نقش فضای مجازی در جهت‌دهی به افکار عمومی چیست؟

به گزارش خبرنگار حوزه اخبار داغ گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان، پیوند افکار عمومی با رسانه‌ها پیوندی دیرینه است. رسانه‌ها هم به افکار عمومی شکل‌ می‌دهند و هم آن را بیان‌ می‌کنند بنابراین عجیب نیست که با رشد و توسعه رسانه‌ها در دوره جدید شاهد تأثیر عمیق‌تر و گسترده‌تر آنها بر افکار عمومی باشیم. تأثیر رسانه‌ها بر شکل گیری افکار عمومی زمانی افزون مـی‌شـود کـه ویژگـی‌هـایی چـون تعاملی بودن، غیرتمرکزی بودن و قابلیت تکثیر انبوه به قابلیت‌های ذاتی رسانه‌ها اضافه‌ می‌گردد.

افکار عمومی و اهمیت آن

گسترش‌ روزافزون‌ سازمان‌ها و تأسیسات‌ مختلف‌ سیاسی‌، اجتماعی‌ و اقتصادی‌ و ارتباط‌ تنگاتنگ‌ مردم‌ با این‌ تشكیلات‌ اهمیت‌ افكار عمومی‌ را دوچندان‌ كرده‌ است‌. امروزه‌ افكار عمومی‌ با نیروی‌ خود می‌‌تواند مؤسسات‌ و سازمان‌ها را در دستیابی‌ به‌ اهداف‌شان‌ یاری‌ نماید و یا در فاصله‌ كوتاهی‌ با ایجاد فضای‌ روانی‌ بر ضد سازمان‌ و دستگاه‌ اجرایی‌ آن‌ را فلج‌ و یا از بین‌ ببرد و به‌ همین‌ علت‌ باید افكار عمومی‌ و نقش‌ آن را شناخت‌ و باور داشت‌.

افكار عمومی‌ قضاوتی‌ است‌ كه‌ مورد قبول‌ عامه‌ مردم‌ است‌ و جنبه‌ عاطفی‌ آن‌ بر جنبه‌ ادراكی‌‌اش غلبه‌ دارد و احتمالاً از تعصب‌ نیز بركنار نیست‌ و اگر عقیده‌ عمومی‌ و یا افكار عمومی‌ به‌ شدت‌ تعمیم‌ یابد و ریشه‌‌دار شود به صورت‌ اجماع‌ و اتفاق نظر كلی‌ درمی‌‌آید.

در بسیاری از جوامع این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است که در موارد مختلف نظر غالب مردم چیست و آنها چگونه و به چه چیزی فکر می‌کنند. به همین دلیل بررسی افکار عمومی توسط سیاستمداران به واسطه افکارسنجی از اهمیت بالایی برخوردار شده‌ است. همچنین گروه‌هایی که از این موضوع آگاه هستند و منفعتی در این مسئله دارند، دریافته‌اند که با هدایت و جهت‌دهی افکار عمومی می‌توانند در جامعه و حتی در سیاست‌های حاکمیت نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشند. جهت‌دهی افکار عمومی امروزه از طریق رسانه‌های جمعی از جمله تلویزیون، روزنامه ها و مجلات، سینما و  اینترنت توسط همین گروه‌های ذی‌نفع صورت می‌گیرد که اهداف مختلفی را از آن دنبال می‌کنند.

مهندسی افکار عمومی در فضای مجازی

با توجه به نقش مهمی که شبکه‌های اجتماعی در جهت‌دهی افکار عمومی دارند، گروه‌های ذی‌نفع سعی دارند تا از آنها در جهت پیشبرد سیاست‌های خود استفاده کنند. همانطور که کمپین‌های خودجوشی همچون «سربازان ایرانی را آزاد کنید» در این شبکه‌ها شکل می‌گیرد و با استفاده از هشتگ‌های مشخص شده و درگیر کردن کاربران تبدیل به یک موج اجتماعی می‌شوند، برخی گروه‌ها نیز سعی می‌کنند به صورت جهت‌دار اقدام به مهندسی افکار عمومی از این طریق کنند.

برای مثال می توان به کمپین‌های فرمایشی که گاه توسط طرفداران دولت سعودی علیه حکومت ایران راه‌اندازی می‌شود، اشاره کرد که در آن سعی دارند تا تصویر مخدوشی را از ایران بازتاب دهند. کمپین شکل گرفته علیه روزه داری در ایام ماه مبارک رمضان نیز مثال دیگری بود که در آن از کاربران درخواست می‌شد تا تصاویر ناهار خود را به صورت روزانه در ایام ماه مبارک رمضان منتشر نمایند.کمپین‌های شکل گرفته برای حمایت از یکی از نمایندگان رد صلاحیت شده در انتخابات، آزادی یواشکی، جنجال های شکل گرفته پس از مرگ دختری جوان در مهاباد نیز از دیگر مثال‌هایی است که در این زمینه می‌توان به آنها اشاره کرد.

همچنین گاه مداخله‌گری صاحبان شبکه‌های اجتماعی در جهت‌دهی حرکت‌ها نیز تاثیر بسزایی دارد. از جمله هدایت برخی اعتراضات سال هشتاد و هشت در ایران که در آن تحریک سایتی همچون توئیتر نیز بی‌تأثیر نبود. در این فضا به این دلیل که اغلب پیشرفت‌های تکنولوژیک محدود به کشورهایی خاص با سیاست‌هایی خاص هستند، میزان تأثیرگذاری آنها نیز بیشتر است و این مساله شرایط نابرابری را بین صاحبان این محصولات و استفاده‌کنندگان ایجاد کرده است.

این نکته تنها در امور سیاسی و جنبش اجتماعی نمود پیدا نمی‌کند؛ بسیاری از صاحبان سرمایه با استفاده از روش‌های افکارسنجی در فضای مجازی با به دست آوردن ذائقه مردم در کشورهای مختلف دست به تولید محصولات متنوع و تبلیغ آنها می‌زنند یا با برنامه ریزی برای تغییر ذائقه آنها تلاش می‌کنند. چرخه نیازسازی و رفع نیاز در ادامه همین فرایند برای کسب سود بیشتر شکل گرفته است.

این نکته تنها در امور سیاسی و جنبش اجتماعی نمود پیدا نمی‌کند؛ بسیاری از صاحبان سرمایه با استفاده از روش‌های افکارسنجی در فضای مجازی با به دست آوردن ذائقه مردم در کشورهای مختلف دست به تولید محصولات متنوع و تبلیغ آنها می‌زنند یا با برنامه ریزی برای تغییر ذائقه آنها تلاش می‌کنند. چرخه نیازسازی و و رفع نیاز در ادامه همین فرایند برای کسب سود بیشتر شکل گرفته است.

کلام آخر

 اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات تعابیری است که امروزه  زیاد تکرار می‌شود. اما آنچه مسلم است ایجاد یک قلمرو بومی برای فضای مجازی در جهت صیانت از مصالح و منافع عمومی، آن هم مبتنی بر احکام و ارزش‌های اسلامی چیزی نیست که بتوان از کنار آن به سادگی عبور کرد. فلسفه خلق فضای مجازیِ داخلی، بریدن از شبکه جهانی اینترنت و محروم کردن مردم از مزیت‌های بی شمار آن نیست، بلکه یکی از پیچیده ترین بخش‌های فضای مجازی داخلی، تعبیه دروازه‌های هوشمند برای رفت و آمد به شبکه جهانی اینترنت است، دروازه‌هایی که بر اساس مصالح و منافع عمومی باز و بسته شود.

هرچند ایمن شدن کامل برابر تاثیرات سوء فضای رسانه‌ای، انتظاری بیهوده است ولی با بالابردن میزان سواد رسانه ای نیز، می توانیم شاهد آسیب پذیری کمتر کاربران رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی باشیم.

بیشتر بخوانید: مسئولانی که به پویش "از من شروع کنید" آری گفتند +تصاویر

گزارش از معصومه شیری

انتهای پیام/