سرنوشت گروه واگنر بدون «پریگوژین» چه می‌شود؟

گروه واگنر چندین سال اقدامات غیرآشکار داشت، اما در سال ۲۰۲۲ به عنوان یک شرکت در سن پترزبورگ ثبت شد و فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و از همان زمان آشکارا اقدام به استخدام تعداد زیادی نیرو برای شرکت در جنگ اوکراین کرد. اجرای اهداف نظامی- اقتصادی در بخش‌های دیگری از جهان از جمله آفریقا و خاورمیانه نیز در کارنامه این گروه ثبت شده است.

این گروه که به ادعای پریگوژین بیش از ۲۵ هزار نیروی شبه نظامی دارد، به عنوان یک گروه شبه نظامی در اوکراین، سودان، لیبی، مالی و برخی کشور‌ها در خاورمیانه، غرب آفریقا و آفریقای مرکزی ایفای نقش داشته است.

اما پریگوژین، فرمانده و بنیانگذار واگنر در تیرماه امسال اقدام به شورش علیه مسکو کرد. وی در اقدامی موسوم به راه اندازی «راهپیمایی عدالت» به نیروهایش دستور پیشروی به سوی مسکو را داده بود که با پادرمیانی بلاروس، موضوع خاتمه یافت.

حدود دو ماه پس از این رخداد بود که هواپیمای پریگوژین ۲۳ آگوست (اول شهریور) در منطقه «تور» روسیه در شمال غرب مسکو سقوط کرد و او به همراه ۹ نفر دیگر جان خود را در این حادثه از دست دادند. پس از مرگ پریگوژین، گمانه‌زنی‌ها درباره آینده گروهی که در عملیات نظامی روسیه در اوکراین نقش اساسی داشته و همچنین به نفوذ روسیه در بخش‌های مختلف جهان کمک کرده بود، افزایش یافته است.

وارث گروه واگنر چه کسی خواهد بود؟

طبق گزارش‌های رسانه‌ای در سانحه سقوط هواپیمای حامل پریگوژین، تنها وی جان خود را ازدست نداد بلکه برخی افراد کلیدی گروه واگنر مانند «دیمیتری اوتکین» از نزدیک‌ترین متحدان پریگوژین، از افسران سابق GRU و فرماندهان گروه واگنر برای محافظت از میادین نفتی سوریه و از سازمان دهندگان راهپیمایی به سمت مسکو نیز در این سانحه‌کشته شد.

«والری چکالوف» نیز که نقش کلیدی در امور مالی واگنر داشت در این حادثه کشته شد. علاوه براین دو فرد مهم واگنر، چهار محافظ و کادر پرواز نیز در سانحه جان خود را ازدست دادند.

گزارش‌ها از کانال‌های رسانه‌های اجتماعی روسی مرتبط با واگنر حاکی از آن است که برخی دیگر از اعضای کلیدی واگنر نیز در این پرواز بوده‌اند.

با توجه به اینکه فرماندهان کلیدی این گروه کشته شده‌اند بسیاری از ناظران و رسانه‌ها این گمانه را مطرح کرده اند که این گروه شاهد تغییرات گسترده در سطوح عالی و فرماندهی خود خواهد بود.

دکتر «جوآنا دی دئوس پریرا» پژوهشگر ارشد مؤسسه رویال خدمات متحد (RUSI)، در پاسخ به این سوال به رسانه‌ها گفت مرگ پریگوژین منجر به «نوسازی قطعی» گروه تحت فرماندهی وی خواهد شد. اما در عین حال عملیات واگنر احتمالاً به همان روشی که تحت فرماند‌های پریگوژین بود ادامه خواهد یافت. به گفته وی «این سازمان احتمالاً با نام دیگری در آینده باقی خواهد ماند، اما قبلاً ثابت کرده است که ظرفیت سازگاری و شکل‌گیری را دارد.

«روسلان تراد» یک تحلیلگر امنیتی در شورای آتلانتیک نیز با این موضوع موافق است که مرگ پریگوژین احتمالاً باعث می‌شود که فردی مرتبط با سرویس اطلاعات نظامی روسیه، به جای او به فرمانده این گروه منصوب شود، اما پیدا کردن یک سرمایه‌دار جدید که برای روسیه مشکلی ایجاد نکند شاید کمی دشوار باشد. در هر صورت واگنر فرماندهان حرفه‌ای داشته، اما پول رکن اساسی اقدام در این گروه بوده است.

وی این گمانه را مطرح کرد که تجربه واگنر برای روسیه به این نتیجه ختم می‌شود که درصورت بقای واگنر، فرمانده جدید با ملاحظات بیشتری از سوی کرملین مشغول به کار شود.

سرنوشت بدنه واگنر در بلاروس و اوکراین چه خواهد شد؟

نکته حائز اهمیت که بیشتر کارشناسان، رسانه‌ها و تحلیلگران منطقه بر آن اذعان دارند؛ این است که واگنر، مانند زمانی که تشکیل شده بود، دیگر نخواهد بود.

طبق برخی گزارش‌های رسانه‌ای، صد‌ها جنگجوی واگنر که به پایگاه‌های بلاروس تبعید شده بودند، شروع به ترک آن کشور کرده‌اند، برخی از سطوح پایین دستمزد در آن کشور ناراضی بودند و برخی دیگر برای کار در غرب آفریقا نقل مکان کردند.

برخی رسانه‌ها حتی گزارش‌های مختلفی دادند که تعداد نیرو‌های این گروه در بلاروس به حدود یک چهارم کاهش یافته است. براساس این گزارش‌ها در روسیه، عملیات واگنر در دو ماه گذشته تقریباً متوقف شده بود، زیرا به نظر می‌رسید پریگوژین و متحدانش به دنبال ایفای نقش جدیدی پس از شورش اخیر بودند.

با وجود اینکه، در سال‌های گذشته واگنر مؤثرترین نیروی جنگی روسیه در اوکراین بود و نیروهایش با موفقیت شهر‌های شرقی سولدار و باخموت را پس از نبرد‌های خونین تصرف کردند. اما ناظران منطقه می‌گویند بعید است که مرگ پریگوژین تأثیر جدی بر روند جنگ بگذارد.

چند روز پیش «الکساندر لوکاشنکو»، رئیس‌جمهور بلاروس، گفت تعداد ۱۰ هزار جنگجوی واگنر در چند روز آینده در اردوگاه اصلی این گروه در اوسیپوویچی، در جنوب شرقی مینسک خواهند بود. با این حال، آینده جنگنده‌های واگنر همچنان مبهم و نامشخص و با، اما و اگر‌های مختلف روبه‌روست.

خبرگزاری رسمی دولت لهستان پس از کشته‌شدن فرمانده واگنر اعلام کرد وزیران سه کشور استونی، لتونی و لیتوانی و لهستان در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک از بلاروس خواسته اند تا نیرو‌های شرکت پیمانکار نظامی خصوصی واگنر را از خاک خود بیرون کند.

جمع‌بندی

سقوط هواپیمای حامل فرمانده گروه واگنر دقیقاً دو ماه پس از آن رخ داد که پریگوژین یک شورش یک روزه علیه ارتش روسیه ترتیب داد و طبق گزارش‌های رسانه‌ای حتی جنگنده‌های خود را از اوکراین به سمت مسکو هدایت کرد؛ اقدامی که سبب شد وی متهم به خیانت علیه روسیه شود.

در پی کشته شدن پریگوژین و دو تن از نیرو‌های ارشدش، ماهیت و سرنوشت عملیات این گروه در آفریقا و خاورمیانه در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد.

«آناستازیا شاپوچ کینا» Anastasiya Shapochkina رئیس و مؤسس اندیشکده محافل شرقی و مدرس اتحادیه اروپا-روسیه در Sciences Po Paris در این زمینه تاکید می‌کند فعالیت‌های گروه واگنر برای روسیه مهم است. در مورد آینده واگنر، سناریو‌های مختلفی ارائه شده است، اما محتمل‌ترین آن مواردی مانند انحلال کامل، ادغام آن با یک یا چند شرکت دیگر و یا تغییر نام تجاری این شرکت و برندسازی جدید در این زمینه با به کارگماردن فرماندهان نوین درگروه است.

برخی کارشناسان و ناظران منطقه نیز در مورد تأثیر نابسامانی واگنر بر جنگ اوکراین اظهاراتی را مطرح کرده اند. اما قریب به اتفاق آن‌ها در این موضوع متفق القول هستند که آشفتگی پیرامون واگنر تأثیر خاصی بر عملیات نظامی روسیه در اوکراین نخواهد داشت، زیرا ارتش روسیه مسئولیت اصلی اقدام این «عملیات ویژه» را برعهده داشته است.

در این رویکرد تاکید شده است که اعتباری که پریگوژین برای گروهش قائل بود و ادعای نقش آفرینی در سرنوشت جنگ اوکراین داشت، بیش از حد اغراق آمیز بوده و نبود فرمانده واگنر و حتی گروه واگنر در تغییر مسیر جنگ تأثیری نخواهد داشت.

منبع: مهر