چرا «برجام» بی‌حاصل بود؟
۷ سال از امضای «برجام» سپری شده است؛ ۲۵ نفر از فعالان سیاسی و نمایندگان مجلس در ارزیابی این توافق به ناکارآمدی تیم سابق مذاکره کننده و اعتماد آن‌ها به غرب و عهدشکنی طرف مقابل پرداختند.
۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ بود که برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به (برجام) به امضای ایران و اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد و آلمان رسید. حسن روحانی رئیس دولتِ تدبیر و امید در همان روز در گفتگوی زنده تلویزیونی به مناسبت امضای برجام گفت: «عیدانه فراوان شد، تا باد چنین بادا… امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق، در روز اجرای توافق (دی ماه ۹۴) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به‌صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها بالمره (یکباره) لغو خواهد شد و نه تعلیق.»
عباس عراقچی معاون وزیر خارجه سابق ایران نیز در سال ۹۴، امضای کری را تضمین می‌خواند و محمدجواد ظریف وزیر خارجه سابق ایران هم در همان سال می‌گوید: «به شما اطمینان می‌دهم آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود» این در حالی است که او در مهر ۹۸ در همایشی اعتراف کرد: «آمریکا به هیچیک از قوانین بین‌المللی توجه نمی‌کند و سیاست یک‌جانبه‌گرایی را در پیش گرفته است و اگر همین رویه را ادامه دهد دیگر کسی به امضای آمریکا توجهی نمی‌کند و آمریکا را از روابط خود خارج خواهند کرد». این یعنی ۴ سال طول کشید تا وزارت خارجه به خطای بزرگ خویش پی ببرد و متوجه بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر عدم اعتماد به غرب و آمریکا بشوند.
علی رغم خوش‌بینی‌های «تدبیری‌ها» در نهایت، چند ماه پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا، وی به صورت یکجانبه از آن خارج شد.
به هرحال از تاریخ تصویب برجام ۷ سال سپری شده است و کلید تدبیر نه تنها چرخشی به همراه نداشت بلکه دوره «پسا برجام» نشان داد، اعتماد به غرب (به ویژه آمریکا) و اطمینان از وعده‌های آن‌ها می‌تواند تا چه اندازه مخرب باشد.
در این راستا و به مناسبت سالروز تصویب این قطعنامه «شبه ترکمانچای»، به سراغ تعدادی از فعالان و کنشگران سیاسی، نمایندگان فعلی و ادوار و مجلس و در برخی موارد هم به سراغ یادداشت‌های سابق تعدادی از روزنامه نگاران رفتیم تا اظهار نظرات آن‌ها پرامون «برجام» و آثار آن را بررسی کنیم.
کمال‌الدین سجادی سخنگوی جبهه پیروان خط امام و رهبری در گفتگو با مهر، گفت: در بحث برجام، مشکل اصلی، وجود اشکال در متن توافقنامه بود. ایران به تعهدات خویش عمل کرد، اما طرف مقابل یعنی آمریکا بر سر تعهدات خویش نماند. درواقع بخشی از مشکلات موجود در مذاکرات به متن برجام و بخشی دیگر به بدعهدی آمریکا برمی‌گردد.
توقعی خیال‌پردازانه از برجام
محمدصادق کوشکی کارشناس و تحلیلگر سیاسی نیز در گفتگو با مهر تصریح کرد: برجام یک متن حقوقی نبود، یک برنامه‌ای برای تضعیف توانمندی هسته‌ای ایران بود.
وی افزود: من تعجب می‌کنم از دوستانی که خودشان را متخصص در مذاکره می‌دانستند و توقع داشتند آمریکا به متنی مثل برجام وفادار باشد؛ متنی که آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها تنظیم کردند، اصلاً نیازی به وفاداری نسبت به آن وجود نداشت. توقعی که ما از برجام داشتیم، غیرواقعی، خیال‌پردازانه و رمانتیک بود.
تحلیلگر مسائل سیاسی بیان کرد: برجام یک برنامه‌ای است که در مقدمه آن به صراحت قید شده «اجرای تعهدات مندرج در این برنامه برای ۱+۵ داوطلبانه است» یعنی هر کدام از اعضای ۱+۵ بر اساس مقدمه برجام می‌توانند هر زمان که بخواهند تعهداتشان را انجام دهند یا انجام ندهند، یعنی اگر آمریکایی‌ها درون برجام می‌ماندند و هیچکدام از تعهدات خود را اجرا نمی‌کردند، خلاف برجام نبود.
متن قابل قبولی در برجام نوشته نشد
حمیدرضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه هم می‌گوید: توافقنامه برجام علی‌رغم اینکه اهدافی را دنبال می‌کرد، اما از ابتدا به دلیل عدم سرمایه‌گذاری فکری، عدم کارآمدی تیم مذاکره‌کننده و وجود جاسوس خارجی در درون این تیم، موجب شد که نتوانیم یک متن قابل قبولی را در برجام بنویسیم که منافع ایران در آن تأمین بشود و سیاست‌های ادعاشده توسط دولت وقت به عنوان سیاست «برد برد» را به حقیقت برساند.
وی تاکید کرد: تیم مقابل مذاکره‌کننده دارای کارشناسان متعدد بود، در صورتی که در تیم ایرانی چند کارشناس محدود وجود داشت!
منبع: مهر
