راه شب؛ رفیق ۵۰ ساله شب‌زنده‌داران

ساعت از نیمه بامداد گذشته ... تاریکی مطلق خانه را فرا گرفته و جادوی صدا مرا به شنیدن «راه شب» دعوت می‌کند. یک راست به سراغش می‌روم و بدون معطلی روج موج رادیو ایران می‌ایستم. تصمیم گرفته بودم به پیشنهاد تهیه‌کننده «راه شب» پا به دوران قدیم بگذارم و همانند یک نوجوان مدرسه‌ای که اولین‌بار قدم به دنیای رادیو گذاشت، با رفیق نوجوانی و جوانی‌ام دیدار تازه کنم و از احوالش جویا شوم.

آری! در نیمه‌های شب پناه به موجی بردم، که مرا به «راه شب» برساند؛ همان راهی که انتهایش ختم می‌شود به شب‌زنده‌داری. اگرچه زمان زمان سنگینی و آرامش پلک‌هاست؛ اما فراز و فرود‌های برنامه به من اجازه نمی‌دهد لحظه‌ای پلک‌هایم اجازه خسته شدن و برهم زدن را به خود بدهد. 

به قولِ عبدالله علایی، دو نظریه بابت برنامه‌های شبانگاهی وجود دارد. عده‌ای می‌گویند برنامه‌های شبانه باید در سکوت و آرامش باشد. اما گروهی دیگر می‌گویند باید آدم‌ها را بیدار نگه داشت؛ چراکه شنونده نیامده با برنامه شب بخوابد! به همین دلیل باید فضای برنامه تعادل داشته باشد. 

تهیه‌کننده «راه شب» معتقد است هرچه رادیو در آرامش بیشتر شنیده شود، جذاب‌تر است. به همین دلیل، سعی کردیم تنوع صدایی داشته باشیم و ترانه‌های خوب را پخش کنیم. 

او جنس مخاطبان برنامه را با تمام رسانه‌ها متفاوت می‌داند و می‌گوید: رادیو رسانه خلوتی است. یعنی در خلوت شنیده می‌شود و مانند تلویزیون رسانه جمع‌گرا نیست. به همین دلیل، صمیمیت در رادیو بیشتر است. برنامه «راه شب» هم بخاطر دلی بودنش صمیمیت در آن چند برابر می‌شود. جالب‌تر اینکه تقریباً همه صنف «راه شب» را گوش می‌کنند. یعنی فقط راننده یا نگهبان برنامه را نمی‌شنوند. 

علایی با بیان اینکه ما چندبار در برنامه نظرسنجی کردیم. معمولاً مخاطبان ثابت «راه شب» بیشتر است، افزود: اگرچه مخاطبان ثابت در برنامه‌های عصرگاهی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است، اما در شب حدود ۶۰ درصد مخاطبان ثابت هستند. از طرفی، وفاداری مخاطبان رادیو خیلی زیاد است؛ چون تنها ابزار ما صداست و کسی که از بین رسانه‌های متعدد به سراغ رادیو می‌آید، به دنبال چیز دیگری است. انگار گوینده با یک دوست صحبت می‌کند و جنس صحبت‌های شبانگاهی متفاوت از زمان‌های دیگر است. انگار خیلی‌ها نقاب‌هایشان را برمی‌دارند.

این تهیه‌کننده ادامه داد: ما حتی سوالات خصوصی هم از شنوندگان می‌پرسیم؛ از شکست‌ها، تفریحات، موفقیت‌ها و اشتباهاتشان. انگار رادیو مدرسه‌ای است، که افراد به همدیگر درس می‌دهند و معلم نداریم. آن مجری موفق است، که بتواند کلاس‌داری کند، نه معلمی. بیشتر اوقات گویندگان از موضع بالا با مخاطبان صحبت می‌کنند. ولی رادیو و «راه شب» اینطور نیست. انگار آدم‌ها را بهم ربط می‌دهد. معمولاً مخاطبان برنامه فرهیخته هستند و اهل شعر و ادب و داستان و رمان‌اند. رادیو ایران از همه جنس مخاطب دارد.

وی در پاسخ به این سوال که می‌توان گفت رنج سنی مخاطبان هم‌سن برنامه «راه شب» است؟ توضیح داد: نمی‌توان نظر قطعی داد؛ چون ابزار دقیق نداریم. طبق نظرسنجی که در برنامه کردیم، بین ۵۰ تا ۶۰ درصد مخاطبان از سن ۳۵ سال به بالا هستند. علاوه‌بر اینکه تعداد زیادی از مخاطبانمان را نابینایان تشکیل می‌دهد، خانواده‌هایی هم داریم، که جمعی رادیو گوش می‌کنند. 

علایی با بیان اینکه آدم‌های احساسی بیشتر رادیو گوش می‌کند، گفت: کلاً ایرانیان سماعی هستند و از طریق گوش بهتر ارتباط برقرار می‌کنند. چون یکسره در گوشمان شعر خوانده شده و در فرهنگمان ماندگار شده است.