یادی از صاحب گلستان و بوستان در سالروز بزرگداشت شیخ اجل

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، در ایام شیوع ویروس کرونا و کاهش سفر‌های گردشگری با ما در فضای مجازی همراه شوید تا با شاعر اخلاق مدار حافظ زبان پارسی سعدی شیرازی بیشتر آشنا شوید.

سعدی شیرازی استاد مسلم سخن، شاعراخلاق مداری است که توانست با اندوخته‌های حکیمانه و واژه‌های دلنشین بنای استوار زبان فارسی را مستحکم سازد و با سرودن شعر‌های ناب و خلق شاهکار‌هایی چون گلستان و بوستان خدمتی ارزنده به ادب و فرهنگ این مرز و بوم کند.

مشرف الدین مصلح بن عبدالله سعدی شیرازی شاعر، نویسنده و از بزرگترین سخن سرایان جهان در سده هفتم هجری است.او در شیراز دیده به جهان گشود، شهرت او بیشتر به دلیل نظم و نثر آهنگین و غنی سعدی به بشمار می‌رود.این شاعر از چنان اعتبار و جایگاهی برخوردار است که به او لقب استاد سخن و شیخ اجل داده‌اند.سعدی در برهه‌ای به دلیل شرایط نابسامان ایران، کشور را ترک کرد و این امر سر آغازی بر سفر‌های طولانی او بود.

او پس از چندین سال سفر با اندوخته و تجربه‌های فراوان به وطن بازگشت و به تألیف آثار خود پرداخت.مواعظ، صاحبیه، قصاید سعدی، مراثی سعدی، مفردات سعدی، کتاب نصیحه الملوک، رساله در عقل و عشق، الجواب، مجالس پنجگانه و هزلیات سعدی از جمله اثر‌های استاد سخن پارسی محسوب می‌شود.

غزلیات شیخ سعدی از مشهورترین آثار او  به شمار می‌رود که در قالب نظم و نثر سروده شده است.در تمامی شعر‌های او سعی شد تا فاصله ایجاد شده اجتماعی که شامل شکاف‌های فرهنگی، قومی، زبانی و مذهبی است، بیرنگ شود تا بتواند به انسجام و همبستگی دست یابد.

او معتقد بود که تضمین سلامت و امنیت فردی در جامعه تنها در زمانی انجام می‌شود که منشا و صاحب قدرت سیاسی به حفظ و حراست از حقوق افراد جامعه توجه و بدان عمل کند.

شهرت سعدی تنها مختص به ایران نیست، حتی در زمان خودش به هندوستان و آسیای صغیر نیز آوازه اش رسید. آوازه این شاعر بیانگر چند نکته بود، نخست اینکه او زبان شیوای خود را وقف مدح و احساسات عاشقانه نکرد و دیگر آن که او شاعری جهانگرد به شمار می‌رفت که تجربه‌های خود را برای دیگران با زیبایی و شیرینی بیان می‌کرد.

همچنین سعدی شیرازی به شاعری شوخ طبع و بذله گو مشهور است که این امر سبب می‌شود تا خواننده مجذوب شخصیت و اندیشه‌های او شود.این شاعر بلندآوازه پس از عمری تلاش در راه غنی سازی ادبیات فارسی در نیمه دوم سده هفتم خورشیدی به دیار حق شتافت و اینک آرامگاه او در شهر شیراز میعادگاه دوستداران اهل فرهنگ و ادب است.

اول اردیبهشت ماه، روز بزرگداشت شیخ اجل سعدی بزرگ، خرامان از راه می‌رسد و در این فرخنده روز ما یاد او را گرامی می‌داریم، چون او یاد ما و یاد مردمان همه عصر‌ها و نسل‌ها را گرامی داشته است، و در حقیقت این اوست که هم ما را به یاد کرد خودش وا می‌دارد، هم ما را به یاد خودمان می‌اندازد.

بسیاری از دانشوران و سعدی شناسان توجه به آثار و اخلاق سعدی و الهام‌گرفتن از شخصیت برجسته استاد سخن را لازمه و ضرورت زندگی امروزی می‌دانند و معتقدند توجه به آثار و اندیشه‌های شیخ اجل موجب بازشناسی فرهنگ غنی‌ایرانی می‌شود.

سعدی شاعری است که بیش از همه شاعران به احوال مردمان از جهات مختلف نگریسته و به یاری نبوغ و تجربه‌ سرشار خویش مطالبی نگاشته که تا زمانی که انسان و انسانیت برقرار است و از رونق و اعتبار نخواهد افتاد.

آیا در آثار سعدی سخنی متناسب با شرایط امروز جامعه و جود دارد؟

محمد حسین کرمی استاد دانشگاه شیراز  در گفت و گو با  خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، گفت: سعدی از بیماری و وظیفه انسانی در این روزگار چیز‌ها گفته است؟! سفارش هایش به صاحبان حکومت و قدرت و مکنت و به همه مردم جامعه، چه بسیار و چه مقدار ارزشمند است.

اینکه سعدی فرموده است:

اگر در سرای سعادت کس است

 ز گفتار سعدیش حرفی بس است،

سخنی به گزاف نیست! کافی است شما به همین چند بیت زیر که این روز‌ها از قول بسیاری از حاکمان جهان هم نقل می‌شود توجه کنید.

بنی آدم اعضای یک پیکرند

 که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار

دگر عضو‌ها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی

نشاید که نامت نهند آدمی

او بیان کرد: اگر مضامین این ابیات و یا فقط بیت آخر، مورد توجه و عمل قرار گیرد، مشکلات بسیاری از مردم جهان رفع می‌شود.

کرمی تصریح کرد: فقط به دو حکایت از بوستان سعدی که بار‌ها خوانده و شنیده اید یک بار دیگر توجه کنید:

یکی حکایت عمر بن عبدالعزیز مردی خوشنام از سلسله بدنام بنی امیه، که انگشتر بسیار گرانبهایی داشت و در روزگاری که خشکسالی و تنگدستی مردم را تهدید می‌کرد، آن را فروخت و خرج مردمش کرد.

چو در مردم آرام و قوّت ندید

خود آسوده بودن مروّت ندید

 چو بیند کسی زهر در کام خلق

کی اش بگذرد آب نوشین به حلق

بفرمود بفروختندش به سیم

که رحم آمدش بر فقیر و یتیم

انگشتری که هیچ، همین امروز چه مقدار ارز و سکه در خانه‌ها و گاو صندوق‌ها پنهان شده و به کار هیچ کس نمی‌آید، نه صاحبان آنها و نه دیگران، و چه سود که مردم از فقر و ناداری چه رنج‌ها می‌کشند.

گروهی به ملامت او پرداختند که دیگر چنین چیز ارزشمندی به دست نخواهی آورد.

او گریه می‌کرد و می‌گفت:

که زشت است پیرایه بر شهریار

 دل شهری از ناتوانی فگار

مرا شاید انگشتری بی نگین

نشاید دل خلقی اندوهگین

خنک آنکه آسایش مرد و زن

گزیند بر آسایش خویشتن

نکردند رغبت هنرپروران

به شادی خویش از غم دیگران

اگر خوش بخسبد ملک بر سریر

نه پندارد آسوده خسبد فقیر

یکی دیگر حکایت آتش سوزی در بازار بغداد است که بدون هیچ گونه توضیح اضافی توجه کنید تا ببینیم سعدی هشت قرن پیش برای امروز ما چه گفته است.

شبی دود خلق (آه) آتشی برفروخت

 شنیدم که بغداد نیمی بسوخت

 یکی شکر گفت اندر آن خاک و دود

که دکان ما را گزندی نبود!

استاد دانشگاه شیراز ادامه داد: این دو بیت احوال چند درصد از ما مردمان را، در همین روزگاری که آتش ناداری و بیماری به جان مردم افتاده است، بیان می‌کند! ببینیم سعدی از زبان جهان دیده‌ای که باید خود او باشد چه می‌گوید:

جهاندیده‌ای گفتش‌ای بوالهوس

 تو را خود غم خویشتن بود و بس

پسندی که شهری بسوزد به نار

اگرچه سرایت بود برکنار

به جز سنگدل کی کند معده تنگ

 چوبیند کسان بر شکم بسته سنگ

توانگر خود آن لقمه، چون می‌خورد

چو بیند که درویش خون میخورد! مگو تندرست است رنجور دار

که می‌پیچد از غصه رنجور وار

رنجور یعنی بیمار، رنجور دار یعنی کسی که از بیمار پرستاری می‌کند.

تنکدل یعنی انسان‌های حساس و نازک دل

تنکدل چو یاران به منزل رسند

 نخسبد که واماندگان از پس اند! دل پادشاهان شود بارکش

چو بینند در گِل، خَر خارکِش

اگر در سرای سعادت کس است

ز گفتار سعدیش حرفی بس است

همینت بسنده است اگر بشنوی 

که گر خار کاری سمن ندروی

مثبت اندیشی در جهان بینی سعدی

اکبر صیاد کوه عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در گفت و گو با  خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، گفت:  بی گمان هر شاعر، نویسنده یا هنرمندی که بتواند دل انسان‌های زیادی را بدست آورد و در فراز و نشیب‌های گوناگون تاریخ ماندگار بماند و همراه با خوشی‌ها و ناخوشی‌های مردم باشد، این چنین شخصیتی به هنر ناب دست یافته است و کالای ارزشمندی برای ارائه کردن در دست دارد.

او، اضافه کرد: شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی بی تردید یکی از این شخصیت‌های بزرگ تاریخی است که از زمان حیاتش تا کنون، نه تنها در میان جامعه پارسی زبانان بلکه در بسیاری از نقاط جهان مردم خوان اندیشه و هنر او بهره‌مند شده اند.

صیاد کوه اظهار کرد: بنیادی‌ترین پرسشی که برای همه سعدی پژوهان و مخاطبان شیخ اجل همواره مطرح بوده این است که رمز و راز این رویکرد همگانی فرا مکانی و فرا زمانی در چیست؟

او تاکید کرد: بسیاری از سعدی شناسان با تمرکز بر محور‌های گوناگون ذهن و زبان شیخ اجل تلاش کرده اند رمزی از این پیروزی جهان گیر را بگشایند که یکی از این عوامل  رویکرد گسترده به جهان اندیشگانی و فکر جهان بینی او ارتباط دارد.

اندیشه‌ای که مولانا می‌فرماید: همه هستی انسان است.‌

ای برادر تو همه اندیشه‌ای مابقی خود استخوان ریشه‌ای

گر گل است اندیشه تو گلشنی ور بود خاری تو هیمه گلخنی

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز گفت: این جهان اندیشگانی و فکری یک هندسه و یک چهار چوب دارد که با بررسی آثار او، می‌توان تا حدود زیادی خطوط آن را ترسیم کرد.

صیاد کوه بیان کرد: با تامل در آثار شیخ اجل این نکته آشکار می شود که یکی از خطوط برجسته و پر بسامد جهان بینی او، شادکامی و مثبت اندیشی است تا بتوان نمایندگی خط فکری ایشان را به بیت‌های زیر ارتباط داد.

هنوز با همه دردم امید به درمان است

که آخری بود آخر شبان یلدا را

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست

عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

او، افزود: این بیت‌ها و اشعار که در آثار شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی به فراوانی دیده می‌شود مانند یک الگو و سرمشق مورد اعتماد و تاکید در جهان بینی سعدی است، که مستندات این گفته را می‌توان در نتیجه‌های مثبت و خوش بینانه بسیاری از حکایت‌های گلستان و بوستان سعدی یافت، یا در بخش عظیمی از غزلیات او این روایت فکری را می‌توان به آسانی مشاهده کرد.

صیاد کوه اضافه کرد: اگر جفت واژ‌هایی مانند (سازگاری و خشونت)، (امید و نامیدی)، (شادی و غم)، (پویایی و ایستایی) و (راستی و دروغ) را در آثار او دنبال کنیم پسامد حضور واژ‌های مثبت و انرژی بخش در آثار چشمگیر بوده و این امر اتفاقی نیست بلکه تشعشع یا بازتابی بوده که از دل و فکر شیخ اجل به بیرون رسیده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز اظهار کرد: در این روز‌های تلخ که کرونا بر جهان حکمرانی می‌کند لازم است جامعه شناسان و دست اندرکاران امور فرهنگی در پی تغییر یا ایجاد الگوهایی باشند که شیخ بزرگ شیراز سفارش کرده است.

او، گفت: تغییر الگواره‌های فکری و اجتماعی همواره برای ملت‌هایی که قصد تغییر و رسیدن به کمال را داشته باشند،  با فرصت مغتنمی  بوده که  در این برهه دشوار بهتر است جامعه جهانی الگو واره‌های القاء کننده نا امیدی و منفی نگری را به سمت الگو واره‌های مثبت اندیشی، شادی و امید تغییر دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز بیان کرد: اگر چه در حال حاضر نقطه‌های مثبت اندیشی و زیست شادمانه در فرهنگمان کم رنگ شده، اما پیشینه غنی فرهنگی و ادبی ما، این امکان را در اختیار جامعه قرار می‌دهد تا بدین تغییر الگویی بیندیشیم و در این راه اندیشه‌ها و پیشنهاد‌های بزرگانی مانند شیخ اجل می‌تواند بسیار راه گشا باشد.

مانند بیت زیر

رقص وقتی مسلمت باشد 

کاستین بر دو عالم افشانی

انتهای پیام/ت