نقش اصلی مردم در مواجهه با حوادث غیرمترقبه/ ضرورت ترویج و آموزش مدیریت بحران بین مردم

کلانشهر تهران در موقعیت و معرض مخاطرات گوناگون قرار دارد و متغیر‌ها و عواملی، چون بافت‌های فرسوده، ساخت و ساز‌های غیراستاندارد و تراکم‌های جمعیتی، ضریب آسیب پذیری و خسارت‌ها را بالاتر می‌برد؛ لذا نیازمند آینده نگری و آینده پژوهی هستیم و از اینجاست که ضرورت‌های ترویج آموزه‌های مربوط به مدیریت بحران در بین مردم، بیش از پیش، درک می شود.

هسته مدیریت اجتماع محور بحرانها، مدیریت بحران با اجتماعات محلی است. باید به این پرسش پاسخ داد که آیا توانستیم در این امر موفق عمل کنیم؟ باید بتوانیم کنشگران اصلی این موضوع را که اجتماعات محلی هستند، پای کار بیاوریم. مردمی که در یک محیط سکونتگاهی زندگی می‌کنند نقش مهمی را به عنوان کنشگر اصلی در مواجهه با حوادث غیرمترقبه و بحران‌های پیش آمده در آن فضا، ایفا می‌کنند.

زهرا شمس احسان، عضو شورای اسلامی شهر تهران و رئیس کمیته اجتماعی شورا گفت: این گروه‌های میانی و مردمیِ محلی به دلیل آنکه از شبکه پیوند‌های عمیق محلی برخوردارند، بخاطر امکان آگاه سازی‌های گسترده، سرعت اقدامات و انعطاف در بررسی اقدامات، پاسخگویی به نیاز‌ها بدون بروکراسی شدید و تشریفات متعدد، نقش بی بدیلی در مدیریت بحران دارند.

یکی از آفات مشارکت مردمی، تمرکزگرایی است

فردین علیپور، عضو هیئت علمی گروه مدد کاری دانشگاه علوم توانبخشی و مددکار اجتماعی گفت : یک سوال که باید به آن پاسخ دهیم این است که چرا مردم تمایل زیادی به مشارکت در مدیریت امور ندارد؟ نکته اصلی این است که بسیاری از مردم در زمانی وارد صحنه می‌شوند که احساس کنند مسئولین خود وظایفشان را به خوبی انجام می‌دهند، همچنین باید توجه کرد که مشارکت بهینه لزوما حضور تعداد زیادی افراد بدون برنامه ریزی نیست.

یکی از آفات مشارکت مردمی نیز تمرکزگرایی است یعنی باید توجه کنیم که در هر شهر و منطقه برای فعالسازی مشارکت مردم باید به شرایط بومی و روحیات مردم منطقه توجه کرد. سمن‌ها از چند طریق می‌توانند در بحران موثر باشند؛ یکی نظارت بر سازمان هاست و دیگری افزایش تعلق مردم به جایگاه خود، دولت از چند طریق می‌تواند سمن‌ها را در مدیریت مردمی فعال‌تر کند؛ یکی ایجاد بانک جامع سمن‌ها دیگری شبکه سازی سمن‌ها با یکدیگر و دیگری ارزیابی عملکرد سمن‌ها.

در کنار دولت بایستی ظرفیت‌های مردمی در مدیریت بحران فعال شود

علیرضا نادعلی، عضو شورای شهر تهران: اگرچه بسیاری افراد می‌گویند، چون دولت‌ها توانایی ندارند باید ظرفیت مردم را در مدیریت بحران فعالسازی کرد؛ ما معتقدیم اساسا این امر به خودی خود در تمدن اسلامی و مردم سالاری دینی اهمیت دارد و حتی با فرض توانایی دولت هم باید باز به سراغ ظرفیت‌های مردمی رفت.

وی گفت: با استفاده از تجارب گذشته باید یک نقشه راهبردی برای تقسیم کار و تنظیم روابط بین گروه‌های مردم تهیه کنیم تا مفاصل اصلی برای نقش آفرینی مردم ایجاد شود. مردم خودشان برای انجام امور در کنار هم جمع می‌شوند، اما حاکمیت باید این افراد را متشکل سازد.

ما هیچ بحران بزرگی را نمی‌توانیم بدون حضور مردم حل کنیم

علی نصیری رئیس سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران گفت :  ما هیچ بحران بزرگی را نمی‌توانیم بدون کمک و حضور مردم حل کنیم.

وی با توصیف طرح گروه‌های دوام حامی که در جهت پیشگیری از بحران در حال فعالیت هستند، گفت: تا کنون بیش از ۴۰۰۰ساختمان را در تهران مورد بررسی قرار داده اند.

وی در ادامه به گروه‌های خاصی که نیاز‌های ویژه‌ای دارند اشاره کرد و گفت: باید به این افراد با نیاز‌های ویژه توجه ویژه کرد. متاسفانه نگاه بسیاری از افراد به مسئله بحران فانتزی است و تا وقتی به وقوع نپیوسته است ابعاد واقعی آن ادراک نمی‌شود.

تهران یکی از پرمخاطره‌ترین شهر‌های جهان است

شاهین فتحی مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان تهران: طبق پژوهشی که در دهه ۹۰ از سوی دانشگاه تهران انجام شد مشخص شد تنها ۸ درصد مردم آمادگی مقابله با بحران را دارند. سپس مقرر شد تمام دستگاه‌ها برای افزایش این رقم تلاش کردند و پس از یکسال دوباره این پژوهش انجام شد، ولی رقم آن افزایش چشم گیری نداشت و به حدود ۹ درصد رسید.

وی با اشاره به اینکه ما جزو چند کشور بلاخیز دنیا هستیم و به خصوص تهران یکی از پرمخاطره‌ترین شهر‌های جهان است. گفت: پژوهش دیگری نیز در سال ۹۴ از سوی فدراسیون جهانی هلال احمر انجام شد که نشان داد مردم تهران اصلا با مخابرات آشنا نیستند.

وی گفت: الان در ایران ۷۰ درصد مردم شهرنشین هستند و این یعنی در حالی که مهاجران شهری در حال افزایش است آمادگی با کاهش یافته است. اصلی‌ترین علت نیاز به آماده سازی مردم این است که اساسا نهاد‌ها ظرفیت حل بحران در شهر‌های بزرگ کشور را بدون همراهی مردم ندارند.

توجه ویژه به مطالبات رهبر انقلاب درباب فعالیت حلقه‌های میانی در مردمی سازی امور

علی زرودی، هم بنیانگذار مجموعه فرصت ضمن نقد نگاه موجود در استفاده از کلمه بحران گفت: نباید دستورالعمل‌های جهانی صرف بدون توجه به بایسته‌ها های تمدنی اسلامی مورد استفاده ما قرار گیرد! اگرچه سمن‌ها در کشور ما فعالیت دارند، ولی باید به مطالبه رهبر انقلاب درباب فعالیت حلقه‌های میانی در مردمی سازی امور نیز توجه داشت.

وی با بیان مطالبه مکرر رهبر انقلاب درباره ایجاد پایگاه جامع مدیریت بحران، گفت: تلاش‌های انجام گرفته از سوی مجموعه فرصت پیرامون تحقق این مطالبه و بسترسازی برای حضور مردم در مدیریت بحران پس از زلزله شهرستان خوی در سال گذشته را برشمرد.

زرودی در پایان سخنانش با ذکر تلاش‌ها و فداکاری‌های نیرو‌های نهاد‌هایی مانند امدادگران هلال احمر و آتش نشانان شهید حادثه پلاسکو سخنان خود را به پایان برد.