ردپای انگلیسی‌ها در حدیث امام صادق (ع)/ ساخته‌های ذهنی یک منبری
دکتر رسول جعفریان به نقد و بررسی نوشته‌های یک واعظ و منبری پرداخته که کلمه‌ای را در حدیث امام صادق (ع)، بریتانیا معنی کرده بود.
دکتر رسول جعفریان، محقق و مورخ تاریخ اسلام، مقاله مفصل و انتقادی‌ای به نام «امام صادق (ع) و بریتانیا» دارد. «مبلغ» گزیده‌ای از این مقاله را به مناسبت سالروز شهادت امام صادق (ع) مرور کرده است.
دکتر رسول جعفریان در این مقاله مفصل نوشته است:
در بحبوحه سال‌های پس از جنگ جهانی اول، کودتای ۱۲۹۹، منازعات میان مردم عراق با انگلستان، برآمدن وهابیان و تخریب قبور ائمه بقیع علیهم السلام کتابی نوشته شده است به نام: «فجایع الدهور فی انهدام القبور در علائم الظهور»، نویسنده آن ابوالحسن مرندی است. فجایع الدهور در سال ۱۳۴۴ ق [۱۳۰۵ش و ۱۹۲۶م]نوشته شده است.
این کتاب در تلاش است تا مجموعه‌ای از رخداد‌ها را با شماری روایات ساختگی به عنوان علائم ظهور نقل کند. مطالعه برخی از روایات و تطبیق ها، سبب روییدن دو شاخ بر سر آدمی می‌شود. بیشتر هدف وی شرحی از چگونگی رخ دادن این فجایع و در رأس آنها سه حادثه (۱) تخریب بقاع متبرکه در بقیع، (۲) تسلط انگلیسی‌ها بر عراق به خصوص بصره و (۳) مشروطه ایران است.
این کتابچه از نقطه نظر شناخت دیدگاه‌های یک واعظ شیعی در باره اوضاع جهان اسلام، تشیع و پاره‌ای از اتفاقات سیاسی و اخلاقی و نیز انقلاب مشروطه در ایران جالب است.
نوع استدلال ها، نقد‌ها و تفسیر‌هایی که وی از این تحولات دارد، می‌تواند ما را در جریان گفتمان رایج بر گروهی از متدینین این روزگار، یعنی سال‌های پس از مشروطه تا روی کار آمدن رضاشاه را بدست دهد.
نویسنده ضمن بیان مسائل روز از جمله ممانعت انگلیسی‌ها از حج، با کمال شگفتی حدیثی نقل کرده است که به قول خودش به نقل از «عوالم العلوم در لمعان الانوار» از امام صادق (ع) نقل شده است.
او نوشته است در این حدیث، کلمه «بریطانیه» در آن از زبان امام آمده است. پس از نقل متن عربی، منبع «بحار» را هم بر آن افزوده و نوشته است: روایت سدیر صیرفی مروی در کتاب بحار و عوالم و….».
اما متن عربی:
عن سدیر الصیرفی: قال: کنت عند ابی عبدالله علیه السلام و عنده جماعة من اهل الکوفة و أقبل علیهم و قال لهم: حجّوا قبل أن لا تحجوا. قبل این یمنع البریطانیه. فحجوا قبل ان هدم مسجد بالعراق بین نخل و انهار و حجوا قبل ان تقطع سدرة بالزوراء علی عروق النخلة …
سپس می‌نویسد:
حاصل روایت سدیر صیرفی مروی در کتاب بحار و عوالم علوم و بحار مجلسی از حضرت صادق علیه السلام که در خدمت آن حضرت بودم در حالتی که جماعتی از اهل کوفه خدمت حضرت جعفر بن محمد و عازم مکه معظمه بودند. حضرت خطاب به اهل کوفه امر فرمود که بروید به حج پیش از آن که ممنوع شوید از رفتن به حج و منع کنند شما را «برطانیه» که طایفه افرنج باشند. …….. (ص ۶ ـ ۷)
در بحار جلد ۴۷ صفحه ۱۲۲ به جای کلمه “بریطانیه”، ” البر جانبه” آمده است ولیکن همان طور که شاهد هستید در این منبع به “بریطانیه” تبدیل شده است. همانجا مرحوم مجلسی کلمه «البر جانبه» را معنا کرده است که «ای ان یکون البر مخوفا لایمکن قطعه» در واقع این تعبیر دو کلمه «البر» و «جانبه» است، اما نویسنده این اثر آن را یک کلمه آن هم به صورت البریطانیة در آورده است!
سال هاست که با تلاش موسسه نور، کتب حدیثی شیعه از جمله بحار به صورت دیجیتالی قابل جستجو برای یافتن یک حرف است، چه رسد به کلمه و ترکیبات. می‌توان هر کلمه‌ای از کلمات روایت بالا را زد و دریافت که خبری از چنین حدیثی در منابع حدیثی شیعه هست یا نیست.
منبع: خبرآنلاین
