رمضان در میان ترکمن ها؛ از برگزاری مراسم آشتی‌کنان تا پخت و توزیع نان روغنی

نهمین ماه از تقویم هجری قمری، ماه مبارک رمضان است که این ماه را ترکمن‌ها "اورازا" می‌نامند. ترکمن‌ها دارای فرهنگی بسیار غنی هستند و تقریبا برای هر مناسبتی مراسم خاصی دارند که یکی از این مناسبت ها، ماه مبارک رمضان بوده که در میان آنها از جایگاه والایی برخوردار است.

آنها از اواخر ماه شعبان روزه می‌گیرند و خود را برای این ماه پر برکت آماده می‌کنند و بسیاری از افراد خانواده ها، کوچک و بزرگ، با شور و شوق خاصی با انجام مستحبات به پیشواز ماه ضیافت الهی می‌روند.

در ماه رمضان ترکمن ها، از مرد و زن، پیر و جوان، با شور و شوقی وصف ناشدنی، غیر از برجای آوردن فرایض، در تمامی مراسمی که ویژه این ماه برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند.

یکی از رسوم آنها چند روز پیش از فرارسیدن این ماه ذبح گوسفند است که همسایگان و خویشاوندان را برای تناول فرا می‌خوانند.

از دیگر سنت‌های جالب مردم ترکمن در این ماه می‌توان به آشتی کنان قبل از فرارسیدن ماه رمضان اشاره کرد. ترکمن‌ها بر این باورند که بدون آشتی با برادران دینی روزه فرد مورد قبول درگاه الهی واقع نمی‌شود.

طبق آیین ترکمن، چند روز پیش از آغاز ماه مبارک رمضان، زنان ترکمن سجاده‌های دستباف خود به نام نمازلیق یا همان جانمازی را به مساجد هدیه می‌دهند تا زینب بخش این مکان باشد و آنها با نمازلیق‌های بافت خود به مساجد می‌روند و مراسم غبارروبی را آغاز می‌کنند.

آنها رسم دارند که هر روز چند خانواده برای افطار، نذر و صدقه‌های خود که بیشتر خرما و غذا‌هایی مانند آش و سوپ است را به مساجد بیاورند و در کنار هم در مسجد افطار کنند.

آخوند میرزاعلی یکی از علمای دینی ترکمن در مورد آداب و رسوم ترکمن‌ها در ماه مبارک رمضان می‌گوید: در بعضی از مساجد محل مراسم ختم قرآن به صورت جمع‌های بزرگ برگزار می‌شود.

آخوند میرزاعلی می‌گوید: در ماه مبارک در بین ترکمن‌ها مرسوم است که اغلب افراد، نماز خود را در مساجد محل می‌خوانند، چون اجر و ثواب نماز جماعت در آن ماه به مراتب بیشتر از سایر ماه هاست.

او گفت: آنچه که در این ایام در بین ترکمن‌ها بیشتر چشمگیر است حضور گسترده نوجوانان و جوانانی است که با ندای اولین بانگ اذان با کلاه‌های سفید در صحن نماز حضورمی یابند.

آخوند میرزاعلی گفت:ترکمن‌ها در شب چهاردهم ماه مبارک رمضان مراسمی تحت عنوان (یا رمضان) دارند که به شکرانه به نیمه رسیدن این ماه و نعمتی که از آن برخوردار بوده اند بر گزار می‌کنند.

او گفت: در این مراسم گروهی از جوانان و نوجوانان به رهبری پیش نماز مسجد بر در خانه‌ها می‌روند و رهبر این گروه اشعاری را در ستایش این ماه می‌خواند و دیگران (الله) می‌گویند صاحب خانه نیز مبلغی پول یا شیرینی می‌دهد که سپس بین نیازمندان محله یا روستا تقسیم می‌شود.

او گفت: در اکثر مساجد اهل سنت، امام جماعت محل یا یکی از صوفیان محل در ده روز یا حد اقل سه روز آخر ماه رمضان را به اعتکاف می‌نشینند و در خانه خدا به عبادت و بندگی مشغول می‌شوند تا شب قدر را در خانه خدا با عبادت و بندگی بگذرانند.

میرزاعلی در مورد روز کِر گفت: ترکمن‌ها خانه تکانی در ۲ روز قبل از پایان ماه مبارک رمضان را روز کر می‌نامند و در این روز زنان خانواده با کمک دختران و زنان همسایه برای نظافت خانه با هم کمک می‌کنند تا به استقبال عیدفطر بروند.

پخت چافاتی قبل از عید فطر

او گفت: زنان ترکمن یک روز قبل از عیدفطر را روز قوقن می‌نامند و دراین روز نان‌های روغنی (چافاتی) رابا کمک افراد خانواده می‌پزند وآن را بین همسایگان تقسیم می‌کنند.

او گفت: در روز عید فطر مردان در هر گروه سنی که نماز بر آنها واجب شده است به عیدگاه می‌روند و در صفوف فشرده و منظم به سخنان و پند و اندرز‌های واعظان گوش می‌دهند سپس به امامت امام جمعه شهر دو رکعت نماز عید فطر را می‌خوانند.

میرزاعلی گفت: بعد از نماز نیز به دید و بازدید اقوام و خویشاوندان و دوستان رفته و عید را تبریک می‌گویند و همچنین به منظور زیارت و دعا برای گذشتگان خود به قبرستان محل می‌روند.

ماه رمضان ماهی است که به همدلی و نزدیک شدن بیشتر دل‌های مسلمین می‌انجامد.

گزارش از سیده معصومه مرتضوی اول