دنیای جدیدی که پیش‌روی ماست با برهم‌کنش‌های قوی‌تری نسبت به یک دهه گذشته در حال تغییر است. از یک‌طرف، فناوری‌های مبتنی بر ادراک ماشین‌های الگوریتمی در حال تحول است و از سوی دیگر بستر‌های سخت‌افزاری مانند بنادر، خطوط کشتیرانی، آبراهه‌های بین‌المللی، مناطق آزاد تجاری، شیوه‌های تامین مالی و زنجیره‌های تامین در حال منعطف‌سازی خود با الزامات جدید هستند.

 این تحول، به معنای لزوم ادغام اقتصاد‌های منطقه‌ای و پیوستن این ائتلاف به مسیر‌های اصلی تجارت جهانی است؛ به گونه‌ای که هزینه‌های انتقال سرمایه پایین بیاید و ادغام زنجیر‌های تامین ممکن‌شود. کریدور‌ها مهم‌ترین بستر برای متصل‌سازی مفصل‌های این پیوست محسوب می‌شوند. از این دریچه کشور‌ها در پی توسعه کریدور‌های منطقه‌ای هستند تا بتوانند جانمایی خود را در تجارت بین‌الملل مورد بازنگری قرار دهند. چین یکی از کشور‌هایی است که مهم‌ترین کریدور‌های جهانی را با نگاه به مزیت‌های منطقه‌ای در آسیا به سمت آفریقا، اروپا و آمریکای‌جنوبی در قالب ابتکار کمربند ــ جاده توسعه داده است. گزارش موسسه مالی «استاندارد چارترد» در لندن نشان می‌دهد که درحال‌حاضر، پل زمینی جدید اورسیا، کریدور چین ــ مغولستان ــ روسیه، کریدور شبه‌جزیره هند و چین، کریدور بنگلادش ــ چین ــ هند ــ میانمار و کریدور چین ــ آسیای‌مرکزی ــ آسیای‌غربی مهم‌ترین کریدور‌هایی هستند که در بطن نظام توسعه بین‌الملل چین مورد توجه قرار دارند. استاندارد چارترد از این کریدور‌ها به‌عنوان «کریدور‌های قدرت» یاد کرده است.

بیشتربخوانید

• شکل‌گیری فصل جدیدی از روابط اقتصادی ایران با کشورهای همسایه

چین به سمت غرب‌آسیا 

اگر چین در شرق، در مرکز آسیا و در جنوب‌آسیا،  به‌دنبال شرکای منطقه‌ای متصل به مرز‌های خود می‌شود، در کریدوری که چین را به آسیای‌مرکزی متصل می‌کند، این کشور به‌دنبال شرکایی در غرب‌آسیاست. کریدور‌های یادشده درمجموع محور آسیایی ــ اورسیایی اقتصاد آینده را در متن ابتکار کمربند ــ راه نشان می‌دهد؛ طرحی که چینی‌ها می‌خواهند نزدیک به یک‌تریلیون دلار در آن سرمایه‌گذاری‌کنند. 

​​​​​​​براساس آمار‌های موجود چینی‌ها ۲۲.۳۸میلیارد دلار در انرژی، ۱۶.۳۷میلیارد در حمل‌ونقل، ۷.۱۵میلیارد دلار در فلزات، ۴.۶۱میلیارد دلار در خدمات رفاهی، ۳.۴۳میلیارد دلار در خدمات مشاوره املاک، ۲.۴میلیارد دلار در لجستیک، ۱.۴۹میلیارد دلار در صنایع‌شیمیایی، ۴۵۰میلیون دلار در سلامت، ۳۴۰میلیون دلار در فناوری، ۲۴۰میلیون دلار در کشاورزی و ۱.۷۴میلیارد دلار در سایر حوزه‌ها در ۲۲ کشور شامل ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بنابر اعلام سیداحسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران، سال گذشته و به‌دنبال سفر حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران و هیات همراه وی به چین، هشت پروژه چین در ایران قطعی شده است.

نقش ایران در کمربند- راه 

کمربند ــ راه یک طرح بزرگ و فراگیر است که در مسیر اصلی تجارت جهانی واقع شده است؛ مسیری که از ایران می‌گذرد. نقشه‌های کمربند ــ راه که موسسه استاندارد چارترد آن‌ها را منتشر کرده، نشان می‌دهند که کمربند ــ راه از اورومچی در غرب‌چین آغاز و از دو ناحیه وارد قزاقستان می‌شود. ناحیه اول از آلماتی در قزاقستان عبور می‌کند و از آنجا به بیشکک در قرقیزستان می‌رسد. سمرقند در تاجیکستان و عشق‌آباد در ترکمنستان مسیر‌های دیگری هستند که کمربند ــ راه تا قبل از ورود به ایران از آن‌ها می‌گذرد. از عشق‌آباد، این کمربند وارد نواحی شمال‌شرق ایران می‌شود و به سمت تهران حرکت می‌کند. پس از ورود به تهران، دو مسیر دیگر ایجاد می‌شود. مسیر اول از نواحی شمالی ایران به بندرعباس در جنوب‌ایران امتداد می‌یابد و مسیر بعدی از تهران به نواحی شمال ترکیه می‌رسد. مسیر دیگری هم از داخل ترکیه به ریاض در عربستان‌سعودی کشیده می‌شود. ناحیه دوم این مسیر هم از اورومچی در چین به شکل مستقیم وارد قزاقستان و در نهایت به بندر اکتائو در شمال‌شرق دریای‌خزر ختم می‌شود. در نتیجه دریای خزر در شمال ایران و خلیج‌فارس در جنوب‌ایران مرکز توزیع کمربند ــ راه به سمت غرب و جنوب‌غرب آسیا محسوب می‌شوند.

مزایای کریدوری برای ایران

برخلاف دولت‌های گذشته، دولت سیزدهم تجارت خارجی خود را بر ۱۵ کشور همسایه متمرکز کرده است. مجموع تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۱ به ۱۱۲میلیارد و ۹۰۰میلیون دلار می‌رسید، درحالی‌که ۵۹میلیارد دلار یعنی ۵۳درصد آن به ۱۵ کشور همسایه اختصاص یافته بود. این در شرایطی است که ایران در سال ۱۴۰۰، ۵۱درصد از تجارت خارجی ۱۰۲میلیارد دلاری خود را به همسایگان اختصاص داده بود. کمربند ــ راه با تکمیل اتصال چین به جنوب‌اروپا، شمال‌آفریقا و جنوب‌غرب اروپا از طریق ایران و ترکیه، می‌تواند زمینه بهره‌مندی ایران از خطوط کشتیرانی و حمل‌ونقل ریلی برای تجارت با چند قاره و ازجمله مهم‌ترین بنادر چین مهیا می‌کند. ضمن این‌که دسترسی به دریا‌ها از طریق کریدور‌های توسعه‌یافته بندری و ریلی یک مزیت برای ایران از طریق راه بندر اکتائو به‌سوی چین و عشق‌آباد به‌سوی چین محسوب می‌شود. درهمین‌حال، در داخل کریدور شمال ــ جنوب هم امکان استفاده از مسیر بندر سالیانکا در آستاراخان به سمت سن‌پترزبورگ و صادرات کالا از روسیه به جنوب ایران در بندرعباس و از طریق کریدور شرق به غرب وجود دارد؛ مسیری که تجارت ایران از طریق دریا را به کمتر از ۲۵ روز می‌رساند. تجارت با چین از مسیر دریا هم بین ۲۰ تا ۲۵ روز قابل انجام است.

منبع: روزنامه جام جم