جای خالی دیپلماسی آب در سیاست خارجی

سازمان هواشناسی در شهریور امسال اعلام کرده بود احتمالا پاییز پربارشی داشته باشیم. این امر در صورت تحقق می‌توانست باعث جبران کم‌بارشی‌ها در کشور و پر شدن سد‌های خالی کشور شود.

در اواخر پاییز مشخص شد که پیش‌بینی سازمان هواشناسی اشتباه از آب درآمده است و پاییز کم‌بارشی را سپری کردیم.

پاییز کم‌بارش در ایران در حالی رقم خورده که در کشور‌های همسایه شاهد بارش برف و باران بودیم.

انتشار عکس‌هایی از مرز ایران و ترکیه در حالی که زمین‌های ترکیه پوشیده از برف است، اما زمین‌های ایران خشک است این فرضیه را محتمل می‌کند که در باروری ابر‌ها و تغییر مسیر آن‌ها اقداماتی از طرف ترکیه انجام شده است به‌ویژه اینکه ترکیه در سال‌های اخیر سد‌های بسیاری را بر روی دجله، فرات و ارس احداث کرده و مانع از ورود آب به کشور‌های پایین‌دست یعنی ایران، عراق و سوریه شده است.

گرچه تاکنون ثابت نشده که کشور‌های همسایه دست به تخلیه ابر‌های بارش‌زا و یا تغییر مسیر ابر‌ها زده‌اند، اما پاییز کم‌بارش ایران و پربارش در ترکیه و عربستان این فرضیه را به یقین تبدیل کرده که امسال در کشور با خشکسالی شدیدتری نسبت به سال‌های قبل مواجهیم.

جنگ بر سر آب اولین‌بار در کشور توسط مرحوم آیت‌الله علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی مطرح شد.

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در دوران ریاست جمهوری خود در سال ۱۳۷۱ در بازدید از تاسیسات سد ۱۵ خرداد قم گفته بود جنگ آب در آینده جایگزین جنگ نفت خواهد شد.

شاید در آن موقع کسی فکر نمی‌کرد که منظور از جنگ آب جلوگیری از ورود آب به کشور از طریق رودخانه‌های مرزی و یا دستکاری کردن ابر‌ها برای نباریدن باشد.

برای اولین بار محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت‌های نهم و دهم در سال ۱۳۹۰ از اقدام غربی‌ها برای جلوگیری از ورود ابر‌های بارش‌زا به کشورمان سخن به میان آورد.

هفت سال بعد سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور گفت: تیم‌های مشترکی از اسرائیل و یکی از کشور‌های همسایه، ابر‌های در حال ورود به ایران را غیربارور می‌کنند؛ علاوه بر این ما با بحث ابردزدی و برف دزدی نیز مواجه هستیم. در این مطالعه طی چهارسال گذشته ارتفاعات افغانستان تا مدیترانه مورد بررسی قرار گرفته است؛ نتیجه اینکه همه ارتفاعات بالای دو هزار و دویست متر در این محدوده پر از برف، ولی ارتفاعات ما خشک بوده است.

حق‌آبه هیرمند هم یکی دیگر از مشکلاتی است که کشورمان با مواجه است چراکه افغانستان هم برای دادن حق‌آبه خلف وعده می‌کند.

نبود سیاست‌های مدون با همسایگان در خصوص آب‌های مرزی و جای خالی دیپلماسی آب در سیاست خارجی کشور باعث شده تا نتوانیم حق خود را از کشور‌های همسایه بگیریم.

لزوم استفاده از آب‌شیرین‌کن برای تامین آب شرب و آب کشاورزی

جلال محمودزاده، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در این باره به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: کشور‌های دیگر بر روی آب سرمایه‌گذاری کردند، اما ما غفلت کردیم. 

وی ادامه داد: ترکیه بر روی آب‌های مرزی به شدت سدسازی کرده و حق و حقوق کشور‌های پایین‌دست مثل سوریه، عراق و ایران را نادیده می‌گیرد.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس اظهار کرد: ترکیه سد ایلیسو و آتاتورک بر روی دجله و فرات و قره گرگ را بر روی رود ارس زده و باعث کاهش ورودی آب شده و از آن طرف هم اقدام به باروری ابرها، استفاده بهینه از آب کشاورزی و آبیاری مدرن کرده داده است در صورتی که در کشور ما نه باروری ابر‌ها صورت گرفته و استفاده از آب‌های مرزی را هم خیلی بد انجام دادیم و آب‌های ما در حال خارج شدن از مرز است.

وی افزود: پنجاه درصد کشاورزی ما سنتی است و آبیاری مدرن انجام نمی‌شود و بیش از ۶۵ درصد آب کشاورزی هدر می‌رود.

محمودزاده با بیان اینکه ما در استفاده بهینه از آب کشاورزی و آب شرب غفلت کردیم، اظهار کرد: از آب‌شیرین‌کن اصلا استفاده نکردیم و کشوری مثل عربستان بیش از ۹۰ درصد آب شرب و آب کشاورزی خود را از آب‌شیرین‌کن‌ها تامین می‌کند.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس تصریح کرد: ما از آب دریا هیچ استفاده‌ای نکردیم و بر روی آن سرمایه‌گذاری نکردیم در عوض به آب‌های زیرزمینی فشار آوردیم و برداشت‌های بی‌رویه انجام می‌دهیم و هر روز در دشت‌ها و کلانشهر‌ها شاهد فرونشست زمین هستیم حتی اگر آب را هم به سفره‌های زیرزمینی برگردانیم دیگر جبران نمی‌شود.

اقلیم کشورمان از نیمه خشک در حال تغییر به خشک است و این امر مبین کم‌آبی در کشور است و می‌تواند باعث مهاجرت‌های گسترده از استان‌هایی شود که با کم‌آبی شدید مواجه هستند.

برای باروری ابرها درخواست ردیف بودجه به مجلس بدهند

ذبیح‎الله اعظمی ساردویی، سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: واقعیت امر این است که نه برای اولین‌بار، اما تمام پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور باد هوا شده است.

وی ادامه داد: ما در کمیسیون کشاورزی مجلس طبق گزارش رئیس سازمان هواشناسی کشور حساب کرده بودیم و در مجلس به استانداران و فرمانداران درباره مسیل‌ها، سیلاب‌ها و سد‌ها اخطار داده بودیم و از آن‌طرف خوشحال بودیم که سد‌ها پر می‌شود، اما نشد.

نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس اظهار کرد: باید بررسی کنیم چرا این وضعیت ایجاد شد البته عنوان می‌شود که در دنیا این مشکل وجود دارد و همین وضعیت است.

اعظمی ساردویی افزود: متاسفانه خیلی از سد‌های ما ورودی‌شان نسبت به سال قبل منفی بوده و خروجی مورد نیاز را تامین نکرده است و امیدواریم در زمستان جبران شود.

سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس بیان کرد: یک موضوع دیگر گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی است که در دنیا اتفاق افتاده، چون وقتی در کانادا گرمایش زمین باعث می‌شود تعدادی گرمازده شوند و از بین بروند یا در اروپا چمن‌هایی که نیاز به آبیاری نداشته و با آب باران آبیاری می‌شده، اما الان آن را به صورت مصنوعی آبیاری می‌کنند نشان‌دهنده گرمایش زمین است.

وی گفت: باید یک منبع علمی این را تایید کند که آیا سیستم هارپ باعث این کم‌بارشی‌هاست و یا اینکه چرا در ترکیه برف می‌بارد و در کشور ما نه و آیا دست‌هایی در این کار است یا نه؛ لذا فعلا نمی‌شود این مسائل را رد یا تایید کرد.

نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس بیان کرد: باید در بودجه سنواتی ۱۴۰۳ در دستورکار قرار دهیم که چرا بارور کردن ابر‌ها به صورت جدی انجام نمی‌شود در صورتی که خیلی از کشور‌ها این کار را انجام می‌دهند.

سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس تصریح کرد: از قبل ردیف بودجه‌ای برای بارور کردن ابر‌ها بوده و سازمان هواپیمایی کشوری و سازمان هواشناسی هر دو مربوط به وزارت راه و شهرسازی هستند پس انجام دادن این موضوع خیلی مشکلی ایجاد نمی‌کند و اگر هم لازم باشد به مجلس بگویند که برای بارور کردن ابر‌ها به ردیف بودجه نیاز داریم و از آن‌طرف هم به مجلس تعهد بدهند که این اتفاق افتاده و برای سال‌های بعد هم این امر اتفاق بیفتد.

با توجه خشکسالی‌های اخیر در کشورمان علاوه بر اینکه نیازمند مدیریت صحیح آب برای جلوگیری از تخلیه سفره‌های زیرزمینی و فرونشست دشت‌ها و شهرهای کشور هستیم نیازمند دیپلماسی گسترده در زمینه آب هستیم چون کشورهای همسایه مثل ترکیه با ایجاد سدهای متعدد محیط زیست کشورمان را تهدید می‌کنند.

تهدید کم‌آبی توسعه، عمران و آبادی کشور را به خطر می‌اندازد و باعث بایر شدن بسیاری از زمین‌های کشاورزی، غیرقابل سکونت شدن بسیاری از شهرها و مهاجرت از استان‌های گرم و خشک به سمت استان‌هایی که از لحاظ آبی اوضاع بهتری دارند، خواهد شد.

گزارش: محمد امیرحسینی