جای استراتژیست‌ها در نوشتن برنامه‌های پنج ساله خالی است

بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در برنامه تهران بیست شبکه پنج سیما در خصوص نقاط قوت و ضعف برنامه هفتم گفت: وقتی میزان تحقق برنامه ششم و قبلی‌ها را بررسی کنیم میزان تحقق نسبی برنامه‌ها حدودا ۳۸ درصد و تحقق کامل برنامه‌ها ۹ درصد است. 
وی بیان کرد: عواملی که باعث شده میزان تحقق پذیری برنامه‌های ما خیلی پایین باشد، این است که اولویت محور تدوین نمی‌شوند یعنی حکمرانان و برنامه ریزان به این توافق نمی‌رسند که در برنامه ۵ سال آینده به چه مسائلی تمرکز کنند. عدم اولویت گذاری و پرداختن به مسائل متکثر و متعدد در برنامه توسعه باعث می‌شود برنامه محقق نشود.

نگاهداری با بیان اینکه در نوشتن برنامه باید آرمان گرایی واقع بینانه داشته باشیم، افزود: عامل بعدی عدم تحقق این بوده که هدف گذاری‌های ما با واقعیت‌های زیرساختی و توان اجرایی کشور تطابق ندارد. دلیل سوم هم اینکه در سال‌های گذشته نهاد راهبر توسعه در کشور نداشته‌ایم و سازمان برنامه هم بیشتر وقتش صرف مسائل بودجه می‌شود و وقت کمتری بر نظارت و راهبری این برنامه‌ها دارد، بنابراین نظارت و راهبری هم بر برنامه‌ای که نوشته می‌شود، وجود ندارد.

وی اضافه کرد: ما اگر بتوانیم اولویت گذاری کنیم، آرمانگرایی واقع بینانه داشته باشیم، نهادی را برای راهبری و نظارت بر برنامه توسعه داشته باشیم قطعا درصد تحقق برنامه‌های توسعه از این بیشتر خواهد بود علاوه بر این داشتن برنامه ذاتاً لازم است. برنامه‌های توسعه، پروژه‌های ملی هستند یعنی کشور تصمیم می‌گیرد که در ۵ سال آینده در کجا باشد. قاعدتاً برنامه‌ها باید مسیر راه آینده ما را تعیین کنند.

نگاهداری گفت: دولت تلاش کرده در برنامه هفتم مقداری اولویت محورتر برنامه را تنظیم کند هر چند به طور کامل موفق به این امر نشده است. ما وقتی می‌توانیم اولویت‌ها را تعیین کنیم که یک تحلیل راهبردی از شرایط داخلی و خارجی کشور داشته باشیم.

وی ادامه داد: مجموعه برنامه ریزان و حکمرانان باید به یک تحلیل راهبردی از شرایط برسند و بر اساس این شرایط تعیین کنند که در ۵ سال آینده ایران را می‌خواهند به کجا ببرند، مشکلی که در کشور ما وجود دارد این است که بوروکرات‌ها برنامه را می‌نویسند در حالی که جای خالی استراتژیست‌ها در نوشتن این برنامه مشهود است. آنچه می‌تواند هدف گذاری ۵ سال آینده را تعیین کند آنچه است که استراتژیست‌ها می‌نویسند.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس بیان کرد: دو پنچره فرصت را در برنامه هفتم تشخیص دادیم و به دولت هم اعلام کرده‌ایم. اول اینکه باید به جا‌یابی ایران در نظام بین‌المللی توجه کنیم.

نگاهداری اظهار کرد: تمام استراتژیست‌ها متفق‌القولند که در ۱۰ سال آینده نظام بین الملل یک بازآرایی جدید دارد، هر کشوری در این ۱۰ سال اگر بتواند خودش را در این زنجیره جایابی و جانمایی کند و در زنجیره ارزش‌های اقتصادی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای که در حول و حوش کشور ما شکل می‌گیرد و در ارتباط با قدرت‌های منطقه مثل چین روسیه و هند موفق عمل کند، در نظام بین الملل جایگاهی خواهد داشت.

وی افزود: مسئله دوم پنجره فرصت اقتصاد دانش بنیان است. در حال حاضر کلیه موسسات بین‌المللی بر اساس نظرسنجی‌هایی که از کارآفرینان و صاحبان صنایع دنیا انجام داده‌اند متفق القولند که تحولات امروز و آینده جهان را فناوری‌های پیشرفته شکل خواهد داد.

نگاهداری ادامه داد: در کشور ما در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته زیرساختی از ده‌ها هزار شرکت دانش بنیان شکل گرفته که پنجره فرصتی برای جمهوری اسلامی است. با توجه به اینکه تحولات جهانی هم رو به سمت فناوری‌های نوین است، در آینده تحولات عرصه‌های سیاسی اجتماعی فرهنگی اقتصادی را همین فناوری‌های نوین رقم خواهند زد. ما تاکید داریم که از این اولویت و ظرفیت که وجود دارد به عنوان دومین پنجره فرصت حتماً باید در برنامه هفتم استفاده کنیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفت: ما با بنگاه‌داری دولت مخالفیم. بحث رشد اقتصادی و تامین اجتماعی دو مسئله‌ای است که باید بین آن‌ها تعادل ایجاد کنیم یعنی هم به تامین اجتماعی و اقشار آسیب پذیر توجه داشته باشیم و هم رشد اقتصاد کشور را تضمین کنیم.

نگاهداری تصریح کرد: وقتی ما رشد اقتصادی ۸ درصد را در برنامه هفتم ۵ ساله آینده تعیین می‌کنیم با توجه به اینکه رشد اقتصادی سه مولفه میزان سرمایه‌گذاری، میزان بهره‌بری و سرمایه انسانی را دارد رشد اقتصادی در ۱۰ سال گذشته تقریباً صفر بوده و میزان تورم ۴۰ تا ۴۵ بوده است این مسئله باعث شده که سرمایه‌ای که در جامعه وجود داشته هم به بخش غیرمولد برود.

وی در ادامه بیان کرد: برنامه هفتم توسعه باید درآمد ایجاد کند و موانع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، بخش عمومی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی را برای اینکه بهینه سازی کنیم را باید رفع کنیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس افزود: سرمایه‌گذاری نیاز مبرم کشور برای رشد اقتصادی است. عامل دوم رشد اقتصادی بهره‌وری است هر چقدر مشارکت مردم در اقتصاد بیشتر باشد بهره‌وری بالا می‌رود. عامل سوم سرمایه انسانی است ما برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان با توجه به اینکه قبول داریم که نمی‌توانیم جلوی مهاجرت نخبگان را بگیریم، اما راه حل ما این است که ما باید نخبگان را در چرخه خدمت به کشور مشغول کنیم.

نگاهداری با بیان اینکه ما نخبگانی را داریم که دارای خروج پنهان از کشور هستند، ادامه داد: یعنی در داخل کشور حضور دارند، اما تاثیرگذاری ندارند. اگر ایرانی‌های نخبه خارج از کشور را در داخل کشور مشغول به فعالیت و درگیر خدمتگزاری کنیم می‌توانیم از ظرفیت آن‌ها استفاده کنیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه جامعه قوی و دولت توانمند دو مولفه تحقق برنامه است، گفت: باید نظام اداری و بروکراسی دولت را اصلاح کنیم و جامعه هم باید همراه ما باشد و مردم باید در صحنه حضور داشته باشند تا دولتی قوی داشته باشیم.

اعطای اختیارات خاص به صندوق توسعه ملی در برنامه هفتم

محسن زنگنه سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه برنامه پنج ساله هفتم در برنامه تهران بیست با موضوع بررسی تقاط قوت و ضعف برنامه هفتم گفت: اصل داشتن برنامه توسعه یک مسئله ضروری است و نمی‌توان گفت، چون یک برنامه محقق نشده است، نیازی به برنامه بعدی نداریم.

وی در ادامه افزود: میزان محقق شدن برنامه‌های ما پایین است، اما داشتن برنامه لازم است و اینکه در مقطعی از زمان دولت مجلس و قوه قضاییه اولویت‌ها را مشخص می‌کنند یک امر ضروری است و ما نمی‌توانیم بگوییم که، چون این برنامه‌ها درصد کمی محقق می‌شوند ما اصلاً نیاز به برنامه نداریم و نباید برنامه بنویسیم. وقتی برنامه توسعه محدود به مشکلات و آرزو‌های وزارتخانه‌ها می‌شود میزان تحقق برنامه‌ها هم کاهش پیدا می‌کند.

سخنگوی کمیسیون تلفیق برنامه هفتم مجلس بیان کرد: وجود شش برنامه نشان می‌دهد که در برخی از حوزه‌ها موفق بودیم و در برخی از حوزه‌ها کاستی‌های شدیدی داشته‌ایم.

این نماینده مجلس یازدهم در ادامه بیان کرد: یکی از دلایل عدم تحقق این برنامه‌ها این است که حکمرانان ما و روسای جمهور ما و کسانی که در راس اداره امور کشور هستند دو ویژگی داشتند یکی اینکه برنامه‌ای که گذشتگان نوشته‌اند را معمولاً رد می‌کنند و کنار می‌گذارند و برخی از برنامه‌ها مثل برنامه ششم را که مجلس نوشته، دولت اصلاً آن را اصلا قبول نداشت و به همین دلیل هم در موعد مقرر به وظیفه خود عمل نکرد و مدت زمانی طول کشید تا برنامه بعدی نوشته شود.

وی با بیان اینکه ما مقداری برنامه گریز هستیم و از اینکه در یک چارچوب حرکت کنیم گریز داریم، افزود: به عنوان مثال دولت در برنامه هفتم در زمینه ارز اعلام کرده که تمام اختیارات را به بانک مرکزی بدهیم تا من هر کاری اصلاح می‌دانم انجام دهم. در واقع درخواست اختیار کرده است، اما در این شرایط ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم که در انتهای برنامه قیمت ارز چقدر است.

وی افزود: در حوزه یارانه‌ها مردم منتظرند ببیند سیاست دولت برای قیمت سوخت و یارانه‌ها چقدر است، اما دولت از کنار این مسئله هم گذشته و گفته دولت مجاز است و می‌تواند این کار را انجام دهد. عملا دولت در روح این برنامه به دنبال برنامه گریزی و مجاز شدن برای انجام هر مسئله‌ای است. این یکی از عوامل اصلی است که برنامه‌ها به سرانجام نمی‌رسد و به انحراف هم می‌رود.

زنگنه افزود:دولت در برنامه‌ای که داده در هر فصلی که ورود کرده ۲ تا ۳ مسئله را به عنوان مسئله مطرح کرده و یک شاخص قابل سنجش را هم اعلام کرده است به عنوان مثال در حوزه کشاورزی اعلام کرده که من می‌خواهم به خودکفایی در محصولات کشاورزی برسم.

این نماینده مجلس یازدهم توضیح داد: در تمام مصوباتی که در برنامه هفتم داشته‌ایم به اقتصاد مردمی و ورود بخش خصوصی توجه کرده‌ایم. دولت را هم اجبار کرده‌ایم به اینکه از تصدی‌گری دست بردارد. به عنوان مثال در شرکت ملی نفت انحصار شرکت ملی نفت را از طریق اجازه دادن به صندوق توسعه ملی برای ورود به آن شکسته‌ایم.

وی ادامه داد: به این صورت که به صندوق توسعه ملی به جای آن طلبی که از دولت دارد، میادین بدهیم و شرکت‌های خصوصی به این بهره برداری ورود کنند تا بتوانیم در صنایع بالادستی که مهمترین بخش اقتصاد کشور است این انحصار را بشکنیم.

زنگنه بیان کرد: صندوق توسعه ملی طلبی از دولت دارد که سهم صندوق داده نشده و شاید هم نتوانیم تا مدت‌ها بعد این طلب را پرداخت کنیم. یکی از کار‌هایی که برای پرداخت این طلب می‌توانیم بدهیم این است که میادین را در اختیار صندوق توسعه قرار دهیم و صندوق توسعه با استفاده از مشارکت بخش خصوصی به این حوزه ورود کنند تا هم ظرفیت تولید نفت ما افزایش پیدا کند و هم از محل سهم دولت ۸۰ درصد را مجموعه صندوق توسعه بردارد و هم بدهی آن تصفیه شود و هم اینکه ظرفیت جدیدی به حوزه استخراج و اکتشاف داده‌ایم.

این نماینده مجلس یازدهم ادامه داد: در گام بعدی دولت را مکلف کرده‌ایم که از بنگاه‌داری دست بردارد و به جای مدیریت بنگاه مدیریت سهام داشته باشد. دولت را مکلف کرده‌ایم به دلیل ضررردهی صندوق‌های بازنشستگی را اصلاح ساختاری کند و آن‌ها را در صندوق‌های مطلوب‌تر ادغام کند و این صندوق‌ها به سمت مدیریت سهام نه بنگاه داری بروند تا ما بتوانیم از این ورشکستگی صندوق‌ها خارج شویم.

این نماینده مجلس یازدهم ادامه داد: ما در مجلس فقط حق بهره‌برداری از یک میدان گازی را به صندوق توسعه ملی داده‌ایم که شرکت ملی نفت توان بهره‌برداری از آن را ندارد. صندوق توسعه در اینجا خودش بنگاه داری نمی‌کند بلکه از بخش خصوصی استفاده می‌کند تا کار را پیش ببرد.
نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس یازدهم افزود: ایجاد تعادل بین رشد اقتصادی و کاهش تورم کار بسیار سختی است. سعی کرده‌ایم اگر قرار است دولت تصمیم بزرگی بگیرد و یا تصمیم سختی را بگیرد تا الان این تصمیمات سخت اکثراً بر گرده مردم بوده، تقلیل یابد.

وی گفت: در تمام مواردی که معیشت مردم در معرض خطر قرار می‌گیرد، خط قرمز ما بوده است تا معیشت و اقتصاد مردم آسیب نبیند. بندی که قید کرده بود بازنشستگان میانگین حقوق ۵ سال آخر را دریافت می‌کردند حذف کردیم و تعیین کردیم که حقوق ۲ سال آخر آن‌ها مبنای حقوق بازنشستگی‌شان خواهد بود. علاوه بر این دولت درصدد بود سن بازنشستگی را ۳ تا ۵ سال افزایش دهد که این مورد را نیز حذف کردیم.

وی گفت: تعدد تصمیمات و تصمیمات خلق الساعه و مراکز مختلف تصمیم گیری کار را برای نخبگان سخت می‌کند. در برنامه هفتم در همه حوزه‌ها ورود کردیم و سعی کردیم یک ثبات بخشی ایجاد کنیم مثلاً در حوزه فضای مجازی مرکز ملی فضای مجازی را مکلف کردیم که صرفاً تنها مرکز تصمیم گیرنده در اقتصاد دیجیتال در پلتفرم‌ها است و سند آن را فصل الخطاب قرار دادیم و تا پایان هفته آینده جلسات بررسی برنامه هفتم به اتمام می‌رسد.