فراز و فرود‌های یک ولیعهد تازه‌کار/ چرخش موضع عربستان در قبال ایران چه معنایی می‌دهد؟

به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوان، «محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان، روز سه‌شنبه در مصاحبه‌ای با «عبدالله المدیفر» مجری شبکه خبری العربیه، اظهاراتی را بیان کرد که شاید تاکنون از زبان یک مقام رسمی عالیرتبه عربستانی در دوران پادشاهی ملک سلمان نشنیده بودیم.

بن‌سلمان در پاسخ به این سوال مجری که پرسید، «آیا راهی وجود دارد که اختلافات با ایران کنار گذاشته شود؟»، گفت: «در نهایت ایران، همسایه ماست و هر آنچه که ما می‌خواهیم داشتن یک رابطه خوب و متمایز با ایران است. رابطه خوب ایران و عربستان باعث پیشرفت و آبادانی در سراسر منطقه می‌شود».

اظهار نظر نفر دوم عربستان در خصوص داشتن رابطه‌ای خوب با ایران، در حالی بیان می‌شود که پیش از و طی حداقل پنج سال اخیر تمام مقامات رسمی آل سعود از پادشاه گرفته تا ولیعهد و وزیر خارجه این کشور، با لحنی تهدید‌آمیز و خصمانه، کشورمان را خطاب قرار می‌دادند.

مثلا همین بن‌سلمان که تا این حد دیپلماتیک و خیرخواهانه سخن گفته، در مصاحبه ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ با شبکه الاخباریه، گفت: «تلاش می‌کنیم که نبرد در ایران باشد نه عربستان.»

روابط ایران و عربستان طی دهه‌های اخیر، هیچگاه تا این اندازه پر تنش نبوده است. عربستان تحت حاکمیت ملک سلمان از ۲۳ ژانویه ۲۰۱۵ تاکنون، سیاست متفاوتی را در قبال کشورمان اتخاذ کرده و صریحا به دشمنی آشکار با ایران پرداخته است. قطع رابطه ایران و عربستان طی سال‌های اخیر در حالی است که پادشاه قبلی عربستان حتی با وجود اختلاف نظر‌های جدی، هرگز رابطه عادی خود با ایران را بر هم نزد.

اعدام شیخ «محمد باقر نمر النمر» روحانی برجسته شیعیان عربستان، کشته شدن صد‌ها هموطن در فاجعه منا آن هم به دلیل سوء مدیریت ریاض، تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده و حمله به سفارت عربستان در تهران از جمله افت‌وخیز‌های روابط ایران و عربستان طی سال‌های اخیر بوده است.

با وجود تمام سوء رفتار‌های طرف سعودی، ایران بار‌ها تاکید کرده که داشتن روابطی دوستانه با همسایگان و مخصوصا کشور‌های اسلامی از جمله اولویت‌های مهم سیاست خارجی ایران است. تحقق روابط عادی ایران و عربستان البته در سایه تغییر الگوی رفتاری عربستان ممکن است، کما اینکه اخبار ضدونقیضی در خصوص مذاکره هیئت‌های ایرانی و عربستانی آن‌هم در سطوح بالا به میزبانی بغداد شنیده می‌شود.

چرا عراق بین ایران و عربستان میانجی‌گری می‌کند؟

نشریه بروکینگز در مقاله‌ای در خصوص نقش بغداد در میانجی‌گری بین تهران و ریاض، مختصات سیاست خارجی عراق در دوران نخست وزیری مصطفی الکاظمی را شرح می‌دهد و می‌نویسد: «در سال‌های اخیر، عراق قصد داشته تا با ایجاد یک روابط متعادل بین ایران و عربستان، یک سیاست خارجی غیرمتعهد را به نمایش بگذارد. نخست وزیران عراق برای ایجاد این توازن معمولاً سفر‌های خود به تهران و ریاض را به صورت همزمان برنامه‌ریزی می‌کنند. همانطور که حیدر العبادی نخست وزیر وقت عراق، در سال ۲۰۱۷ گفت که عراقی‌ها تمایلی ندارند تا قربانی رقابت‌های منطقه‌ای باشد». بنا بر این تفسیر می‌توان اینطور برداشت کرد که بغداد تصور می‌کند ایران و عربستان، عراق را به عنوان کشوری برای تقابل و رقابت انتخاب کرده‌اند و اگر روابط ایران و عربستان بهبود پیدا کند، بغداد هم سود خواهد کرد.

چرا موضع عربستان نسبت به ایران کاملا تغییر کرده است؟

اما تغییر لحن عربستان در قبال ایران هم موضوعی است که قابلیت بررسی دارد. گاردین در گزارشی به فراز و نشیب روابط ایران و عربستان می‌پردازد و می‌نویسد: «این الگوی تلاش برای اعمال اقدامات سخت‌گیرانه علیه ایران و سپس درخواست برای کاهش تنش، خصیصه رقابت عربستان و ایران از زمان وقوع انقلاب اسلامی در ایران تاکنون است».

برخی دیگر از تحلیلگران، معتقدند که روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا بر سیاست خارجی عربستان تاثیر مستقیم گذاشته است. ریاض به عنوان کشوری که به طور کامل به آمریکا متکی است باید در عرصه‌های مختلف خود را با واشنگتن هماهنگ کند. آمریکا در دوره بایدن تصمیم گرفته تا نقش کشوری دیپلماتیک و منطقی را ایفاء کند. ریاض اکنون دریافته که اگر به تخاصم علیه ایران اصرار بورزد، ممکن است نقش محوری خود در جهان عرب را از دست بدهد. و آمریکا برای پیشبرد نظرات خود در منطقه به کشور‌های دیگر عربی نظیر قطر مراجعه کند.

البته تحولات میدانی در یمن، و پیشرفت ارتش یمن علیه ائتلاف متجاوز سعودی را نباید از قلم انداخت. عربستان هرگز تصور نمی‌کرد که انصارالله تا این اندازه در یمن قدرت بگیرد و همچون سد مستحکمی در برابر زیاده خواهی و تجاوزات عربستان مقابله کند. آل‌سعود که روزی حوثی‌های یمنی را عده‌ای «پابرهنه» خوانده بود، اکنون در باتلاق همین پابرهنه‌ها گیر افتاده است. محمد بن‌سلمان در همین مصاحبه با العربیه حتی لحن بسیار متفاوتی با جنبش انصارالله داشت و گفت: «هرچند که حوثی‌ها رابطه خوبی با ایران دارند، اما دست آخر آن‌ها از نسل عربی هستند».

تغییر موضع آشکار بن‌سلمان در قبال جنبش انصارالله به حدی مصنوعی است و به یک‌باره اتفاق افتاده که با واکنش تند انصارالله مواجه شد. «عبدالرحمن الأهنومی» سردبیر روزنامه «الثورة الیمنیة» در توییتر خود در واکنش به مصاحبه بن سلمان نوشت: «ما ۶ سال پیش هم عرب بودیم»؛ بنابراین بسیار واضح است که نگرش جدید عربستان به یمن، حاکی از انفعال در حوزه نظامی و فعال‌تر شدن در حوزه دیپلماسی و مذاکره است.

محمد‌بن سلمان در مصاحبه با العربیه با این سوال مواجه شد که تاکنون از چه چیزی ترسیده، او در پاسخ مدعی شد که واژه ترس در فرهنگ لغت عربستان جایی ندارد! او گفت: «السعودی لا یخاف»، یعنی یک عربستانی هرگز نمی‌ترسد. نترسیدن بن‌سلمان از شرایط کنونی کشورش که با مشکلات جدی مواجه شده به همان اندازه یک گزاره غیرقابل باور است که دراز کردن دست دوستی به سمت انصارالله در مخیله نمی‌گنجد.

محمد‌حسن نیک‌بین

انتهای پیام/