سلامت دام در جغرافیای استان کرمان را چه چیزی تهدید می کند؟

رئیس شبکه دامپزشکی شهرستان کرمان گفت: شهرستان کرمان یکی از شهرستان‌های استان کرمان در جنوب شرقی ایران است که مهمترین و بزرگترین شهرستان استان کرمان به شمار می‌آید.

وی گفت: بروسلوز یکی از مهمترین بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است که در انسان سبب بروز تب مالت و در گاو و گوسفند می‌تواند موجب سقط جنین شود.

زین الدینی ادامه داد: از مهمترین روش انتقال بیماری مصرف شیر خام و فرآورده‌های دامی آلوده است که میکروب بیماری از طریق تماس با جفت، ترشحات رحمی، جنین سقط شده و مصرف شیر دام‌های آلوده می‌تواند باعث ایجاد بیماری در دام و انسان شود.

وی با بیان اینکه میکروب بیماری می‌تواند از طریق مخاط چشم، زخم‌ها و پوست انسان باعث ایجاد بیماری در فرد سالم شود اظهار داشت: واکسیناسیون گوساله‌های ماده و گاو‌های بالغ مطابق با دستورالعمل‌های سازمان دامپزشکی توام با اجرای دقیق اصول بهداشتی و ضدعفونی اماکن دامی، خونگیری، تست و شناسایی دام‌های مبتلا برای کشتار از مهمترین راه‌های پیشگیری از این بیماری است.

وی گفت: در حال حاضر واکسیناسیون بره و بزغاله علیه بروسلوز و گاو و گوساله در سطح شهرستان انجام می‌شود.

طاعون نشخوارکنندگان کوچک 

رئیس شبکه دامپزشکی شهرستان کرمان گفت: این بیماری یک بیماری حاد ویروسی گوسفند و بز است که با تب بالا، اسهال و زخم سطحی در محوطه دهانی مشخص می‌شود.

زین الدینی تماس مستقیم دام سالم با دام آلوده و همچنین بیماری از طریق خوردن آب و علوفه آلوده را از مهمترین راه‌های انتقال دانست و افزود: واکسیناسیون دام‌های حساس، خرید دام از مناطق عاری از بیماری، قرنطینه و ضدعفونی واحد آلوده با ضدعفونی کننده‎‌های مناسب، رعایت توصیه‌های کارشناسان دامپزشکی، جلوگیری از خود درمانی توسط دامدار و رعایت اصول بهداشتی در دامداری‌ها از مهمترین راه‌های پیشگیری است.

رئیس شبکه دامپزشکی شهرستان کرمان گفت: این بیماری یکی از مهمترین و خطرناک‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است که با توجه به اینکه این بیماری هیچ درمانی ندارد لذا دانستن راه‌های انتقال و پیشگیری از بیماری بسیار مهم و ضروری است.

زین الدینی گفت: تمام پستانداران شامل سگ، گاو، گوسفند، بز، خفاش و سایر حیوانات می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند از آنجایی که ویروس عامل بیماری در بزاق حیوان‌ها وجود دارد مهمترین راه انتقال بیماری به انسان و حیوان گزیده شده از طریق حیوان آلوده است.

وی چنگ زدن توسط گربه و آلودگی از طریق زخم و خراش‌های پوستی را از دیگر راه‌های انتقال عنوان کرد و گفت: از مهمترین راه‌‎های پیشگیری از بیماری واکسیناسیون حیوانات مانند سگ‌های خانگی، سگ‌های نگهبان و افرادی که با حیوانات سرو کار دارند است.

رئیس شبکه دامپزشکی شهرستان کرمان گفت: مراقبت ازبیماری‌های دامی برای پیشگیری از بروز و شیوع بیماری ها، به ویژه بیماری‌های مشترک بین انسان و دام و همچنین در صورت شیوع هر بیماری کنترل آن برای جلوگیری از اپیدمی و سرایت به سایر اماکن دامی، اعم از دامداری‌های صنعتی و بومی از اصول الینفک خدمات دامپزشکی می‌باشد.

زین الدینی افزود: این امر در سیستم مراقبت دامپزشکی، مراقبت فعال نامگذاری شده است.

وی بیان کرد: این مراقبت در رابطه با بیماری‌هایی نظیر بروسلوز) تب مالت (سل، مشمشه، هاری، آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان و در مراکز آبزی پروری بیماری‌های KHV,SVC ,VHS ,IHN ,IPN بوده که تحت مراقبت فعال دامپزشکی قرار دارند.

زین الدینی گفت: بر این اساس قبل از رخداد هر بیماری اکیپ‌های مراقبت ضمن سرکشی و مراجعه بهدامداری‌های صنعتی و انجام معاینات الزم، اقدام به نمونه گیری از دام‌های مشکوک کرده و همچنین برای تشخیص و تایید برخی بیماری‌ها انجام تست‌های تشخیصی مانند تست سل و مشمشه در دستور کار قرار دارد.

وی افزود: نمونه‌های اخذ شده شامل خون، ادرار و مدفوع و در بعضی مواقع ضمن کالبد گشایی از دام‌های تلف شده نمونه‌هایی از ارگان‌های هدف اخذ و برای انجام آزمایشات و تشخیص نهایی بیماری‌ها به آزمایشگاه مرجع و منطقه‌ای اداره کل دامپزشکی استان ارسال می‌شوند.

کلیه اقدامات انجام شده در این جهت از ابتدا تا حصول نتایج، طبقه بندی و در سیستم‌های GIS و LIMS ثبت میشود، پس از تایید بیماری بر اساس عالیم مشاهده شده و نتایج آزمایشات انجام شده. 

کارشناسان مربوطه در سیستم GIS ضمن بررسی نقشه‌های مربوطه در محل رخداد بیماری در سیستم، اقدام به ترسیم زون‌های قرنطینه‌ای بر اساس نوع بیماری و میزان همه گیری آن کرده و بر این اساس عملیات‌های مبارزه با بیماری نظیر واکسیناسیون، حذف دام‌های راکتور و انجام اقدامات امنیت زیستی نظیر سم پاشی، ضد عفونی و ... آغاز میشودکلیه این اقدامات در سیستم مراقبتی دامپزشکی با عنوان مراقبت فعال نامگذاری شده است.

 همچنین بسیاری از بیماری‌ها نظیر تب برفکی، آبله، PPR و ... که در طول سال با انجام واکسیناسون و ایجاد ایمنی نسبی در گله از شیوع آن جلوگیری شده، به هر دلیل مانند ورود دام‌های بدون هویت و قاچاق، عدم انجام به موقع واکسیناسیون، عدم پوشش کامل واکسیناسیون دام‌های موجود در گله و عدم رعایت مسائل امینت زیستی امکان دارد سد دفاعی ایجاد شده شکسته و بیماری در گله ایجاد می‌شود.

در این خصوص با گزارش بیماری، توسط دامدار با کلینیسین‌های بخش خصوصی یا با مشاهده‌ی عالیم بیماری توسط اکیپ‌های مبارزه اداره، سیستم مراقبت غیر فعال دامپزشکی فعال شده و تمامی اقدامات گفته شده در مراقبت فعال تا کنترل کامل بیماری در گله یا دامداری انجام می‌شود.

جمعیت دامی شهرستان کرمان

اقلیم شهر کرمان نیمه کویری است. شهر کرمان زمستان‌های سردی دارد. این شهرستان چهارمین مرکز استان مرتفع ایران بعد از شهرکرد، یاسوج و همدان است. ارتفاع باالی این شهر باعث به وجود آمدن اعتدال نسبی در اقلیم این شهر نسبت به سایر شهر‌های با اقلیم نیمه کویری ایران شده است.

ولی شرایط جغرافیایی و وجود پستی و بلندی‌های زیاد باعث پدید آمدن شرایط خاص اقلیمی در شهرستان کرمان شده است.

 در شهرستان کرمان در برخی مناطق مانند جوپار، کوهپایه، راین و سیرچ دارای آب و هوای سرد و کوهستانی و کمی آنطرف‌تر در حاشیه کویر شهداد آب و هوایی گرم و سوزان را دارا می‌باشد.

صنعت دامپروری در شهرستان کرمان نیز متاثر از شرایط آب و هوایی و اقلیمی دارای تنوع زیادی می‌باشد. 

یکی از چالش‌های بزرگ در این صنعت، کمبود منابع آب برای تولید علوفه در اثر خشکسالی‌های پی در پی و کاهش محسوس بارندگی است؛ که این شرایط همچنین باعث مخاطراتی در بحث سلامت و بهداشت جمعیت دامی شده است.

 علی رغم وجود این مشکالت هنوز این صنعت به صورت پویا در حال فعالیت است و وجود دامداری‌های صنعتی، نیمه صنعتی و بومی) روستایی (و متقاضیان جدید برای تاسیس دامداری‌های صنعتی گویای این امر است.

تهدید دام‌های کرمان با وجود بیماری‌های دامی

رئیس شبکه دامپزشکی شهرستان کرمان گفت: بیماری‌های دامی که همواره با بهداشت نامناسب متضرر می‌شوند که این بیماری‌ها علاوه بر زیان‌های بهداشتی، خسارت‌های فراوانی به سرمایه‌های دامی کشور وارد می‌کند.

محمود زین الدینی گفت: رعایت نکات بهداشتی و روش‌های صحیح دامداری در کنار اقدامات کنترلی دامپزشکی از قبیل واکسیناسیون، مراقبت از بیماری و نمونه‌گیری از مهمترین راه‌های پیشگیری از بروز بیماری‌های دامی و بیماری‌هایی مشترک بین انسان و دام است.

وی افزود: از مهمترین این بیماری‌ها که می‌تواند باعث فلج شدن صنعت دامداری شود می‌توان به بیماری‌های سل گاوی، تب برفکی، بروسلوز، طاعون نشخوارکنندگان کوچک، هاری، آنتروتوکسمی (زهره درد یا سرخ روده) و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو نام برد.

زین الدینی بیان کرد: بیماری سل به عنوان یک بیماری عفونی مشترک و قابل انتقال بین انسان و دام پیشگیری از آن دارای اهمیت فراوان و عامل آن یک نوع باکتری است.

وی مهمترین راه انتقال بیماری را وارد شدن دام مبتلا به گله سالم دانست و افزود: تغذیه دام‌های سالم با علوفه و آب آلوده به ترشحات دام مبتلا و استنشاق ذرات پخش شده در هوا در اثر سرفه گاو مبتلا از مهمترین راه‌های انتشاراین بیماری هستند.

زین الدینی آزمایش تست سل (توبرکولیناسیون) توسط کارشناسان شبکه‌های دامپزشکی و شناسایی و کشتار دام‌های آلوده را از مهمترین راه‌های جلوگیری از انتشار بیماری سل گاوری بیان کرد.

وی با اشاره به اینکه تب برفکی یک نوع ویروس با سویه‌های مختلف است تصریح کرد: تب برفکی دام‌های زوج سم را با علایم ایجاد تاول در دهان، لثه، سم و پستان دام و گاهی اوقات لنگش مبتلا کرده که این بیماری در بعضی مواقع باعث تلفات در دام‌ها به خصوص گوساله‌ها و بره‌ها می‌شود.

زین الدینی کاهش رشد دام و تولید شیر را از دیگر خسارت‌های اقتصادی این ذکر کرد و افزود: ویروس تب برفکی از طریق بزاق، شیر، ادرار، مدفوع و ترشحات بینی و چشم دام آلوده وارد بدن دام سالم غیر واکسینه شده و دام را مبتلا می‌کند.

وی عنوان کرد: تب برفکی به صورت غیر مستقیم از طریق تردد‌های دلالان و واسطه‌گران، خودرو‌های حمل شیر و یا کامیون‌های حمل علوفه منتقل می‌شود.

زین الدینی واکسیناسیون، خرید و فروش و جابجایی دام‌ها با اخذ مجوز‌های بهداشتی، ضدعفونی وسایل نقلی، خودداری از رفت و آمد‌های بین سایر دامداری‌ها، تخلیه کود و ضدعفونی دامداری و قرنطینه دام‌های تازه وارد به مدت سه هفته را از مهمترین راه‌های جلوگیری از تب برفکی عنوان کرد.

بیماری انترو توکسمی 

رئیس شبکه دامپزشکی شهرستان کرمان گفت: تغییر جیره دام به صورت ناگهانی، تغذیه از علوفه یخ زده علوفه دارای شبنم، استفاده از کنسانتره بیش از حد در جیره غذایی و هر عاملی که باعث کندی دستگاه گوارش شود را از مهمترین دلایل این بیماری عنوان کرد.

زین الدینی ادامه داد: واکسیناسیون دام‌ها و تکرار نوبت راپل، جلوگیری از پرخوری دام‌ها، تغییر جیره به تدریج و بسیار آهسته، ضدعفونی و دفن بهداشتی لاشه تلف شده و ضایعات را از مهمترین راه‌کار‌های پیشگیری از بیماری ذکر کرد.

تب کریمه کنگو

وی در رابطه با بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو گفت: کریمه کنگو یک بیماری ویروسی مشترک بین انسان و دام است و، چون این بیماری در انسان و دام واکسن ندارد دانستن راه‌های پیشگیری و انتقال بیماری مهم است.

زین الدینی افزود: این بیماری از طریق گزش کنه‌های آلوده به دام انتقال می‌یابد و به دنبال ذبح دام آلوده توسط انسان و رعایت نکردن شرایط بهداشتی ایجاد می‌شود. 

وی سم پاشی جایگاه نگهداری دام برای مبارزه با کنه، خودداری از دست زدن و یا کندن کنه از روی بدن دام، کشتار دام در کشتارگاه و جلوگیری از کشتار غیر مجاز، استفاده از تجهیزات حفاظتی (ماسک و دستکش) حین کشتار و نگهداری لاشه دام به مدت ۲۴ ساعت بعد از ذبح در پیش سرد را از مهمترین راهکار‌های پیشگیری از کریمه کنگو بیان کرد.

مشخصات گوشت قرمز (گاو، گوسفند، بز و شتر)

عباسی بیان کرد: گوشت دارای قوام سفت و به رنگ قرمز تا صورتی باشد، و نباید نرم و لزج شده باشد. همچنین چربی گوشت سفت و زرد متمایل به سفید (کهربایی) باشد و بوی بدی نداشته باشد.

وی بیان کرد: در داخل یخچال نگهداری شود، لذا از خرید گوشت خارج از یخچال خودداری شود.

عباسی بیان کرد: گوشت و فرآورده‌های بسته‌بندی شده بایستی دارای تاریخ تولید و مشخصات معتبر باشد، و از خرید محصولات تاریخ مصرف گذشته و فاقد مشخصات خودداری شود.

وی عنوان کرد: برای حفظ کیفیت گوشت منجمد در صورت خروج از انجماد حتی‌الامکان از انجماد مجدد آن خودداری گردد؛ شرایط و عرضه گوشت منجمد برودت ۱۸- درجه سانتیگراد می‌باشد.

وی افزود: محصولات بسته بندی شده دارای لوگوی سازمان دامپزشکی کشور می‌باشند.

عباسی گفت: در موقع خرید گوشت به بر چسب کشتارگاه (درج تاریخ تولید و انقضاء) توجه شود.

فرآورده‌های خام پروتئینی (مرغ)

وی گفت: دام ها در کشتارگاه مجاز کشتار شده و فقط بصورت بسته‌بندی مجاز عرضه شود.

کارشناس مبارزه با بیماری های دامی دامپزشکی شهرستان کرمان بیان کرد: بر روی بسته بندی مرغ باید مشخصات و نام کشتارگاه، تاریخ مصرف درج شده باشد و در موقع خرید به تاریخ تولید و انقضای آن توجه کنید،  بدون پر، فاقد پا، سر، امعاء و احشاء (تخلیه کامل اندرونه) باشد.

وی افزود: نگهداری و عرضه گوشت مرغ تازه منحصرا باید در داخل یخچال‌های ویترین دار و در دمای ۰ تا ۴ درجه سانتیگراد انجام شود و نگهداری و عرضه گوشت مرغ منجمد منحصرا باید در داخل فریزر و در برودت ۱۸- درجه سانتیگراد انجام شود.

عباسی گفت: اکیداً از خرید مرغ قطعه بندی شده (ران، بال و گردن) و یا فرآوری شده بدون بسته بندی و آلایش (دل و جگر) بصورت فله خودداری کنید.

وی افزود: تأمین بهداشت و سلامت دام، تأمین و تضمین سلامت و بهداشت فرآورده‌های خام دامی و پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را سه هدف اصلی دامپزشکی می‌باشد.

 تأمین بهداشت و سلامت دام
کارشناس مبارزه با بیماری های دامی دامپزشکی شهرستان کرمان بیان کرد: در حوزه تأمین و تضمین سلامت و بهداشت فرآورده‌های خام دامی نظارت‌های لازم در زمینه تولید، فرآوری، توزیع و عرضه انجام می‌شود تا محصولی سالم، باکیفیت و بهداشتی به دست مردم برسد.

وی عنوان کرد: تمامی مراکز تولید، نگهداری، توزیع، عرضه و مصرف فرآورده‌های خام دامی در سطح شهرستان شامل کشتارگاه‌های دام و طیور، مراکز بسته‌بندی، سردخانه‌های نگهداری، مراکز عرضه (قصابی، مرغ فروشی، لبنیات، سوپر پروتئین)، رستوران‌های بین‌راهی و درون‌شهری، هتل‌ها و آشپزخانه‌ها مشمول این طرح بوده و به صورت مستمر توسط بازرسان دامپزشکی مورد بازدید و کنترل قرار می‌گیرند.

عباسی تصریح کرد: محصولات و فرآورده‌های خام دامی مورد مصرف خود را از مراکز تحت نظارت دامپزشکی در سطح کشور تهیه کنند و در صورت مشاهده هر گونه تخلف بهداشتی گزارش دهند.

وی گفت: کرمان یک کشتارگاه صنعتی دام دارد و سه کشتارگاه فعال سنتی در بخش‌های ماهان راین و شهداد نیز دارد.

گزارش از فریناز حسینجانی