رنج بی آبی در سرزمین آب؛ چهار شهرستان تشنه در حسرت آبریز

رودخانه مارون جزو رودخانه‌های جنوب غربی ایران از ظرفیت‌های مهم استان کهگیلویه و بویراحمد و بخصوص شهرستان کهگیلویه است که با عبور از رشته کوه زاگرس در این استان در پایین دست با اتصال دو رودخانه دائمی چاروسا و موگرمون شهرستان لنده سد بزرگ مارون را طی این سال‌ها به یکی از سد‌های مهم در جنوب کشور تبدیل کرده است.

تمام «آورد» این رودخانه از استان کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد که براساس آنچه که مسئولان آب منطقه‌ای این استان می‌گویند معادل ۲ میلیارد مترمکعب در واقع آورد و روان آب را در طول سال در خود جای داده است و رودخانه مارون بیشترین آب را از استان خارج می‌کند.

حوالی مهرماه ۹۸ بود که رضا اردکانیان وزیر وقت نیرو تاکید کرد که عملیات احداث سد مارون ۲ معروف به آبریز با هدف انتقال آب به زمین‌های تشنه شهرستان‌های کهگیلویه و چرام آغاز خواهد شد و دولت سابق مصمم به ساخت این طرح است، اما آن گونه که باید و شاید کاری صورت نگرفت.

تامین آب شرب و صنعت شهرستان‌های چرام و دهدشت به میزان ۴۰ میلیون متر مکعب در سال یکی از اهداف اجرای این طرح است.

بار‌ها و بار‌ها داستان گوجه چینی زنان شهرستان‌های محروم کهگیلویه، بهمئی، چرام و لنده در استان‌های همجوار تیتر رسانه‌های و جراید بود که با وجود منابع سرشار آبی در استان و زمین‌های حاصلخیز در سایه نبود مدریت آبی مطلوب، مجبورند در زمین‌های استان‌های خوزستان و دیگر استان‌ها کار کنند و معیشت خود را تامین کنند.

این استان را برخی‌ها سرزمین سد‌های بی ثمر همچون سد مارون، سد تنگ سرخ، سد خرسان نامیده اند، زیرا به نظر آن‌ها از قبل وجود این سد‌ها هیچ منفعتی نصیب استان کهگیلویه و بویراحمد نشده و نخواهد شد و آب استان تاراج می‌شود.

تنها سدی که کارشناسان حوزه آب استان بر ساخت آن تاکید دارند سد آبریز است، زیرا احداث آن را کاملا به نفع استان می‌دانند و ادعا می‌کنند محرومیت این منطقه با این سد کم رنگ می‌شود.

به گفته کارشناسان این طرح اقتصادی بیش از ۳۰ هزار هکتار اراضی دیم شهرستان‌های کهگیلویه، بهمئی چرام و لنده را سیراب و تنش کم آبی چهار شهرستان را برطرف می‌کند.

چهره‌ها و مسئولان ارشد استانی از جمله استاندار کهگیلویه و بویراحمد و ائمه جمعه به جد پیگیر احداث سد آبریز هستند و ساخت این سد را خواسته به حق مردم استان می‌دانند.

شهرستان کهگیلویه ظرفیت‌های زیادی دارد که بتواند گره از مشکلات بیکاری جوانان این شهرستان بر دارد و با برنامه‌ریزی و استفاده از این ظرفیت‌های بزرگ از جمله زمین‌های کشاورزی حاصلخیر، می‌توان رونق اقتصادی، شغل و درآمد پایدار را برای جوانان و مردان و زنان این دیار به ارمغان آورد.

دشت‌های تشنه در مجاور سد مارون بسیار دردآور است. موضوعی که حجت‌الاسلام و المسلمین علی وحدانی‌فر امام جمعه دهدشت در خصوص آن می‌گوید: دشت‌های تشنه در مجاورت مارون کویری از درد و رنج شده است.

وی افزود: سد آبریز از سد‌های مهمی است که می‌توان از مارون برداشت کرد به صورت ثقلی دشت‌ها را آبیاری کند.

حجت‌الاسلام وحدانی‌فر اضافه کرد: حاصل آب‌های جاری کارون و مارون و کوثر که اجازه برداشت برای مصارف کشاورزی به شهرستان داده نمی‌شود میراث ماندگاری از کارگری زنان در دشت‌های آبادی است که به برکت مارون قطب کشاورزی شده است.

حجت‌الاسلام وحدانی‌فر عنوان کرد: از ساعت پنج صبح در گردنه رواق خروجی به سمت شهرستان مجاور، زنان و جوانان کهگیلویه برای گوجه چینی راهی شهرستان‌های همجوار می‌شوند این در حالی است که مسئولان اگر کاری می‌کردند زنان کارگر به جای گوجه چینی در شهرستان مجاور در کلاچو و چنگلوا و سوق به کار مشغول می‌شدند.

مزیت‌های سد آبریز

معاون عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد گفت: احداث سد آبریز به عنوان یکی از خواسته‌های به حق مردم استان خصوصا شهرستان کهگیلویه مطرح بوده و پیگیری امور آن باید در اولویت باشد.

علی محمد روستا با اشاره به اهمیت اجرای این طرح، افزود: تامین آب شرب و صنعت شهرستان‌های چرام و دهدشت به میزان ۴۰ میلیون متر مکعب در سال یکی از اهداف اجرای این طرح است.

وی تاکید کرد: با اجرای این طرح آب کشاورزی چرام و دهدشت به میزان ۹۵.۲ متر مکعب تامین می‌شود، احداث این سد رونق بخش کشاورزی منطقه را به دنبال دارد.

معاون عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد، تولید انرژی به میزان ۱۳۲.۴ گیگاوات ساعت را از دیگر اهداف اجرای این طرح دانست و ادامه داد: کاهش انتشار گاز‌های گلخانه ای، کنترل سیلاب و تامین آب برای مصارف در فصل خشک از دیگر اهداف این طرح است.

روستا اعتبار اولیه این پروژه را ۶.۵ همت (۶۵ هزار میلیارد ریال) عنوان کرد و افزود: این پروژه کمترین معارض را دارد و از این جهت شرایط برای ساخت سد فراهم است.

وی تصریح کرد: احداث سد آبریز هیچ مشکلی برای مردم و طبیعت ندارد و تاکنون مطالعات و طراحی سد و سامانه انتقال و مطالعات باستان شناسی این پروژه انجام شده است.

وی با اشاره به دریافت مجوز پدافند غیرعامل پروژه، بیان کرد: اغلب مجوز‌های این پروژه صادر شده است.

سد آبریز ساخته می‌شود

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: سد آبریز یقینا و با اطمینان ۱۰۰ درصد در استان ساخته می‌شود و این سد در حوضه آبریز درجه یک خلیج فارس و دریای عمان و حوضه آبریز درجه ۲ زهره و جراحی قرار گرفته و هیچگونه انتقال آب بین حوضه‌ای وجود ندارد و کل سد در یک حوضه است.

آرش مصلح اظهار کرد: تمام اهدافی که از یک سد در علوم آب متصور است در سد آبریز جمع شده است و سد آبریز در حوضه آبریز درجه یک خلیج فارس و دریای عمان و حوضه آبریز درجه ۲ زهره و جراحی قرار گرفته و هیچگونه انتقال آب بین حوضه‌ای وجود ندارد و کل سد در یک حوضه است.

وی ادامه داد: طبق مصوبه مجلس هیچگونه انتقال آبی بین حوضه‌های آبریز اصلی انجام نمی‌گیرد مگر برای شرب آنهم با مجوز شورای عالی آب، مصوبه امروز مجلس منافاتی با ساخت سد آبریز ندارد و به نفع این استان است.

وی افزود: کشور ۶ حوضه آبریز اصلی دارد و استان کهگیلویه و بویراحمد در حوضه خلیج دریای عمان است و در آن ۶ حوضه امکان انتقال وجود ندارد.

مدیرکل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: کل این استان در یک حوضه آبریز قرار دارد، حوضه خلیج عمان و دریای عمان جزو حوضه‌های اصلی کشور (درجه یک کشور) محسوب می‌شود. استان کهگیلویه و بویراحمد به طور کامل در حوضه درجه یک خلیج فارس و دریای عمان است.

مصلح تاکید کرد: حوضه‌های درجه ۲ به نام حوضه آبریز کارون زهره و جراحی اند. شهرستان‌های بویراحمد و دنا و بخشی از مارگون در حوضه کارون قرار دارند و مابقی در حوضه جراحی و زهره اند.

مدیرکل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: ما حامی تصویب این لایحه بوده ایم و مصوبه امروز مجلس منافاتی با ساخت سد آبریز ندارد و به نفع این استان است.

به عنوان نمونه با این مصوبه دیگر نمی‌توانند از سد خرسان به جز برای شرب آبی انتقال دهند، ولی سد آبریر در حوضه زهره جراحی است و خود سد و اهداف آن در یک حوضه است نه در ۲ حوضه.

وی ادامه داد: سد آبریز یقینا و با اطمینان ۱۰۰ درصد ساخته می‌شود و اهداف آن شرب و صنعت، کشاورزی، برقابی، گردشگری، کنترل رسوب و افزایش عمر سد مارون بهبهان و کنترل سیلاب است.

آخرین وضعیت طرح‌های آبرسانی در استان و جهش اعتبارات

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کهگیلویه و بویراحمد از فعال بودن ۶۱ طرح عمرانی در حوزه آب استان خبر داد و افزود: ۹۲٠ نیروی انسانی در این طرح‌ها به کار مشغولند.

وی طرح آبرسانی به شهر لیکک را از عمده‌ترین این طرح‌ها برشمرد و عنوان کرد: این طرح هم اکنون ۷۲ درصد پیشرفت کاری دارد.

مصلح ابراز کرد: در یکسال اخیر اعتبارات درخور توجهی به حوزه آب استان تخصیص یافت به گونه‌ای که در سال ۱۴۰۰ این اعتبارات سه هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال بود که در سال ۱۴۰۲ با رشد چشمگیری به هفت هزار و ۵۱۰ میلیارد ریال افزایش یافت.

براساس آمار آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد حجم آب تجدید پذیر استان ۹هزار و ۲۲۳ میلیون متر مکعب است که سالیانه از این میزان یک هزار و ۷۰ میلیون متر مکعب آن مهار می‌شود و ۹۰ درصد آن از استان خارج می‌شود.

با وجودی که استان ۱۰ درصد از میزان منابع آب کشور را در اختیار دارد، اما ساکنان کهگیلویه و بویراحمد در تابستان‌های گرم از تنش آبی رنج می‌برند

مارون از رودخانه‌های جنوب غربی ایران جزو ظرفیت‌های مهم استان کهگیلویه و بویراحمد و بخصوص شهرستان کهگیلویه که سال‌های زیادی است آب این رودخانه رونق کشاورزی استان‌های پایین دست را شتاب بخشیده است.

این رودخانه پرآب و دائمی با عبور از رشته کوه زاگرس در استان کهگیلویه و بویراحمد در پایین دست با اتصال دو رودخانه دائمی چاروسا و موگرمون شهرستان لنده سد بزرگ مارون را طی این سال‌ها به یکی از سد‌های مهم در جنوب کشور تبدیل کرده است.

رودخانه مارون به همراه دو رودخانه دیگر شهرستان کهگیلویه ولنده بیشترین آب را از استان خارج می‌کند.

عملیات احداث سد مارون ۲ معروف به آبریز با هدف انتقال آب به ۲۰ هزار هکتار از زمین‌های تشنه شهرستان‌های کهگیلویه و چرام که مورد تاکید وزیر وقت نیرو در سفر مهرماه سال ۹۸ به این استان بود.

با ساخت این سد، آب بصورت ثقلی از یک تونل به طول چهار هزار ۹۰۰ متر به لوله‌هایی به طول هفت هزارو ۴۰۰ متر انتقال و با احداث تونلی به طول شش هزارو ۴۵۰ متر آب به دشت‌های شهرستان‌های کهگیلویه و چرام انتقال می‌یابد.

مطالعات فاز اول و دوم این طرح از سوی منابع آب اجرایی شده است. این سد با ارتفاع ۱۵۰ متر و بصورت آر سی سی اجرا می‌شود.

بر اساس تخصیص وزارت نیرو ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب از این سد به دشت‌های کهگیلویه و چرام منتقل خواهد شد. سد آبریز که برای آبیاری بیش از ۳۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان‌های کهگیلویه و چرام پیش بینی شده است شکوفایی و توسعه بخش کشاورزی در این مناطق را در پی خواهد داشت.

سد آبریز با توجه به تولید ۲۸ هزار مگاوات برق هم برای دولت و هم برای مردم منطقه سودآوری زیادی دارد.

سد آبریز در محدوده روستای آبریز در شمال شرقی شهرستان کهگیلویه احداث می‌شود.

به گفته مسئولان این سد نه تنها مزیت‌های فراوانی برای استان کهگیلویه و بویراحمد خواهد داشت بلکه استان‌های همجوار نیز از مزیت‌ها و قابلیت‌های این سد بهره‌مند خواهند شد.

کهگیلویه و بویراحمدی که ۲ میلیون مترمکعب تولید آب در مارون دارد و حدود ۴۹۰ میلیون متر مکعب هم سهم دارد ۱۳۵ میلیون متر مکعب آن را حق دارد در زمستان بگیرد لذا سد آبریز با این وضعیت مطالعه شد و مجوز تخصیص آب، زیست محیطی، پدافند غیرعامل، باستان شناسی و فنی گرفت.

طبق آخرین مطالعات از سد آبریز قرار است این سد ۳۰ هزار هکتار از اراضی شهرستان‌های کهگیلویه و چرام را پوشش دهد به معنای آنکه ۱۲ هزار هکتار در کهگیلویه و هشت هزار هکتار در چرام عملیاتی شود.

از مجموع این ۳۰ هزار هکتار شاید ۱۷ هزار هکتار جزو بهترین اراضی زراعی دیم کشور به لحاظ حاصلخیزی خاک، شرایط آب و هوایی و میزان بارندگی هستند.

منبع:ایرنا