دوره اثرگذاری تحریم‌های آمریکا ممکن است به زودی به پایان برسد

نشریه فارن افرز نوشت: تحریم‌ها مدت هاست سلاح دیپلماتیک مورد علاقه آمریکا بوده است. پاسخ دولت بایدن به حمله روسیه به اوکراین نمونه‌ای از این موارد است: دولت بایدن فوراً مجموعه‌ای از اقدام‌های اقتصادی تنبیهی را بر مسکو تحمیل و سایر دولت‌ها را به انجام این کار دعوت کرد.

اینکه تحریم‌ها ابزار محبوب سیاستگذاران آمریکاست منطقی است. آن‌ها با این کار خلأ میان بیانیه‌های دیپلماتیک توخالی و مداخله‌های نظامی مرگبار خود را پر می‌کنند. با این حال، روز‌های طلایی تحریم‌های آمریکا ممکن است به زودی به پایان برسد.

از آنجایی که واشنگتن بیش از پیش به تحریم‌ها تکیه می‌کند، بسیاری از کشور‌ها آغاز به مقاوم کردن اقتصاد خود در برابر چنین اقداماتی کرده اند. به ویژه سه رویداد در دهه گذشته آن‌ها را متقاعد کرده است که این کار را انجام دهند. در سال ۲۰۱۲، آمریکا ارتباط ایران را با سوئیفت، سامانه پیام رسانی جهانی که تقریباً همه پرداخت‌های بین‌المللی را امکان‌پذیر می‌کند، قطع کرد. دیگر دشمنان آمریکا به این موضوع توجه کردند و نمی‌دانستند آیا آن‌ها ممکن است خود کشور بعدی باشند یا نه.

سپس، در سال ۲۰۱۴، کشور‌های غربی پس از ضمیمه شدن کریمه به روسیه، تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کردند و این مساله مسکو را بر آن داشت تا استقلال اقتصادی را در اولویت قرار دهد. سرانجام، در سال ۲۰۱۷، واشنگتن جنگ تجاری را با پکن آغاز کرد که به سرعت به بخش فناوری رسید. با محدود کردن صادرات دانش نیمه هادی آمریکا به چین، آمریکا به دشمنان خود هشدار داد که دسترسی آن‌ها به این فناوری حیاتی ممکن است قطع شود.

این سه بخش به ظهور پدیده‌ای جدید دامن زده است: مقاومت در برابر تحریم ها. قدرت آمریکا برای اعمال تحریم‌ها علیه سایر کشور‌ها ناشی از اولویت دلار آمریکا و نظارت آمریکا بر کانال‌های مالی جهانی است. پس منطقی است که دشمنان آمریکا به دنبال نوآوری‌های مالی باشند تا اینگونه برتری‌های آمریکا را کاهش دهند. چنین کشور‌هایی به طور فزاینده‌ای این نوآوری‌ها را در قرارداد‌های مبادله ارز، جایگزین‌های سوئیفت و ارز‌های دیجیتال پیدا کرده اند.

یکی از راه‌هایی که کشور‌ها خود را در برابر تحریم‌ها مقاوم‌تر کرده‌اند، تبادل دو جانبه ارز است که به آن‌ها اجازه می‌دهد دلار آمریکا را دور بزنند. مبادلات ارزی، بانک‌های مرکزی را مستقیماً به یکدیگر متصل می‌کند و نیاز به استفاده از ارز سوم را برای تجارت از بین می‌برد. چین از این ابزار استقبال کرده و با بیش از ۶۰ کشور از جمله آرژانتین، پاکستان، روسیه، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، ترکیه و امارات متحده عربی قرارداد‌های مبادله ارز امضا کرده است. هدف پکن روشن است: اینکه شرکت‌های چینی بتوانند کانال‌های مالی آمریکا را در زمانی که می‌خواهند دور بزنند.

هند در سال ۲۰۱۹ موشک‌های پدافند هوایی اس-۴۰۰ را از روسیه خریداری کرد. این معامله ۵ میلیارد دلاری باید سبب اعمال تحریم‌های آمریکا می‌شد. اما هند و روسیه یک قرارداد مبادله ارزی را که به زمان شوروی باز می‌گردد، احیا کردند. هند موشک‌های روسی را با استفاده از ترکیبی از روبل و روپیه هند خریداری کرد و در نتیجه از تحریم‌های آمریکا که می‌توانست برای توقف فروش استفاده شود، دوری کرد.

راه دیگری که کشور‌ها برای اثبات خود در دستور کار قرار داده اند، گسترش سامانه‌های پرداخت غیرغربی است.  جایگزین چین که با نام سامانه پرداخت بین بانکی فرامرزی (CIPS) شناخته می‌شود، هنوز با سوئیفت قابل مقایسه نیست. اما وجود CIPS یک پیروزی برای مسکو و پکن است: هدف آن‌ها داشتن جایگزینی کارآمد برای سوئیفت است، نه بزرگترین سامانه پرداخت. آنچه برای روسیه و چین اهمیت دارد این است که حدود ۱۳۰۰ بانک در بیش از ۱۰۰ کشور به این چارچوب پیوسته اند. اگر ارتباط روسیه و چین با سوئیفت قطع شود، سامانه پشتیبان آن‌ها آماده است.

سومین ابزاری که دشمنان آمریکا برای فرار از تحریم‌ها از آن استفاده می‌کنند، ارز دیجیتال است. در این زمینه چین پیشتاز است.

به‌ طور جداگانه، قرارداد‌های مبادله ارز، سامانه‌های پرداخت جایگزین و ارز‌های دیجیتال تأثیر زیادی بر اثربخشی تحریم‌های آمریکا ندارند. اما این نوآوری‌ها با هم، به طور فزاینده‌ای به کشور‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق کانال‌های ضد تحریم تراکنش‌ها را انجام دهند. این روند غیرقابل برگشت به نظر می‌رسد.

افزایش کانال‌های مالی ضد تحریم علاوه بر تضعیف اثربخشی تحریم‌ها، به این معنی است که آمریکا به طور فزاینده‌ای هنگام شناسایی فعالیت‌های غیرقانونی جهانی به نقطه کور خواهد خورد. همه این‌ها به این معنی است که طی یک دهه، ممکن است تحریم‌های یکجانبه آمریکا تاثیر کمی داشته باشد.