بهار و خوان نعمت بهارانه در کرمان

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان، فصل بهار در استان کرمان کمی متفاوت‌تر است، چرا که در پی بارش نعمت‌های الهی و گرم شدن هوا، از اواخر اسفند ماه گیاهان و سبزی‌های متنوعی در استان می‌رویند که هرکدام خواص و طمع منحصر به خود را دارد و سبب می‌شود، زنان و دختران به دشت ها، دامنه‌ی کوه ها، حاشیه‌ی جوی‌های آب و... رفته و سبزی‌ها و گیاهان نورسیده بهاری را جمع آوری و از آنان در مصارف مختلفی استفاده کنند.

دشت‌های کرمان دارای پوشش‌ گیاهی خاص و منحصر بفردند

امین ماهانی، کارشناس باستان شناسی و تاریخ و رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بخش ماهان با اعلام اینکه آدم‌ها به دو گروه یکجا نشین و کوچ رو تقسیم می شوند، گفت: کوچ رو ها به عشایر معروفند و یکجانشینان که استقرار دائم دارند، می توان به کشاورزان اشاره کرد که به تولید غلات می‌پردازند.

او افزود: انسان‌ها از روز نخست که رفع گرسنگی خویش را با غذا خوردن کشف کردند، اول به گیاهان، دانه ها، ریشه‌ها و پیاز‌های آنان روی آوردند، ولی از هزاره چهارم یا پنجم در فلات مرکزی ایران، کشاورزی رونق گرفت و تحولات اساسی در منطقه کرمان از این هزاره بوده است.

ماهانی بیان داشت: آدم‌های کوچ رو در حین ایام کوچ خود با دیدن گیاهان و مناظر پیرامون خود اعم از تنوع رنگی حاصل از گیاهان و گل‌های مختلف، دریافتند گیاهانی که حتی حیوانات هم از آنان برای خوردن و چریدن استفاده نمی‌کنند، برای انسان هم غیر قابل مصرف است.

او با اشاره به اینکه تجربیات کسب کرده آدمی از محیط اطراف خود، تماماً منشا گرفته از همزیستی با طبیعت پیرامون خود است، تصریح کرد: شواهد نشان می‌دهد، زمانی که گیاهی برحیوانی اثر خوراکی داشته باشد، می‌توان با ایجاد تحول، انسان هم از آن استفاده کند، برای مثال یونجه که بسیار مقوی است، از گذشته بر این باورند که آب پز کردن و خوردن این سبزی، علاوه برتقویت قوای بدن، باعث برطرف شدن ضعف بینانی می‌شود.

این کارشناس باستان شناسی و تاریخ گفت: دشت‌های استان کرمان در حوزه‌های مختلف برای مثال زرند، جیرفت و... دارای پوشش‌های گیاهی خاص و منحصر بفردی هستند که باتوجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی خود، پوشش گیاهی آنان فرق دارد.

ماهانی با اعلام اینکه بهاران، فصل رویش بوته ها و جمع آوری گیاهان دارویی است، افزود: در بهار، مردمان آگاه به علم گیاه شناسی و خواص آنان، به دشت‌ها و مزارع می‌روند و از برکات خداوند که بر زمین سبز کرده، جمع آوری کرده و به قدر مصارف خود استفاده می‌کنند.

سبزی‌ها و گیاهان خوراکی نوبرانه ویژه کرمان

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بخش ماهان، به گیاهان نوبرانه بهاری اشاره و تصریح کرد: گیاهان خوراکی و خوش طعمی مانند گزرو، نون پیغمبرو، مکو، توتو، گندمو، چنارو، کرفس، کنگر گیاهی و شماری دیگر از گیاهان دارویی حاصل از نعمات بهاری فرصتی فراهم می کند تا زنان به منظور برداشت آنها به دشت ها، مزارع، باغات، حاشیه جوی‌های آب، دامنه‌های ارتفاعات و... بروند.

ماهانی با اشاره به اینکه این سبزی‌ها و گیاهان دارویی از اواخر اسفند ماه می رویند و این رویش تا خرداد ماه یا همان چله بزرگ تابستان ادامه دارد، بیان داشت: این گیاهان خودرو و نورس به گویش محلی "نورچ یا همان نوچه" ، هر چه زودتر برداشت شوند، بافت نرم‌تر و خوش خوراک تری دارند و هر چه به پایان آن‌ها نزدیک‌تر شوند، بافت آن‌ها سخت تر، طعم تند‌تر و دیر هضم‌تر خواهند بود که بیشترین میزان برداشت آن، پس از بارندگی‌ها آغاز می‌شود و محلی‌ها مقداری را برای مصارف خانگی و مابقی را برای امرار معاش، به فروش می‌رسانند.

او با بیان اینکه در استان کرمان مرسوم است از دانه‌های گیاهی مانند، بنه، سپستان، کنگر و... ترشی بسیار خوش طعم و بسیار مقوی و لذیذی تهیه شود، گفت: شیره گیاه آنغوزه نیز برای چاشنی در این استان استفاده زیادی دارد.

ماهانی با لهجه شیرین کرمانی و گویش محلی افزود: در این ایام، گیاهی به نام "ریش بزو" با برگ‌های صاف و صیقلی از زمین می‌روید که، محلی‌ها این گیاه خودرو را با پیاز سرخ کرده و با تخم مرغ و نان محلی، از آن، خوراک بسیار خوش مزه و در عین حال مقوی تهیه  و در کنارش با ماست محلی یا دوغی با گیاه خوش طعم کاکوتی فراهم می‌کنند.

تفریحی بهارانه برای بانوان کرمانی

او با اشاره به اینکه جمع آوری گیاهان و سبزیجات نوبرانه در بین زنان حواشی استان به عنوان نوعی تفریح مرسوم است، تصریح کرد: نحوه چیدن این سبزی‌ها وگیاهان، معمولا به صورت بریدن با داس به منظور برداشت ساقه و برگ و از ریشه درآوردن برخی دیگر مانند نون پیغمبرو، پیازو و... و استفاده از پیاز و ریشه آنان است که این کار هنگام صبح  و عصر‌ها انجام می‌شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بخش ماهان بیان داشت: کنگرِخاصی در استان کرمان داریم که با کنگر‌های خوراکی شهر‌های دیگر مانند کنگر مختص به شهر کردستان، فرق دارد و بسیار خوش طعم تر است که اصولا پس از زدودن تیغ‌های آن، به صورت خام با ماست محلی مصرف می‌کنند.

ماهانی به گیاهان خاص کرمان اشاره کرد و گفت: گیاهانی مانند زیره کوهی، کاکوتی، بومادرون، درمنه، نعنا کوهی، دشتی، آلاله، ریش بزو، بادرنج کوهی، پودنه ترکی و ... را می توان نمونه‌هایی از هزاران گیاهان دارویی بهارانه کرمانی نام برد.

او افزود: پودنه ترکی از نوع معمولی آن متفاوت‌تر است و با بوی تند و تاثیر بهتر و بیشتر، نسبت به نوع معمولی آن که بومی این منطقه بوده و پسوند (ترکی) داشتن آن به دلیل آنکه در زمان‌های گذشته، انسان‌ها با توجه به شرایط کنونی خود و با نگاه به پیرامون خود، کشفیات خود را نامگذاری می‌کردند و این پسوند به دلیل حکومت ترک ها در زمان‌های گذشته بوده است.

ماهانی درباره گیاه کما نیز گفت: این گیاه بسیار چرب و روغنی است که در ارتفاعات بالای استان کرمان می‌روید و علاوه بر جنبه خوراکی داشتن، در مصارف صنعتی همانند همتای خود، روغن کرچک بسیار کاربرد دارد.

دیار کریمان، بهشت گیاهان دارویی

گیاهان گنجینه‌های با ارزشی اند که در طبیعت وجود دارند و شهر‌های مختلف ایران بر اساس نوع آب و هوا، انواع خاصی ار گیاهان را در دل خود جای داده اند که استان کرمان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

 این استان هم، با توجه به آب و هوای مناسب و دارا بودن خاک حاصلخیز، گیاهان دارویی و معطر خاصی را دارا است به طوری که به نام بهشت گیاهان دارویی شناخته می‌شود.

 هاله تاج الدینی، متخصص طب سنتی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان، این استان را بهشت گیاهان دارویی دانست و گفت: گیاهان این استان با نام‌های محلی و بومی خود در بین مردم از قدیم رواج داشته اند و بعضی از آن‌ها را به عنوان سبزیجات در فصل‌هایی مانند بهار برداشت کرده و در رژیم غذایی خود در پخت انواع غذا‌ها به کار می‌برند.

او بیان داشت: در این بین، باید دقت به این مسئله هم داشت که برای مصرف این گیاهان باید بین گیاهانی که مصرف خوراکی داشته و آن‌ها که بعضاً سمی اند فرق گذاشت.

تاج الدینی به بیان دلیل این امر پرداخت و افزود: این گیاهان همان گونه که می‌توانند فایده درمانی داشته باشند اگر به اشتباه و بدون علم به آن‌ها استفاده شوند، عوارض جبران ناپذیری را بر جای می‌گذارند، پس لازم است در مصرف گیاهان بیابانی دقت بیشتری کرد و از افراد باتجربه که دانش لازم را در این زمینه دارند، کمک گرفت.

این متخصص طب سنتی توصیه کرد: دوز و میزان مصرف خیلی از این گیاهان هم مهم است از جمله این گیاهان که در فرهنگ بومی مردم کرمان دارای نام‌های محلی اند، شامل مورپرزو، مفرو، مطکی، ملنگو، موکو و ... که همه این‌ها دارای نام علمی و کاربرد‌های خاص خود بوده و برای استفاده از فواید آن‌ها باید حتما نحوه مصرف، میزان مصرف و رعایت نکات بهداشتی برای مصرف این گیاهان رعایت شود.

رتبه نهم سطح مراتع کشور در دست کرمانی ها

نعمت الله مددی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان گفت: پوشش گیاهی استان کرمان دارای تنوع گونه‌ای مختلف و متعددی از قبیل گونه‌های علوفه‌ای و دارویی مانند گون، کرفس کوهی، قیچ، ریواس، خارشتر، آنغوزه و... است.

او افزود: به طور متوسط تولید علوفه مراتع در استان، ۶۵ کیلوگرم در هکتار است که باتوجه به شرایط آب و هوایی و در صورت مناسب بودن وضعیت بارش و نحوه پراکنش آن، تا ۹۰ کیلوگرم در هکتار افزایش می‌یابد که براساس آمار سال ۱۳۹۲، ارزش اقتصادی هر هکتار حداقل، ۲۳۲ دلار برآورد شده است.

مددی با اشاره به اینکه سطح مراتع استان کرمان در کشور، رتبه نهم است، تصریح کرد: سطوح کل مراتع استان کرمان۶ میلیون و ۲۶۷ هزار و ۹۲۶ هکتار است که بر اساس تفکیک درصدی می‌توان، مراتع خوب و درجه یک استان ۲۳ هزار هکتار، مراتع متوسط را،  یک میلیون و ۲۹۰ هزار هکتار و مراتع ضعیف و فقیر را ۴ میلیون و ۹۵۵ هزار هکتار، بیان کرد.

استان کرمان با مساحت ۱۸۵ هزار و ۶۷۵ کیلومتر مربع در جبهه جنوب شرق کشور واقع شده است که پهناورترین استان کشور محسوب می شود، این استان به رغم کویری بودنش، از پوشش گیاهی بسیار خوب و متنوعی برخوردار است که امیدست با توجه به بارندگی‌های مناسب سال‌های جاری و سال گذشته، با تداوم روند این بارندگی‌ها طی امسال و نحوه پراکنش مناسب آنها، وضعیت پوشش گیاهی مراتع از لحاظ تراکم، تنوع و درصد تاج پوشش، سیر صعودی را در پیش بگیرد.

انتهای پیام/ب

گزارش از: معظمه رنجبر