عربی؛ زبان خطابه و انجمن‌های ادبی

طاهره کیایی تنکابنی، استاد زبان و ادبیات فارسی و محقق در خصوص اصل و پیدایش زبان عربی گفت: این زبان یکی از زبان‌های سامی است که هر چند از نظر پیدایش تاریخ جدیدتر از دیگر لغات سامی محسوب می‌شود بلکه از همه‌ی آن‌ها به اصل سامی نزدیک‌تر است.

به گفته کیایی تنکابنی، این مشابهت و نزدیکی به این دلیل است که اعراب در صحرای خود محصور بوده و به همین سبب لهجه‌ی آن‌ها از آن آمیختگی که لهجه‌های دیگر سامی داشتند مبرا بوده است.

او می‌گوید: آغاز زبان عربی همچنان در پرده‌ی تاریک تاریخ است و اطلاعات زیادی از آن در دست نیست، آنچه که ما می‌دانیم این است که در جزیرة العرب دو زبان وجود داشته که دیگر لهجه‌های عربی از آن دو زبان منشعب بودند، یکی از این زبان‌ها جنوبی و دیگری زبان شمالی بوده است.

کیایی تنکابنی گفت: قبایل عرب لهجه‌های گوناگونی داشته اند، در کنار لهجه‌های مختلف قبیله‌ها که فهم آن برایشان دشوار نبود، زبان رسمی که از همه‌ی این عیوب عاری بود نیز پدید آمد و آن زبان، زبان انجمن‌های ادبی، زبان شعر و خطابه بوده است، که تمام لهجه‌های قبایل عرب در آن سهم داشتند و به عبارت دیگر این زبان مجموعه‌ای از بهترین واژه‌ها و پاک از همه معایب لهجه‌های دیگر بود و نمونه‌ی کامل این زبان را در قرآن و بقایای ادب عصر جاهلی می‌توان یافت.

وی افزود: از آن جایی این لهجه از دیگر لهجه‌ها پاک‌تر و فصیح‌تر بود، لهجه قریش بر این زبان کم کم غلبه یافت، مکه از روزگاران کهن محل آمد و شد قافله‌ها بوده است و سرزمین قریش جایگاه شرف، سروری و توانگری به حساب می‌آمد، کعبه در سرزمین مکه قرار دارد و کاروان حاجیان از اطراف جزیره به آنجا روی می‌آوردند.

این استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: قریش نه تنها در وحدت بخشیدن به زبان قوم عرب موثر بود بلکه در تهذیب زبان خود هم می‌کوشید و واژگانی که تلفظ آسان‌تر یا خوش آهنگ تری داشته اند را از قبایل دیگر می‌گرفت و به زبان خود اضافه می‌کرد.

کیایی تنکابنی گفت: اعراب زبان قریش را تقلید می‌کردند و شاعران و خطیبان واژه‌های خود را از این زبان برمی‌گزیدند، همچنین مهم‌ترین بازار‌ها در سرزمین قریش دایر بود و داوران از میان آن‌ها انتخاب می‌شدند، شعر از سرزمین قریش به سرزمین‌های دیگر عرب منتشر میشد و لهجه و اسلوب قریش را به همراه خود نشر میداد بدین ترتیب یک زبان رسمی به نام زبان عربی که کاملا به زبان قریش نزدیک بود پدیدار شد.