بررسی تأثیرات سوء جنگ اوکراین بر گرسنگی مردمان کشورهای فقیر جهان

عملیات نظامی روسیه در اوکراین که حال به نهمین روز خود وارد شده است، علاوه بر نفت و گاز، مهمترین غذای مردم جهان، یعنی قیمت غلات و گندم را نیز دستخوش تغییرات بی سابقه‌ای کرده است.

اما شاید برای شما این سؤال پیش آمده باشد که چرا جنگ اوکراین، تأثیری مستقیم بر قیمت غلات داشته و ارتباط این ماده غذایی که نقشی حیاتی در زندگی مردم جهان دارد، با قیمت نفت چیست و چرا کارشناسان در خصوص تأثیراتی که ادامه جنگ می‌تواند بر گرسنگی مردم دیگر نقاط جهان – غیر از روسیه و اوکراین - داشته باشد، هشدار می‌دهند.

قیمت نفت و تأثیر آن بر بازار‌های دیگر

روز گذشته رسانه‌های خبری از رکورد زنی بی سابقه قیمت نفت برنت خبر دادند؛ به طوری که قیمت این نوع نفت برای نخستین بار از سال فوریه سال ۲۰۱۳، رکورد بی سابقه‌ای را به ثبت رساند و برای نخستین بار از تاریخ ذکر شده، قیمت نفت برنت به بالای ۱۱۹ دلار رسید. خبرگزاری اسپوتنیک روز پنجشنبه سوم مارس (۱۲ اسفند) گزارش داد قیمت نفت خام برنت صبح روز پنجشنبه در ساعت ۱۰:۴۵ دقیقه به وقت مسکو با جهش ۵.۴۸ درصدی به نسبت نفت مدت دار خام برنت در ماه مه، به ۱۱۹.۱۲ دلار در هر بشکه رسید و در ادامه قیمت آن تا ۱۱۹.۶ افزایش یافت.

همچنین پایگاه خبری شبکه سی ان ان روز پنجشنبه در گزارشی با عنوان «قیمت نفت به بالاترین حد از سپتامبر ۲۰۰۸، زمانی که (بانک) لیمن برادرز ورشکت شد، رسید» نوشت: در حالی که نگرانی‌ها از اختلال در عرضه (نفت) از سوی روسیه ادامه دارد، قیمت نفت روز پنجشنبه برای مدتی کوتاه به بالاترین سطح خود در قریب به ۱۴ سال گذشته رسید.

سی ان ان در ادامه اعلام کرد: نفت خام آمریکا در جهشی ۵.۴ درصدی، در اوایل روز پنجشنبه به ۱۱۶ دلار و ۵۷ سنت در هر بشکه رسید که این رقم، از تاریخ ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۸، یعنی یک هفته قبل از ورشکستگی [بانک]«لیمن برادرز» بی سابقه بوده است.

اما از آنجایی که قیمت نفت سهم به سزایی را در شکل دهی بازار‌های دیگر دارد، تغییر قیمت آن می‌تواند قیمت‌ها را در بازار‌های دیگر، دچار تغییر و یا حتی چالش کند. اما شاید پرسش شما این باشد که رکورد زنی قیمت نفت و سوخت که جهان روز گذشته با آن روبرو شد، چه تأثیری می‌تواند بر قیمت غلات، که مهمترین خوراک مردم جهان است، داشته باشد؟

تأثیر قیمت نفت بر قیمت غلات

پایگاه «اداره کل آمار آمریکا» در گزارشی به تاریخ آوریل ۲۰۱۹ با عنوان «رابطه بین قیمت نفت خام و قیمت صادرات کالا‌های عمده کشاورزی» نوشت: قیمت نهاده‌ها نقش مهمی در تعیین عرضه (محصولات کشاورزی) دارند و نفت خام نیز به شکل مستقیم و غیر مستقیم، نهاده‌ای حیاتی در تولید محصولات کشاورزی به شمار می‌رود. این، بدان معناست که قیمت نفت خام یکی دیگر از عواملی است که با قیمت ذرت، سویا و گندم ارتباط دارد.

این پایگاه در ادامه می‌نویسد: با گذشت زمان تولید کنندگان محصولات کشاورزی از مقادیر فزاینده انرژی برای تولید محصولات خود استفاده کرده اند. محصولات کشاورزی چه به شکل مستقیم (به طور مثال استفاده از سوخت برای دستگاه‌های تولید برق و نیز حمل و نقل محصولات) و چه به شکل غیر مستقیم از سوخت بهره می‌برند.

همچنین پایگاه استرالیایی «Grain Central» که اخبار مربوط به حوزه غلات را در استرالیا پوشش می‌دهد، در گزارشی که سال گذشته میلادی با عنوان «افزایش قیمت نفت چه معنایی برای کشاورزی دارد» منتشر کرد، در پاسخ به این پرسش نوشت: اولین و مهمترین تأثیری که این مسأله دارد، بر روی سوختی است که کشاورزان در مزرعه از آن استفاده می‌کنند.

این پایگاه استرالیایی سپس با طرح این پرسش که «این به چه معناست؟»، در توضیح رابطه تنگاتنگی که میان قیمت سوخت و محصولات کشاورزی وجود دارد، نوشت: نفت و اتانول با هم در ارتباطند و خود اتانول نیز با ذرت در ارتباط است. ذرت نیز با گندم مرتبط است.

شوک قیمتی جنگ روسیه و اوکراین به بازار غلات جهان

اما در اثنای تحولات اوکراین و افزایش قیمت جهانی نفت، شماری از رسانه‌های خبری جهانی اعلام کردند جنگ روسیه و اوکراین بزرگترین شوک قیمتی را به قیمت‌های غلات وارد کرده است؛ به طوری که در صورت ادامه آن، می‌تواند رکورد بی سابقه‌ای را از سال ۱۹۵۹ به ثبت برساند.

پایگاه آمریکایی «مارکت واچ» که اخبار تجاری و اطلاعات بازار سهام را به همراه رصد و تحلیل بازار‌های تجاری منتشر می‌کند، در گزارشی با اشاره به جنگ روسیه و اوکراین و تأثیر آن بر بازار‌های جهانی نوشت: جنگ روسیه و اوکراین بزرگترین شوک قیمتی را به بازار گندم جهان در تاریخ معاصر وارد کرده است.

این رسانه آمریکایی در گزارش خود که به تاریخ سوم مارس (۱۲ اسفند) منتشر کرد، با اشاره به جنگ اوکراین نوشت: معاملات آتی گندم بالاترین افزایش هفتگی را تجربه کرده که در صورت ادامه، می‌تواند دست کم بالاترین افزایش را از سال ۱۹۵۹ تجربه کند.

در ادامه این گزارش آمده است: همزمان با عملیات روسیه در اوکراین، قیمت معاملات مدت دار گندم ظرف چهار روز گذشته، نزدیک به یک سوم افزایش یافته است که این رقم در صورت ادامه، می‌تواند بالاترین افزایش هفتگی قیمت گندم، دست کم از سال ۱۹۵۹ محسوب شود.

این پایگاه علت افزایش شدید قیمت گندم را کاهش صادرات و تشدید ترس از تورم جهانی عنوان کرده است.

نمودار قراردادهای قیمت گندم در طول سالیان گذشته

این پایگاه سپس می‌نویسد: گندم قرمز نرم زمستانه برای تحویل در ماه مه، ۶.۶۱ درصد در بورس معاملات شیکاگو در روز پنجشنبه (۱۲ اسفند) افزایش یافت.

این پایگاه همچنین به افزایش قیمت‌ها در روز پنجشنبه سوم مارس اشاره کرده و می‌نویسد قیمت گندم در این روز به ۱۱/۳۴ دلار در هر بوشل رسید که بالاترین قیمت از مارس ۲۰۰۸ محسوب می‌شود.

«بوشل» یکای اندازه گیری آمریکایی و معادل ۷ گالون خشک (یا همان گالون ذرت) است.

همچنین «اسکات ایروین» کارشناس در زمینه اقتصاد از دانشگاه ایلینوی در سلسله توییتی در حساب کاربری خود می‌نویسد: من متقاعد شده ام که این، بزرگترین شوکی به بازار غلات بوده است در تمام عمرم شاهد آن بودم. صرفا برای اشاره به داده ها، گزارش شده است که ۶۰۰ میلیون بوشل ذرت طبق آنچه قرارداده بسته شده بود، می‌بایستی صادر می‌شد که اکنون (بخاطر جنگ) در دام افتاده است.

جنگ اوکراین و ارتباط آن با گرسنگی جهانی

اما همانطوری که در بالا بیان شد بی ثباتی قیمت نفت که در پی بحران اوکراین به وجود آمد، می‌تواند، بر قیمت غلات نیز اثرگذار باشد، در این بخش می‌خواهیم به اثراتی که این مسأله می‌تواند بر گرسنیگ جهانی داشته باشد، بپردازیم.

پایگاه آمریکایی Vox در گزارشی به تاریخ ۲۷ فوریه ۲۰۲۲ در خصوص اینکه جنگ اوکراین چه تأثیری می‌تواند بر گرسنگی جهانی داشته باشد، می‌نویسد: تهاجم روسیه به اوکراین می‌تواند به بی ثبات سازی امنیت اروپا بازار جهانی انرژی بدل شده و حال، غذا می‌تواند مورد بعدی (این بی ثباتی) باشد.

این پایگاه در ادامه می‌نویسد: ده‌ها کشور در سراسر خاورمیانه، جنوب آسیا و شمال آفریقا در حال حاضر از ناامنی غذایی رنج می‌برند؛ چرا که آن‌ها به ذخایر غنی گندم، ذرت و روغن نباتی روسیه و اوکراین وابسته هستند. «استیو تاراولا» سخنگوی برنامه جهای غذا می‌گوید: این، یکی دیگر از نمونه‌های درگیری جهانی در زمانی است که جهان تاب تحمل (این درگیری) را ندارد.

این پایگاه در ادامه می‌نویسد: آنچه بعدا اتفاق خواهد افتاد، بسته به میزان پیشرفت جنگ و نیز تحریم‌هایی که بر روسیه اعمال می‌شود، دارد؛ اما با توجه به نقش عظیم روسیه و اوکراین در تامین غذا برای جهان - به ویژه گندم، بی ثباتی در تولید و صادرات مواد غذایی منطقه می‌تواند پیامد‌هایی داشته باشد که فراتر از صحنه جنگ خواهد بود.

مزارعی که به میدان جنگ تبدیل می‌شوند

برای درک درست اینکه کشاورزان اوکراین و روسیه چقدر برای بقیه مردمان جهان اهمیت دارند، کافی است میزان صادرات این دو کشور را درک کنید.

بر اساس تحلیل پایگاه آمریکایی ووکس از داده‌های بدست آمده از «مرکز تجارت بین المللی در سال ۲۰۲۰» اوکراین و روسیه از بزرگترین صادر کنندگان غلات و روغن‌های نباتی هستند؛ به طوری که این دو کشور مسئول بیشترین صادرات روغن آفتابگردان در جهان هستند. همچنین اوکراین و روسیه روی هم رفته، ۲۶ درص صادرات گندم را در سال ۲۰۲۰ به خود اختصاص داده اند.

میزان سهم صادراتی غلات روسیه و اکراین در بازارهای جهانی در سال ۲۰۲۰

الیته بایستی این نکته ذکر شود که قیمت گندم و ذرت پیش از جنگ اوکراین نیز رو به افزایش بود و در تاریخ ۲۴ فوریه (۵ اسفند) زمانی که روسیه عملیات نظامی خود را در اوکراین کلید زد نیز معاملات آتی گندم شیکاگو نیز در هامن موقع به بالاترین رقم از ابتدای سال رسیده بود.

همچنین بایستی در انتها این نکته یادآوری شود که اوکراین و روسیه، از مهمترین تأمین کنندگان محصولات غذایی برای کشور‌های کم درآمد و یا کشور‌های با درآمد متوسط هستند و به همین دلیل نیز هست که با آغاز دریگری نظامی میان این دو کشور، قیمت‌ها در حال افزایش است و هرچه این جنگ طولانی‌تر شود، نا امنی غذایی و گرسنگی نه تنها در اوکراین، بلکه درسراسر جهان شدت خواهد گرفت.

میزان واردات غلات روسیه و اوکراین از سوی کشورهای دیگر در سال ۲۰۲۰

ترجمه و تنظیم: محمد حسن خلیلی

منابع:

https://edition.cnn.com/2022/03/03/business/oil-prices-surge/index.html

https://www.bls.gov/opub/btn/volume-8/the-relationship-between-crude-oil-and-export-prices-of-major-agricultural-commodities.htm?view_full

https://www.marketwatch.com/story/russia-ukraine-war-puts-wheat-on-track-for-biggest-weekly-price-surge-since-at-least-1959-11646334541?rss=1&siteid=rss

https://finance.yahoo.com/news/grain-markets-set-supply-shock-231848390.html

https://www.graincentral.com/news/what-does-the-rising-oil-price-mean-for-agriculture/

https://www.thomaseldermarkets.com.au/grain/wheat-its-a-bigger-problem-than-ukraine-as-imports-look-to-switch/

https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-03-02/russia-s-war-with-ukraine-could-devastate-global-grain-markets

https://www.vox.com/future-perfect/2022/2/27/22950805/russia-ukraine-food-prices-hunger-invasion-war