استاد دانشگاه صنعتی اصفهان:
زاینده‌رود بر اساس شواهد تاریخی در گذشته فصلی نبود
سلطانی گفت: شواهد و اسناد تاریخی و علمی نشان می‌دهد که زاینده‌رود از دیرباز، رودخانه دائمی بوده و ادعای فصلی بودن آن، بدونِ شک غلط است.
سعید سلطانی کوپایی گفت: بررسی شواهد و مدارک موجود نشان می دهد که از سال های دور در اطراف این رودخانه، شهرنشینی و کشاورزی وجود داشته و همه این موارد در شرایطی شکل گرفته که زاینده‌رود، دائمی بوده و جریان پایدار داشته است.
وی با تاکید بر اینکه نامگذاری این رودخانه به " زاینده‌رود" نیز دلیل دیگری بر دائمی بودن آن است، اظهار داشت: در حفاری هایی که در کلانشهر اصفهان برای راه اندازی قطار شهری صورت گرفت، به لایه هایی با مواد آلی رسیدند که گویای پوشش گیاهی خوب منطقه در سال های دور است.
این استاد دانشگاه همچنین به تصاویر هوایی از سال ۱۳۳۵ و تصاویر ماهواره ای مربوط به چهار دهه گذشته اشاره و اضافه کرد: این مدارک نیز نشان می دهد که رودخانه زاینده رود بطور کامل آب داشته است.
سلطانی با اشاره به آبرفت های اطراف رودخانه زاینده رود خاطرنشان کرد: بطور مسلم این آبرفت ها به دلیل جریان دائمی رودخانه ایجاد شده بطوری‌که اگر به سمت شرق اصفهان و تالاب گاوخونی برویم از "روشن دشت" و "رودشت" تا "ورزنه" اراضی کشاورزی زیادی وجود دارد که نشان می دهد به دلیل جریان دائمی آب حتی در تابستان، این سطح وسیع از کِشت و کشاورزی شکل گرفته است.
این پژوهشگر هیدرولوژی (آب‌شناسی)، رودخانه ای را فصلی خواند که در مواقعی که سیل اتفاق می افتد آب در آن جاری شود و وقتی سیلی وجود نداشته باشد، خشک است و گفت: در واقع به رودخانه فصلی، " مَسیل " هم گفته می شود.
سلطانی ادامه داد: اگر زاینده رود در گذشته، فصلی بود بطور حتم به آن مسیل هم می گفتند درحالی‌که هیچ سند و مدرکی دال بر این قضیه وجود ندارد زیرا این رودخانه، جریان پایه آب را داشته است.
وی که تحقیقاتی درباره خشکسالی و سیلاب نیز داشته است، درباره برخی مطالب که در آن ادعا می شود زاینده‌رود در سال های دور در برخی مواقع خشک شده است، توضیح داد: ممکن است جریان آب زاینده رود در برخی سال ها که خشکسالی شدید در منطقه حاکم بوده به مدت کوتاه و یا در ماه هایی مانند مرداد و شهریور به حداقل رسیده باشد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: اما باید توجه کنیم کم شدن جریان آب در رودخانه در یک ماه از سال یا در برخی سال های خشکسالی، دلیلی بر فصلی بودن آن نیست، زیرا اگر فصلی بود، هر سال این اتفاق می افتاد و جریان آب فقط هنگام سیل یا بارندگی شدید در آن وجود داشت اما نگاهی به شواهد و قرائن گذشته، چنین چیزی را نشان نمی دهد.
سلطانی با بیان اینکه قطع و وصل شدن جریان زاینده رود در اصفهان از دهه گذشته آغاز شده است، تاکید کرد: افزایش جمعیت و مصرف کنندگان، توسعه صنایع آب بَر، افزایش برداشت و مصرف بی رویه آب در بالاست رودخانه و انتقال آب به استان های دیگر از مهمترین عوامل قطع و وصل شدن جریان آب در این رودخانه است.
زاینده رود با حدود ۴۹۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زرد کوه سرچشمه گرفته و در فلات مرکزی ایران به سمت شرق پیش می رود و به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می ریزد.
مهدی یزدی استاد دانشگاه در رشته چینه و فُسیل نیز پیش از گفت: کاوش‌های انجام شده نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه شکارگر و جمع کننده از حدود ۴۲ هزار سال پیش در مسیر رودخانه زاینده‌رود از چِلگرد تا ورزنه زندگی می‌کردند.
یزدی با تاکید بر اینکه رودخانه زاینده رود در هزاران سال گذشته بسیار وسیع بوده و چندین دریاچه بزرگ در اطراف آن وجود داشته است، خاطرنشان کرد: بر اساس شواهد موجود، دریاچه بزرگی در اطراف حسن آباد مبارکه و دریاچه دیگری از دولت آباد ( در شمال اصفهان) تا منطقه گورت ( در شرق اصفهان) وجود داشته است.
همچنین دستاوردهای کاوش باستان شناسی در منطقه "کفرود ورزنه" در شرق اصفهان، شرایط مساعد زیستی این منطقه در عصر مفرغ را نشان می‌دهد که به گفته کارشناسان به واسطه جریان دائمی رودخانه زاینده رود بعنوان تنها رودخانه های جاری در فلات مرکزی ایران شکل گرفته است.
۱۸ مهر در روزشمارِ مناسبت‌های محیط زیستی به روزِ "نکوداشت زاینده‌رود" نامگذاری شده است.
