یافته های جدید تاریخی در اشنویه/شناسایی محوطه‌های مهم استقراری از دوران اسلامی

سرپرست کاوش باستان‌شناسی در گفتگو با خبرنگاران اظهار کرد: کاوش نجات‌بخشی محوطه تاریخی شیخ رش ۳ در محدوده پشت سد چپرآباد اشنویه به شناسایی یکی از محوطه‌های مهم استقراری اوایل دوران اسلامی در منطقه اشنویه و مرتبط با استحکامات و دیوار‌های تپه بلند گرگرو در مجاورت آن منجر شد. 

بهروز خان‌محمدی گفت: با توجه به اینکه این محل جزو محوطه‌های پرخطر سد چپرآباد محسوب شده و در ابتدای آبگیری بطور کامل به زیر آب خواهد رفت، عملیات کاوش نجات‌بخشی و کسب حداکثر اطلاعات از آن نه تنها مفید بلکه لازم و ضروری است.

این باستان‌شناس افزود: طی فصل نخست کاوش ترانشه‌ای به ابعاد ۷/۵ در ۵/۵ متر باز و حفاری تا خاک بکر در عمق ۲۴۰ سانتیمتری از سطح ترانشه ادامه یافته و سطح ترانشه به طور کامل مورد حفاری قرار گرفت و در پایان حفاری ۹ ساختار معماری و ۴ تنور به دست آمد و دو دوره معماری و بخشی از دیوار‌هایی نمایان شد که با توجه به موقعیت قرارگیری آن‌ها در دامنه تپه بلند گرگرو به احتمال زیاد مرتبط با ساختار‌های مسکونی روستائیان این محدوده محسوب می‌شود. 

او می گوید: معماری به دست آمده بقایای حداقل چهار اتاق کوچک در دو طرف دیوار بزرگتری را نشان می‌دهد که به وسیله سنگ‌های قلوه‌ای و لاشه‌ای و تخته سنگ‌های کوچک ساخته شده و در درون هر اتاق نیز یک تنور سفالی تعبیه شده و بقایای سوخت سرگین و فضولات حیوانی هنوز در آن‌ها باقی مانده است.

سرپرست هیئت باستان‌شناسی گفت: بنا به دلایلی که برما معلوم نیست، ساختمان‌ها متروکه شده و اهالی محل را ترک کرده‌اند و محتویات داخل تنور‌ها دست نخورده باقی مانده است؛ در مرحله بعدی استقرار در این محوطه، افرادی که در محل ساکن شده‌اند بدون توجه به بقایای معماری قبلی و تنور‌های موجود، کف محل را صاف و به وسیله سنگ‌هایی دهانه تنور‌ها را پر و اقدام به ساخت دیوار به روی آن‌ها کرده‌اند.

او مواد فرهنگی به دست آمده از این محدوده تاریخی را به چهار گروه مدارک سفالی، اشیای فلزی، شیشه‌ای و سنگی طبقه‌بندی کرد و گفت:  مهم‌ترین داده فرهنگی به دست آمده را سفال اعلام کرد و گفت: به طور کلی در کاوش بیش از ۴۰۰ قطعه سفالی به دست آمد که در یک طبقه‌بندی کلی می‌توان در دو دسته سفال‌های با لعاب گلی ساده و سفال‌های لعابدار با لعاب شیشه‌ای و براق طبقه‌بندی کرد.

خان‌محمدی گفت: بیش از ۸۰ درصد سفال‌های به دست آمده را سفال‌های با لعاب گلی ساده به خود اختصاص می‌دهند که این سفال‌ها در دو طیف نخودی و قرمز آجری قابل مطالعه هستند و اغلب پخت مناسبی دارند و خمیره آن‌ها شن ریز و ماسه بادی است. بیشتر سفال‌های این دسته ساده و فاقد تزئین‌اند و درصد کمتری تزئین دارند که این تزئینات شامل نقوش کنده، نقوش برجسته، افزوده با طرح‌های هندسی و گیاهی هستند.

او گفت: فرم غالب این دسته سفال‌ها، کاسه، کوزه و آبخوری و بشقاب و سفال‌های خاص با درپوش‌های خاکستری رنگ است، هرچند قطعات خمره و پیه سوز نیز در میان این دسته سفال‌ها به چشم می‌خورد.

سرپرست هیئت باستان‌شناسی خاطرنشان‌کرد: شیشه‌های به دست آمده از کاوش محوطه شیخ رش ۳ شامل قطعات کوچک دستبند‌های رنگی و ظروف شیشه‌ای کوچک است که احتمالاً به عنوان عطردان و یا گلاب پاش مورد استفاده قرار گرفته‌اند، دستبند‌های شیشه‌ای در دو رنگ آبی و کهربایی به دست آمده و با تکنیک فتیله‌ای و دمیده ساخته شده‌اند. ب

به گفته این باستان‌شناس، اشیای سنگی به دست آمده از کاوش در محوطه شیخ رش ۳ شامل کوبنده‌ها، مشته سنگ، دسته هاون، و دست آس از جنس سنگ‌ها ماسه‌ای و آهکی و رودخانه‌ای هستند و غالباً جزو ابزار‌ها و لوازم روزمره کشاورزی و آشپزخانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

سرپرست هیئت باستان‌شناسی ادامه داد: سفال‌ها و مدارک به دست آمده در کاوش نجات‌بخشی نشان می‌دهد استقرار محوطه شیخ رش ۳ در اوایل دوران اسلامی و به ویژه قرون سوم تا پنجم هجری قمری شکل گرفته و برای چند صد سال تداوم داشته است.

خانمحمدی گفت: به نظر می‌رسد، با توجه به اینکه حفاری تا سطح خاک بکر ادامه یافت شواهد اولیه استقرار در این محوطه، نباید قدیمی‌تر از قرون اولیه اسلامی و سده‌های سوم تا پنج ه. ق باشد، در این قرون محوطه شیخ رش شاهد شکل‌گیری استقرار اولیه و شکوفایی و اوج آبادانی بوده است.