به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، آسمان ابری می شود اما نمی بارد نه یکبار و دو بار، که ماه ها و سال هاست آنطور که باید دل خود را خالی نکرده و غمی شده بر جان اصفهان، زاینده رود و کشاورزانش و حالا سفره های زیرزمینی. خشکسالی سال هاست سایه سنگینش را بر سر این استان گسترانده است. سفره های آب زیرزمینی بیش از حد از آب تهی و زمین از درون خالی شده، آنقدر که شکاف های عمیق بر می دارد و بر جان بناها ترک می اندازد.

سرعت فرونشست زمین گویا با سرعت نور برابر است. حتی از تدبیر مسئولان هم جلوتر زده! تا جایی که هر چه جلسه می گذارند و بحث می کنند به گرد پایش هم نمی رسند.

تا همین چند سال پیش می گفتند آثار فرونشست در دشت ها و اطراف اصفهان نمایان است تصاویری تکان دهنده هم ثبت می شد تا عمق فاجعه مشخص شود اما این روزها فرونشست همانند یک بیماری لاعلاج به جان شهر اصفهان و آثار تاریخی آن افتاده و ترک هایی را یکی پس از دیگری بر میراث ارزنده نصف جهان باقی می گذارد. گویی بعد از مرگ زاینده رود این بار باید سوگوار مرگ پل هایش و قد خم کردن کاخ های شهرش باشیم.

پیشروی فرونشست از ورزشگاه نقش جهان تا میدان نقش جهان

رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی اصفهان با بیان اینکه اصفهان تنها شهری است که فرونشست زمین به عمق آن نفوذ کرده، گفت: در این سال ها اصفهان را از یک شهر امن به شهری ناامن تبدیل و کاری کردیم که با شهرهای زلزله خیز هیچ تفاوتی ندارد.

او با بیان اینکه فرونشست زمین از شمال به سمت جنوب اصفهان در حال پیشروی است ، افزود: اگر امروز جلوی پیشروی فرونشست زمین را نگیریم تا چند سال دیگر، پدیده فرونشست کل اصفهان را دربر خواهد گرفت.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی اصفهان تصریح کرد: زمانی باور نمی‌کردند ورزشگاه نقش جهان گرفتار فرونشست شود اما ثابت شد چمن‌های ورزشگاه به خاطر فرونشست زمین در حال نابودی است.

بیشتر بخوانید 

• خطر فرونشست زمین در استان اصفهان جدی است

اسلامی در خصوص تاثیر فرونشست بر آثار تاریخی اصفهان، خاطرنشان کرد: ترک هایی در آثار تاریخی اصفهان از جمله پل خواجو، پل چوبی و میدان نقش جهان دیده می شود، ۱۰ سال است مسجد جامع عباسی را مرمت می‌کنند اما سازه از زیر در حال فرونشست است. در برابر اعتراض ما می‌گویند این ترک ها به سازه باز می گردد، اما چرا به ناگاه از سال ۹۰ ترک های فرونشستی در آثار تاریخی شهر نمایان شده است؟

او افزود: برخی از کارشناسان می گویند ایجاد ترک در آثار تاریخی با قدمت چند صد ساله طبیعی است اما این حرف را حتی کودک هم باور نمی کند.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی اصفهان بیان کرد: فرونشست زمین در اصفهان همانند سرطان در بدن بیمار در حال پیشروی است، امروز حتی ترک های فرونشست زمین در ساختمان اتاق بازرگانی اصفهان در حوالی پل خواجو خود را نشان داده است.

در فرونشست، صحبت نه از میلیمتر که از سانتیمتر است

اسلامی به فروچاله‌ای در طاهرآباد کاشان اشاره و اظهار کرد: بعید نیست که تا چهار- پنج سال آینده مشابه فروچاله عجیب کاشان، وسط یک خیابان اصفهان ایجاد شود، همچنان که ما در جاده مشکات و یا جاده شهرضا آثار فرونشست را مشاهده کرده ایم.

او با بیان اینکه تاکنون ۵۰۰ نقطه شهر را میدانی رصد کرده‌ایم  اضافه کرد: بسیاری از ساختمان‌های مسکونی در شهر اصفهان از خیابان فیض گرفته تا خیابان‌های مهرآباد و رباط دوم ترک خورده‌اند؛ وقتی گفته می‌شود منطقه رهنان ۱۸۴ میلی‌متر، خوراسگان ۱۷۰ میلیمتر و حبیب آباد ۱۶۰ میلیمتر نشست می‌کند بر حسب مطالعات، رصدهای میدانی و پردازش تصاویر ماهواره‌ای بوده است.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان تاکید کرد: نکته مهم این است که مطالعات و بررسی‌های سازمان زمین شناسی یا سازمان نقشه برداری و یا شهرداری در خصوص دشت اصفهان - برخوار همگی فرونشست را تایید می کند.

اسلامی درباره بازدید خود از میدان نقش جهان، مسجد امام، سردرهای ورودی میدان در خیابان های سپه و حافظ، بازار قیصریه و … توضیح داد: این مشاهدات و بررسی ها زخم کهنه ای بود که از دهه ۹۰ سرباز کرده و ما به جای آن‌که فکری اساسی به حال ترک ها بکنیم، فقط مُسکن تزریق کردیم و به اصطلاح خاک زیر فرش ریختیم و مدعی شدیم مشکلی وجود ندارد.

فاجعه ای عظیم برای آثار تاریخی در راه است

او تاکید کرد: این مشاهدات گویای فاجعه فرونشست زمین در مرکز اصفهان و در محدوده تاریخی شهر است. بر دیواره مسجد امام ترک های فرونشستی تا ۱۰ سانتیمتر نیز مشاهده شده است.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان این ترک ها را نتیجه نشست نامتقارن در ضلع شمالی میدان نقش جهان دانست و افزود: این نشست در ضلع شمالی، بیشتر از ضلع جنوبی است و به صورت ترک های طولی و عرضی در دیواره سازه ها نمایان شده است.

اسلامی با بیان اینکه ترک های موجود در پل مارنان، پل خواجو و سی و سه پل نشانه نشست نامتقارن در این منطقه است، اظهار کرد: بخش شمالی سازه ها بیشتر از بخش جنوبی سازه ها، در حال نوعی فرونشست نامتقارن است، اگر کل سازه به یک اندازه نشست می کرد، امروز هیچ ترکی دیده نمی شد و تنها بنا پایین می رفت.

او ادامه داد: علت این نشست نامتقارن آن است که زاینده رود به عنوان تنها منبع تغذیه کننده آبخوان، امروز خشک است، از سوی دیگر باز و بسته شدن آب زاینده رود موجب تنش و شوک به پل های تاریخی می شود.

زاینده رود زنده نشود، نصف جهان، جان می دهد

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی اصفهان تنها راه جلوگیری از فرونشست در اصفهان را جریان دائمی زاینده‌رود دانست و گفت: اگر برای احیای زاینده رود زودتر فکری نکنیم، ممکن است در آینده ای نزدیک به یک باره خانه هایمان در زمین فرو برود.

اسلامی یادآور شد: از سال ۱۳۷۹ که جریان دائمی زاینده‌رود قطع شد و اجازه حفر بی رویه چاه ها را برای کشاورزی دادند، این بلا بر سر آب‌خوان زاینده‌رود آمد.

او تاکید کرد: تا زمانی که زاینده رود جاری بود، این ترک ها دیده نمی شد، چون با تعذیه آبخوان زمین نشست نکرده بود یا نشست آن ناچیز بود اما امروز که به سرعت در حال برداشت از آبخوان هستیم، فضای های بین ذرات خاک که زمانی با آب پُر شده بود بر اثر وزن بالای رسوب در حال بسته شدن است که خود را به صورت ترک های فرونشست نشان داده است.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان گفت: تخریب سفره‌های آب زیرزمینی و نبود ذخیره طبیعی آب در آب‌خوان، در هم آمیختن آب‌های شور و شیرین، تغییر شکل شبکه آبراهه‌ها، آسیب به شریان‌های حیاتی، خسارت به سازه‌‌های شهری و مسکونی، خسارت جدی به نواحی صنعتی و کشاورزی و... از پیامدها و خسارت‌های فرونشست زمین است.

اما اینها فقط یک طرف ماجراست، از طرفی دیگر مسئولان میراث فرهنگی اصفهان وقوع پدیده فرونشست در آثار تاریخی نصف جهان را تکذیب و ادعا می کنند ترک ها و حتی عکس های منتشر شده از پیامدهای فرونشست در آثار تاریخی اصفهان جدید نیست.

نه ترک ها جدید است و نه عکس ها

علی محمد فصیحی، مسئول پایش پل‌های تاریخی اصفهان گفت: پدیده فرونشست در اصفهان بحث داغ این روزهاست، استناد مدعیان فرونشست در آثار تاریخی هم شده چند عکس! اما با بررسی عکس‌ها، که هم رودخانه آب دارد و هم درختان خشک هستند، متوجه شدیم عکس‌ها مربوط به سال ۱۳۹۴ است.

او ادامه داد: با چند نفر از عکاسان نیز صحبت و مشخص شد که عکس‌ها حداقل مربوط به چهار سال پیش است که در آن زمان روی پل‌های تاریخی اصفهان، ترک‌هایی ایجاد شد.

مسئول پایش پل‌های تاریخی اصفهان افزود: در هفته های اخیر تمام پل‌های تاریخی اصفهان بررسی و ترک جدیدی مشاهده نشد. در حال حاضر مسئله‌ای به نام آسیب دیدگی پل‌های تاریخی اصفهان به دلیل فرونشست زمین وجود ندارد، البته که فرونشست زمین مسئله‌ای بسیار جامع و بزرگ است و دیر یا زود به اصفهان خواهد رسید.

فصیحی با اشاره به اهمیت جریان زاینده‌رود بر حیات پل‌های تاریخی، خاطرنشان کرد: نگاه ما یک نگاه کارشناسی است و اعتقاد داریم رودخانه زاینده‌رود باید جاری باشد تا به حفظ و ادامه حیات پل‌های تاریخی اصفهان کمک کند. اصلاً حیات یک پل به گذر آب از زیر آن است و جاری بودن رود سبب افزایش نشاط افراد می‌شود.

رصد می کنیم، مشکلی نیست!

او گفت: میراث فرهنگی به صورت دائم و مداوم وضع پل‌ها را رصد می‌کند و اگر اتفاق یا حادثه‌ای رخ دهد، حتماً پیگیری خواهد شد.

مسئول پایش پل های تاریخی اصفهان تاکید کرد: از طرفی انواع و اقسام ترک‌ها از جمله ترک‌های حاصل از فرسودگی، کهنگی مصالح و ترک‌های ناشی از فرونشست و نشست‌ها وجود دارد که هرکدام باید با مبنای علمی بررسی شود.

فصیحی تصریح کرد: نمی‌شود با نگاه به یک ترک، به سادگی به علت و نوع آن پی برد.

متهم ردیف اول فرونشست در اصفهان، دائمی نبودن جریان زاینده رود است

ناصر طاهری معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با اشاره به اینکه هر تدبیری که برای کل دشت اصفهان شود مشمول بناهایی تاریخی هم هم می شود، گفت: فرض بر اینکه سازمان زمین شناسی ثابت کرد، ترک ها درنتیجه فرونشست است؛ ما که منکر آن نیستیم.

او افزود: آب زاینده رود بسته شده و فرونشست اتفاق می افتد؛ هیچ نیازی هم به اثباتش نیست. حرف ما این است که در بنای تاریخی ترک وجود دارد؛ مثل مناره ها، اما اگر فرونشست اتفاق بیفتد مناره ای که هزار سال ایستاده بود، یک باره فرو می ریزد. اینگونه نیست که آرام، آرام ترکی ایجاد شود.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان ادامه داد: ما خودمان پل ها را می شناسیم. یک مرکز پایش پل ها داریم. عکسهایی را هم که مرکز زمین شناسی از ترک های مساجد جامع عباسی و شیخ لطف الله نشان دادند دیده ایم. بله، این ترک ها وجود دارند اما مگر می شود روی بنای تاریخی ترک نباشد؟ ترک بخشی از وجود بنای تاریخی ۴۰۰ ساله است.

طاهری اظهار کرد: مسئله اصلی فرونشست، نبود آب و تغییر در رژیم آب سفره های زیرزمینی و تنها راه حل هم این است که تلاش کنیم آب در رودخانه جاری و از طریق مادی ها (انهار بزرگ) به کل شهر اصفهان هدایت و دشت اصفهان از این آب بهره مند شود.

او خاطرنشان کرد: اگر تشخیص سازمان زمین شناسی این است که فرونشست برای فرودگاه اتفاق می افتد، برای فرودگاه چه کردند؟! برای جاده ها چه می شود کرد؟! مگر می شود مانع فرونشست شد؟! فرونشست اتفاق می افتد و وظیفه سازمان زمین شناسی این است که وقوع این پدیده را هشدار بدهد که می دهد.

معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان تاکید کرد: حفظ آثار تاریخی مثل حفظ محیط زیست، یک مسئولیت اجتماعی است. ما مشکلی نمی بینیم و از هر پیشنهاد کارشناسی استقبال می کنیم. در این زمینه البته باید مناسبات اداری و مسیر قانونی لازم طی شود.

طاهری یادآور شد: برای رسیدن به راه حل مناسب باید اطلاعات دقیق تر جمع آوری کرد؛ اینکه از اساس عامل ترک ها چیست؟ نرخ فرونشست چقدر یا به کدام سمت و سو بیشتر است یا اینکه به واقع اگر به همین ترتیب زاینده رود خشک بماند، آبخوان تغذیه نشود و برداشت از آب های زیرزمینی ادامه یابد، چه سرنوشتی در انتظار بناهای تاریخی شهر است؟

دغدغه ای جز زاینده رود نداریم

عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی گفت: در اصفهان موضوع آب و زاینده‌رود همیشه محور مطالبات مردم بوده و به همین دلیل، محور صحبت‌ها و دغدغه‌های نمایندگان مجلس نیز هست.

او با یادآوری اینکه تاکنون در حد و اندازه زاینده رود کار شایسته‌ای نشده است، افزود: مردم اصفهان نیز به کمتر از جریان زاینده‌رود راضی نیستند. در مجلس نهم ما سندی ارائه دادیم که نشان می‌داد جریان زاینده‌رود یک موضوع محلی نیست و این را ثابت کردیم و بعد از آن توانستیم مصوبات ۹ ماده‌ای را از مجلس بگیریم؛ اگر مصوبات ۹ ماده‌ای مجلس نهم اجرا می‌شد، ما وضع امروز را نداشتیم.

نماینده مردم اصفهان با اشاره به اینکه بخشی از خشکی بستر زاینده‌رود به دلیل قانون گریزی هاست، بیان کرد: برخی از دستگاه‌های موظف پیگیر، به مرور ضعیف شدند مثل محیط زیست؛ ما در ارتباط با تالاب گاوخونی مصوبه از رئیس جمهوری گرفتیم، چرا اجرا نشد؟

مقتدایی اظهار کرد: می‌شد آب در بستر زاینده‌رود خشک نشود اما بی‌مدیریتی‌ها و بی‌کفایتی‌ها سبب این امر شد؛ مصوبات ۹ ماده‌ای زاینده‌رود اگر اجرا می‌شد بخشی از برداشت‌های غیرقانونی، اتفاق نمی‌افتاد و این یعنی ما درست به وظایف خود عمل نکردیم.

او مطالبه اصلی مردم اصفهان از دولت سیزدهم را حل مشکل آب و زاینده‌رود دانست و گفت: امروز غایب اصلی برای حل مشکل آب، دولت و شورای عالی آب است؛ مطالبه مردم اصفهان از رئیس‌جمهوری، این است که این موضوعات را در سطح کشور مطرح و در سطح ملی پیگیری کنند.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به آمارهای کارشناسی افزود: کارشناسان می‌گویند از سال ۱۴۰۹ تا سال ۱۴۱۸ زلزله قطعی در اصفهان اتفاق می‌افتد و همین الان پیش لرزه‌های زلزله که همین ترک خانه‌های مردم است، رخ داده است؛ ما انتظار داریم ضرب‌الاجلی و فوری اقدام شود مثل همان اقداماتی که الان در خوزستان در حال پیگیری است.

مسلم است که تنها راه پیشگیری از آثار فرونشست زمین در اصفهان سیراب شدن سفره های آب زیرزمینی با زاینده رود است، رودخانه ای که جریانش سبب خیر و برکت و نبودش با نابودی نصف جهان برابر است.
آیا وقت آن نشده برای جریان دائمی زاینده‌رود فکری اساسی کرد؟

گزارش از سپیده صالحی

انتهای پیام/ص