنجش تحقیقات و تولیدات علمی ارزیابی و تعیین معیارهای مدیریت بودجه جایگاه و بازده دانشگاه ها و مراکز علمی است.
وی افزود: با توجه به اینکه بیشتر گزارش های موجود با نگاهی خرد به مسئله علم سنجی می پردازند اما همچنان جای پژوهش که متضمن نگاهی کلان به این حوزه است همچنان خالی بوده است.
جعفری به شاخص های علم سنجی اشاره کرد و گفت: تعداد مقالات، اختراعات، تعداد مقالات علمی معتبر و اختراعات ثبت شده از جمله اولین مؤلفه های اساسی علم سنجی است که می توانند مبنای مقایسه بین مراکز مختلف علمی و کشورها قرار بگیرد.
وی اظهار داشت: در حال حاضر گروه های علم سنجی در برخی از مراکز دانشگاهی و پژوهشی همچون پژوهشکده علوم و فناوری اطلاعات ایران، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، مرکز توسعه و هماهنگی تحقیقات و فناوری بهداشت در کشور مشغول فعالیت هستند./ح