خانه ملک؛ کارگاهی پویا برای آفرینش و نشر هنر
خانه تاریخی ملک، یادگار یکی از بزرگ‌ترین واقفان معاصر ایران است که از اواخر دوره قاجار پابرجا مانده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، خانه ملک ۱۸ شهریور سال ۷۷ در فهرست میراث ملی جا گرفته است اما نکته مهم این است که با وجود به‌جا ماندن وقفیات زیاد از حاج حسین آقای ملک، ایشان خانه اش را وقف یا اهدا نکرده است بلکه اداره میراث فرهنگی در اقدامی شایسته، حدود سال ۱۳۸۰ این خانه را از دختر حاج حسین آقا ملک خرید و پس از مرمت در سال ۸۶ آن را به کارگاهی پویا برای آفرینش و نشر هنر تبدیل کرد.
روبه روی اداره دارایی مشهد، ساختمانی قرار دارد که یکی از دارایی‌های مهم این شهر است. خانه‌ای تاریخی که نقطه عطف ۳ معاونت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز هست و با پیوند تاریخ و هنر به مکانی جذاب برای گردشگری تبدیل شده است. خانه تاریخی ملک، یادگار یکی از بزرگ‌ترین واقفان معاصر ایران است که از اواخر دوره قاجار پابرجا مانده و ۱۸شهریور سال ۷۷ در فهرست میراث ملی جا گرفته است.
برخلاف بسیاری از خانه‌های تاریخی که این روز‌ها تنها تعریفی که در ذهن مسئولان میراث فرهنگی برای آن‌ها وجود دارد، کاربری موزه‌ای است، نوعی کاربری که باعث می‌شود گردشگران کمتر با خانه‌های تاریخی ارتباط برقرار کنند، البته با وجود ظرفیت‌های فراوان در خانه ملک و یادآوری این نکته که این خانه سال ۸۵ به عنوان خانه توریست انتخاب شد، هیچ گاه در طول چهارده سالی که از افتتاح خانه ملک می‌گذرد، حتی در دوره اوج حضور زائران در مشهد، آن طور که باید با استقبال گردشگران روبه رو نشد.
مریم‌جلایر که به تازگی مدیریت مرکز آفرینش‌های هنری خانه ملک را بر عهده گرفته است، دلایل چندی برای دیده نشدن این خانه بیان کرد و گفت: بیشتر هنرمندان روحیه متواضعی دارند و آن طور که لازم است به تبلیغ هنر خود نمی‌پردازند به همین دلیل با وجود فعالیت‌های بسیار مفید این خانه از سال ۸۶ در تولید آثار هنری فاخر، مردم مشهد و زائران هنوز با این مرکز گردشگری و ظرفیت‌های آن آشنا نشده اند.
او گفت: حدود ۳۰ هنرمند در ۳۰ رشته هنری متفاوت در خانه ملک فعالیت می‌کنند و تلاش کردیم افزون بر عرضه هنر‌های خاص خراسان همچون سنگ تراشی، انگشترسازی، فیروزه کوبی فضایی را هم برای ارائه هنر‌های دیگر استان‌ها و شهر‌های کشور در نظر بگیریم.
مدیریت مرکز آفرینش‌های هنری خانه ملک گفت: مشهد ویترین کشور است و علاوه بر اینکه هنرمندان بسیاری از شهر‌های دیگر در مشهد سکونت دارند، بسیاری از زائران و گردشگران خارجی هم ممکن است تنها به این شهر سفر کنند و از این نظر مشهد نماینده کشور است آن‌ها می‌توانند با حضور در خانه ملک ملیله دوزی زنجان، پته دوزی کرمان، دوخت بلوچی، میناکاری اصفهان، سبدبافی شمالی را در جغرافیای یک خانه ببینند و همین جا هم مستقیم و بدون واسطه از خود هنرمند خرید کنند این کار نوعی حمایت هم زمان از خریدار و فروشنده است؛ افزون بر این تنوع در تعداد هنرها، قدرت انتخاب گردشگران را هم بالا می‌برد و باعث می‌شود افراد با سلیقه‌های مختلف راضی از خانه ملک بیرون بروند.
بیشتر بخوانید
جلایر گفت: ما یک کارگاه چرم دوزی بسیار خلاق داریم که به وسیله زنان سرپرست خانوار اداره می‌شود هم جواری این خانم‌ها با هنرمندان پته دوز کرمانی موجب شده است نوعی هنر جدید تولید شود که ترکیبی از چرم و پته دوزی است. این کار‌های جدید طرف داران بسیاری پیدا کرده است. به نظرم باید این هم جواری را هم به فال نیک گرفت و برای ترکیب هنرها با یکدیگر بیشتر تلاش کرد.
یکی از نگرانی‌های همیشگی علاقه‌مندان صنایع دستی، بالا بودن رده سنی هنرمندان این عرصه و کم بودن تعداد جوان‌های علاقه‌مند به فراگیری و کار در این صنعت است، اما فراوانی تعداد هنرمندان جوان در خانه ملک می‌تواند بارقه‌های امید به زنده ماندن هنر را روشن نگاه دارد. به گفته جلایر ۷۰ درصد هنرمندان خانه ملک را جوانان تشکیل می‌دهند.
او گفت: صنایع دستی امروز چندان درآمدزا نیست و به همین دلیل جوانان زیادی سمت این رشته نمی‌آیند. تنها تعداد محدودی هستند که ذوق هنری دارند. ما حضور این هنرمندان جوان را در خانه ملک قدر می‌دانیم و امیدواریم با عشق و علاقه آن‌ها بتوانیم هنر‌های سنتی را زنده نگاه داریم.
بازدید از خانه ملک هر روز ممکن و رایگان است اما این روز‌ها به دلیل گسترش کرونا خانه ملک نیز همچون بسیاری از مجموعه‌های موزه‌ای و تاریخی دیگر در کشور تعطیل است. خانه ملک یک مجموعه فرهنگی و تاریخی است که تنها بخش بیرونی آن باقی مانده و ساختمان اندرونی آن تخریب شده است بنای کنونی در ۲ طبقه و یک زیرزمین فعال است از قسمت‌های جالب خانه ملک می‌توان به تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی مشهد، که در محوطه حیاط و باغ از سوی باستان شناسان کشف شد، اشاره کرد این حمام با مساحتی حدود ۱۲۷ مترمربع در زیرزمین قرار دارد که با معماری خاص اسلامی تزیین شده و اکنون تنها پلان این حمام تا داخل حیاط بالا کشیده شده و فضای داخلی آن مرمت نشده است.
مدیر مرکز آفرینش‌های هنری خانه ملک گفت: با راهنمایان گردشگری و آژانس‌های مسافرتی در حال رایزنی هستیم تا بعد از کرونا اینجا را به عنوان یک مقصد در تور‌های مشهدگردی تعریف کنند. گردشگر برود دیگر خانه‌های تاریخی مشهد را ببیند و بعد برای خرید سوغات و صنایع دستی به خانه ملک بیاید.
پس از اینکه حاج حسین آقا ملک از حج بازگشت، پدرش او را مسئول املاکش در خراسان کرد. حسین آقا در مشهد با نوابه قدسیه خانم (دختر‌متولی مسجد گوهرشاد) ازدواج کرد و در حاشیه شهر آن زمان (محله ارگ) خانه‌ای برای خود ساخت. حاج حسین آقا از نوابه قدسیه ۳ دختر داشت به نام‌های عزت ملک، ملکزاده و صدیقه پس از فوت همسر اولش با زرین ملک ازدواج کرد و از او نیز ۲ دختر به نام‌های فلور و رزت (که هنوز در قید حیات هستند) دارد او اغلب اوقاتش را با فرزندانش سر می‌کرد و همیشه آن‌ها همراهش بودند به همین دلیل افسانه‌هایی از خوش گذرانی‌های او ساخته شده بود.
ملک ۱۰۱ سال عمر کرد و چهارشنبه، چهارم مرداد ۱۳۵۱، در تهران فوت کرد، اما جسد او را به مشهد منتقل کردند و در کنار پدرش (حاج کاظم ملک التجار) در دارالحفاظ حرم دفن کردند.
انتهای پیام//ص.ب.
