مرمت‌های غیراصولی، تهدیدی جدی برای بناهای تاریخی

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از اراک، میرزا محمد تقی خان فراهانی ملقب به " امیرکبیر" زاده و بزرگ شده هزاوه از توابع شهرستان اراک کنونی مرد بزرگی است که در دوران کوتاه صدارتش (۱۲۶۴─ ۱۲۶۸ ق) تحولاتی زیر بنایی و عمیق را برای کشور بزرگ ایران رقم زد.

فکر کردن به اقدامات بزرگ تاریخی و هوش و درایت این مرد تاریخ، شوقی برای دیدن خانه‌ای که منتسب به اوست را در دلم زنده کرد و قصد سفر به هزاوه زادگاه او را کردم.

در ۱۸ کیلومتری شمال غربی اراک روستایی تاریخی و زیبا واقع شده که نامش هزاوه و معنای لغوی آن دره‌ی خوب است؛ البته هزاوه معنای دیگری هم به نام "هزار آبه" دارد که درمرور زمان آب به آو تبدیل شده و واژه‌ی هزار آوه و در نهایت هزاوه شکل گرفته است.

هزاوه چهار وزیر نیک نام پادشاهان را در طول تاریخ تقدیم کشور کرده است که می توان از میرزا حسین وفا، وزیر دوران زندیه، میرزا عیسی، قائم مقام وزیر فتحعلی شاه قاجار، میرزا ابوالقاسم قائم مقام وزیر محمد شاه قاجار و در نهایت اصلاح گر بزرگ تاریخ ایران یعنی میرزا تقی خان امیرکبیر نام برد.

به این دلیل امتداد اسامی این بزرگان نام فراهان آمده است که هزاوه از توابع شهرستان اراک و در منطقه فراهان واقع شده است.

خانه‌ی پدری یا همان زادگاه و محل رشد و نمو میرزا محمدتقی خان فراهانی ملقب به "امیرکبیر" در محله‌ی پایین روستای هزاوه یا به گفته‌ی ناصر الدین شاه محله میرزا تقی خان، در نزدیکی یال قاضی (یکی از ۷ محله‌ی هزاوه) قرار دارد.

هر چند امیرکبیر کودکی خود را در هزاوه گذراند، اما به دلیل اینکه پدرش "کربلایی قربان" آشپز دستگاه قائم مقام فراهانی در تهران بود؛ در یکی از مراجعت‌ها در حالی که امیر کبیر ۷ تا ۹ ساله بود تصمیم گرفت تا او و دیگر اعضای خانواده را با خود به تهران ببرد.

بیشتر بخوانید:

• بزرگداشت دانشجویی سالروز شهادت امیر کبیر در اراک

• زادگاه امیرکبیر پذیرای سالانه ۳۵ هزار گردشگر

• گشتی در روستای هزاوه زادگاه امیرکبیر+تصاویر

ایرج احمدی هزاوه، نویسنده و عضو هیات امنای خانه‌ی تاریخی امیر کبیر در گفت و گو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص خانه‌ی به جا مانده از امیرکبیر در هزاوه گفت: اولین کسی که در پی یافتن خانه‌ی پدری امیرکبیر به هزاوه آمد ناصر الدین شاه قاجار است.

سپس در سال ۱۳۳۵ استاد ابراهیم دهگان مورخ و نویسنده اراکی به هزاوه می‌آید و بزرگان هزاوه را جمع میکند و از آن‌ها درباره‌ی خانه‌ی امیر کبیر پرس و جو میکند و در نهایت در سال ۱۳۵۱ حجت الاسلام علی رجبی دوانیهم به این روستا رفته است و از محل زادگاه امیر کبیر دیدن می‌کند.

شنیدن این اوصاف شوقم را برای دیدن خانه تاریخی امیرکبیر بیشتر کرد و با مراجعه به آدرس خانه منتسب به او دوست داشتم هرچه سریعتر سبک زندگی این مرد بزرگ و افتخار ایران زمین را ببینم.

اما با دیدن این خانه‌ی بازسازی شده همه آنچه در ذهن داشتم فرو ریخت، غم دلم را گرفت، چرا که به جای سبک و سیاق تاریخ قاجار این خانه را با استفاده از  مصالح امروزی از جمله  سرامیک و توالت فرنگی  بازسازی کرده اند.

با خود گفتم با هزینه‌ی سنگینی که ۴، ۵ سال پیش برای بازسازی این خانه صورت گرفته جای بسی سوال دارد که با این مبلغ چه کرده اند.

برایم مهم بود که چرا این بنا اینقدر غیر اصولی مرمت شده، اما هر کاری کردم تا پاسخ این سوالم را از اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بگیرم به جز اتلاف وقت مسئولان این اداره چیزی دستگیرم نشد.

با خود گفته بودم فرصت خوبی است تا علاوه بر خانه‌ی امیرکبیر در خصوص بازار سرپوشیده‌ی اراک هم سوالاتم را از مسئولان این اداره‌ می‌پرسم، اما هر چه تلاش کردم مصاحبه‌ای با مسئولان مذکور داشته باشم نشد و در نهایت من را به خواندن چند مقاله و کتاب درباره‌ی سوال هایم ارجاع دادند.

برای اینکه دست خالی نباشم سراغ یکی از اعضای هیات امنای خانه‌ی امیرکبیر رفتم و از او پرسیدم که چرا منزل تاریخی امیرکبیر اینگونه غیر تاریخی مرمت شده است؟

احمدی هزاوه عضو هیات امنای خانه‌ی امیرکبیر در پاسخ گفت: در سال ۱۳۸۴ بود که اداره کل میراث فرهنگی استان مرکزی با پیگیری‌های فراوان و طولانی این خانه را به مبلغ ۸۵ میلیون تومان از وراث مرحوم حاج علی اکبر برادران خریداری کرده و سپس در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.

احمدی هزاوه افزود: از سال ۱۳۹۱ برنامه بازسازی خانه امیر کبیر در دستور کار اداره میراث فرهنگی قرار گرفت و به ویژه در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ با تخصیص مبلغ ۷۵۰ میلیون تومان، این خانه به طور کامل بازسازی و آماده بهره برداری شد.

او اضافه کرد: دی ماه ۱۳۹۸ بود که اعضای حقیقی و حقوقی خانه‌ی امیرکبیر مشخص شد، اما با شیوع ویروس کرونا و نیمه تعطیل شدن کلیه‌ فعالیت‌های اداری برنامه‌ افتتاح خانه‌ی امیرکبیر به تعویق افتاد تا در نهایت خرداد ماه سال ۱۳۹۹ این خانه به بهره برداری رسید.

در زیر بنای خانه امیر کبیر که با ۶۱۵ متر بنا و ۸۱۵ متر زیر بنا در دو طبقه ساخته شده دو دالان وجود دارد که یکی از این دالان‌ها به کوچه مجاور خانه منتهی شده و معبر عمومی است.

طبقه‌ اول این بنا که متعلق به دوره‌ی قاجار است از دیوار‌های قطور سنگ و گل و طاق خشتی ضربی ساخته شده است و طبقه‌ی دومش هم طاقی چوبی دارد؛ حیاط بنا نسبتا بزرگ است و یک حلقه چاه دارد و ویراب قدیمی رسول بیگ از آن میگذرد.

عضو هیات امنای خانه‌ی امیرکبیر گفت: پیش از مرمت خانه، در گوشه‌ای از حیاط یک کارگاه کوچک شیره پزی بود که به طور کامل تخریب و به حیاط خانه اضافه شد.

او ادامه داد: قرار بود که کاربری این خانه، یک اقامتگاه بومی باشد و اتاق‌ها را به مسافرین اجاره دهند که با رایزنی‌های صورت گرفته با اداره‌ میراث فرهنگی خانه‌های بوم گردی در مکان‌های دیگری ساخته شد و این خانه کاربری فرهنگی تاریخی به خود گرفت.

به هر حال پاسخ قانع کننده‌ای برای سوالم درباره علت مرمت امروزی خانه امیرکبیر نگرفتم، اما با توجه به اینکه در میان بعضی از اهالی نقل است که خانه‌ی امیرکبیر در مکان دیگر واقع شده است که در حال حاضر تخریب و تبدیل به ویلا شده است؛ برای اینکه مطمئن شوم مکان خانه دقیقا اینجاست پرس و جو کردم.

با عنوان خبرنگار از تعدادی از اهالی این پرسش را مطرح کردم که به نقل از بعضی از مطلعین روستای هزاوه که متاسفانه اکنون در قید حیات نیستند، محل خانه‌ی امیرکبیر را با مقدار کمی فاصله از خانه‌ی فعلی میدانستند.

اما به علت اینکه سال‌ها گذشته و اهالی که مطلع‌تر و آگاه‌تر بوده اند دیگر در قید حیات نیستند نمی شد به حرف‌ها و نقل قول‌ها استناد کرد.

حتی این سوال را از احمدی هزاوه عضو هیات امنای خانه‌ی امیرکبیر هم پرسیدم که در پاسخ گفت: طبق استناد‌های موجود که قبل‌تر هم بیان کردم خانه‌ی امیرکبیر همین است یا نهایت چند خانه بالاتر یا پایین‌تر است که بیشتر همین را مطرح کرده اند.

احمدی افزود: ابراهیم دهگان در خصوص محل خانه‌ امیر کبیر می‌نویسد:"محله‌ پایین هزاوه پایین یال قاضی، نزدیک جوی آب " این نشانی دقیقا همان کوچه ایست که خانه‌ی امیر کبیر کنونی در آن کوچه واقع شده است.

به هر حال با سوالاتی که در ذهنم دور می‌زد و میراث فرهنگی که متولی امر است باید پاسخ می‌داد که نداد به اراک برگشتم و تلاش کردم رهاورد سفر را به اطلاع مخاطبان عزیز برسانم بلکه تحفه‌ای برای دیگر محققان باشد.

گزارش از امیر بیاتی

انتهای پیام / ج