مرثیه سوزناک بی‌آبی و عطش سدهای خالی خراسان رضوی
خشکسالی‌های پیاپی و کاهش بارندگی، منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی را به وضعیت نگران‌کننده‌ای دچار کرده است.
آژیر قرمز کم آبی در نقاط مختلف کشور به خصوص در مناطق گرم و خشک به صدا درآمده است، سدهای خشک در رویای آب فروخفته اند و زمین، تشنه‌تر از همیشه، مهر سکوت بر لب زده است.
دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور در روزهای اخیر نسبت به وضعیت منابع آب در سال آبی ۱۴۰۲- ۱۴۰۱ هشدار داد و اعلام کرد: امسال ۲۶ استان کشور و به‌خصوص استان‌های خراسان رضوی، قزوین، سمنان، سیستان و بلوچستان و تهران کم‌بارشی بسیار شدیدی را نسبت به متوسط بلندمدت تجربه می‌کنند.
خراسان رضوی که بیش از ۲۰ سال است درگیر خشکسالی است، در ۲ سال اخیر بدترین وضعیت خشکسالی خود در ۶۰ سال گذشته را از سر می‌گذراند.
همچنین با توجه به تداوم خشکسالی‌ها، سازمان هواشناسی اعلام کرد که در بیشتر گستره کشور، حجم ورودی و ذخیره سد‌ها نسبت به متوسط پنج ساله اخیر کاهش شدیدی یافته که این کاهش در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، هرمزگان، خراسان شمالی، همدان، گلستان، سیستان و بلوچستان، مازندران، گیلان، کرمان و مرکزی چشمگیرتر بوده است.
خراسان رضوی نیز که بیش از ۲۰ سال آزگار است درگیر خشکسالی است، در ۲ سال اخیر بدترین وضعیت خشکسالی و کم‌بارشی ۶۰ سال گذشته را از سر می‌گذراند و کلانشهر مشهد نیز که به طور معمول سالانه پذیرای ۳۰ میلیون زائر و گردشگر است، شرایطی بدتر از دیگر نقاط استان دارد و سدهای تامین کننده آب آن، خالی‌تر از همیشه هستند.
ذخیره آب سدهای خراسان رضوی به ۱۴ درصد رسید
خراسان رضوی دارای ۳۲ سد فعال است که در شهرستان‌های تربت‌حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، خوشاب، ششتمد، تایباد، تربت‌جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان قرار دارند.
اکنون مشهد با کمبود ۲ هزار و ۲۵۰ لیتر بر ثانیه آب مواجه است، این شهر در اوج مصرف نیازمند ۱۲ هزار و ۷۰۰ لیتر بر ثانیه آب است که اکنون تنها هشت هزار و ۵۵۰ لیتر آن را در اختیار دارد.
علیرضا طاهری مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در خصوص وضعیت فعلی سدهای استان گفت: هم اینک تنها ۱۴ درصد از حجم ذخیره سدهای استان آب دارد که این رقم در زمان مشابه پارسال ۲۸ درصد بوده است.
او افزود: حجم آب موجود در پشت سدهای خراسان رضوی ۲۱۵ میلیون متر مکعب است و بر این اساس تنها حدود یک هشتم از ظرفیت سدهای استان آب دارد.
کلانشهر مشهد در اوج مصرف تابستانه نیازمند ۱۲ هزار و ۷۰۰ لیتر بر ثانیه آب است که اکنون تنها هشت هزار و ۵۵۰ لیتر آن را در اختیار دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی ادامه داد: با توجه به ادامه شرایط خشکسالی و کم بارشی در خراسان رضوی، وضعیت آبی در تابستان امسال نگران کننده است و مشترکان باید مصرف خود را مدیریت و از مصارف غیرضروری خودداری کنند.
طاهری با اشاره به کمبود آب مشهد را ۲ هزار و ۲۵۰ لیتر بر ثانیه بیان کرد: مشهد در اوج مصرف تابستانی در ماه‌های تیر و مرداد به ۱۲ هزار و ۷۰۰ لیتر بر ثانیه آب نیاز دارد که اکنون هشت هزار و ۵۵۰ لیتر بر ثانیه آن در دسترس است و برای جبران این کمبود و تکمیل طرح‌های در دست اجرا در این حوزه، به ۱۰ هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
او تصریح کرد: سرانه مصرف آب به ازای هر نفر در مشهد سالانه ۲۰۰ متر مکعب است که نسبت به سرانه کشوری زیاد نیست، اما با توجه به شرایط تنش آبی در این کلانشهر و کاهش بارندگی‌ها، مدیریت مصرف الزامی است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی تاکید کرد: همچنین با توجه به محدودیت‌های شدید آبی، شهرداری مشهد باید فضای شهری را از منظر چمن و فضای سبز به سمتی ببرد که زیباسازی شهر با استفاده از طرح‌های هنرمندانه و خلاقانه، اما با کمترین میزان آب صورت گیرد.
طاهری اظهار کرد: باید از ظرفیت‌های رسانه‌ای در حوزه مدیریت صحیح منابع آب و فرهنگ سازی استفاده بهینه از این منابع استفاده کرد.
او افزود: استفاده از جایگاه ویژه مبلغان دینی در استان برای تشریح و تبیین نکوهش اسراف در قرآن و احادیث ضروری است و تشکل‌های کشاورزی و مردم نهاد نیز در کمک به مدیریت صحیح منابع آب نقش موثری دارند.
سد دوستی مهمترین منبع تأمین آب کلانشهر مشهد است، اما هم اینک تنها ۱۱ درصد از حجم ذخیره یک میلیارد و ۲۲۰ میلیون مترمکعبی آن آب دارد. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد در خصوص آخرین وضعیت سدهای مشهد اظهار کرد: خشکسالی‌های پیاپی منجر به افت شدید حجم ذخایر سد‌ها شده و با توجه به اینکه عمده آب این کلانشهر از منابع سطحی تامین می‌شود، اکنون وضعیت دشواری را برای تأمین آب مشهد پیش رو داریم.
حسین اسماعیلیان مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: هم اینک تنها ۱۲ درصد از حجم ذخیره سدهای مشهد آب دارد در حالی که این میزان در مدت مشابه پارسال ۲۶ درصد بوده است.
او افزود: حجم ورودی آب به سدهای مشهد در سال آبی جدید ۱۱.۳ میلیون متر مکعب است، هم اینک ۱۵۲ میلیون متر مکعب از ظرفیت هزار و ۵۷۲ میلیون متر مکعبی سدهای مشهد آب دارد و آب سد دوستی به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع آبی مشهد به گل و لجن رسیده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد ادامه داد: سد دوستی مهمترین منبع سطحی تأمین آب کلانشهر مشهد است که در سال‌های گذشته تا ۵۰ درصد از آب مصرفی مشهد از این منبع تأمین می‌شد، اما هم اینک تنها ۱۱ درصد از حجم ذخیره یک میلیارد و ۲۲۰ میلیون مترمکعبی این سد آب دارد.
اسماعیلیان بیان کرد: سد طرُق نیز با حجم ذخیره ۳۲.۸ میلیون مترمکعب، فقط ۶.۰۳ میلیون مترمکعب آب دارد و مخزن ۲۶ میلیون متر مکعبی سد کارده هم تنها ۵.۸ میلیون متر مکعب آب دارد.
او تصریح کرد: حجم مخزن سد ارداک نیز ۳۰.۳ میلیون مترمکعب است که ۸.۵۲ میلیون متر مکعب از حجم این سد آب دارد.
سال خشک و کم بارش
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد تاکید کرد: امسال خراسان رضوی از نظر میزان بارندگی در رده آخر کشور قرار دارد و بیشترین کاهش بارندگی را تجربه می‌کند.
اسماعیلیان اظهار کرد: در این میان وضعیت مشهد وخیم‌تر از دیگر نقاط استان است، میزان بارندگی در سال آبی جاری در شهرستان مشهد ۸۳ میلی‌متر بود که این میزان در شرایط عادی باید ۲۳۵ میلی‌متر می‌بود و ۶۵ درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری ثبت شده است.
او افزود: از ابتدای امسال نیز میزان بارندگی مشهد کمتر از ۱۸ میلی‌متر بوده است و نسبت به سال گذشته سال خشک تری را شاهد هستیم.
آهنگرزاده کارشناس مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی گفت: کلانشهر مشهد در خرداد امسال تنها یک دهم میلی‌متر بارندگی را به ثبت رسانده است که با توجه به آمار بارش سال گذشته، این وضعیت بسیار نگران کننده است.
او با بیان این که این وضعیت متاثر از تداوم پدیده اقلیمی "لانینا" است افزود: این پدیده آب و هوایی روی بارندگی‌ها تاثیر منفی داشته است و تابستان خشکی را برای ایران و به ویژه شرق کشور رقم زده است. زهرا آهنگرزاده در گفتگو با خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به اینکه خرداد آخرین ماه فصل بهار و یکی از مقاطع اصلی بارشی است، این میزان بارندگی بسیار اندک است.
کارشناس مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی ادامه داد: خرداد پارسال ۲۹.۹ میلی‌متر بارش در مشهد ثبت شده بود و در دوره آماری خردادماه مشهد ۹.۵ میلی‌متر بارش داشته است، اما آمار بارندگی آن در خرداد امسال ناامید کننده است.
آهنگرزاده بیان کرد: متوسط بارندگی خردادماه سال جاری استان، ۴.۳ میلی‌متر بوده است که این میزان نسبت به سال گذشته ۱.۹ و نسبت به دوره آماری ۱.۴ میلی‌متر کاهش را نشان می‌دهد.
او با بیان اینکه این وضعیت متاثر از تداوم پدیده اقلیمی "لانینا" است، تصریح کرد: این پدیده آب و هوایی روی بارندگی‌ها تاثیر منفی داشته است و تابستان خشکی را برای ایران و به ویژه شرق کشور رقم زده است.
کارشناس مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی تاکید کرد: بر اساس اعلام سازمان اقلیم شناسی، سال گذشته ایران با سومین پاییز و زمستان کم بارش و خشک مواجه بود و نه تنها میزان بارش‌ها کاهشی بود بلکه دمای هوا نیز گرمتر از گذشته شد که مانع ذخیره بارش‌های برفی در ارتفاعات برای استفاده در فصول بهار و تابستان شد.
آهنگرزاده با اشاره به تداوم خشکسالی در ادامه سال زراعی جدید، اظهار کرد: در شرایط کلی در ماه‌های پیش رو همچنان کمبود بارش نسبت به شرایط معمول پیش بینی شده است که این پدیده در نیمه شمالی خاورمیانه و ایران حادتر است.
کسری چهار هزار لیتری آب در مشهد
سرانه مصرف سالانه آب به ازای هر نفر در مشهد ۲۰۰ متر مکعب است که نسبت به سرانه کشوری زیاد نیست، اما با توجه به شرایط تنش آبی در این کلانشهر و کاهش بارندگی‌ها، مدیریت مصرف الزامی است.
اسماعیلیان مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد در خصوص وضعیت مشهد در تابستان امسال گفت: نیاز آبی مشهد در شرایط اوج مصرف ۱۲ هزار و ۷۰۰ لیتر بر ثانیه است و اکنون چهار هزار و ۱۵۰ لیتر بر ثانیه کسری تولید و استحصال آب وجود دارد.
او افزود: امسال برای شهرستان مشهد به طور متوسط ۱.۳ سانتی‌گراد افزایش دمای هوا ثبت شده است که این افزایش دما نیز منجر به افزایش مصرف آب می‌شود.
لزوم کاهش ۵۰ درصدی مصرف آب
سرانه آب خانگی هر شهروند مشهدی ۱۲۰ لیتر در شبانه روز است که رقم بالایی نیست، اما با توجه به شرایط خاص این سرانه نیز باید به نصف کاهش یابد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد ادامه داد: برخی طرح‌های اضطراری تامین آب مشهد در تابستان امسال، اجرا شده و یا در دست اجراست، اما مدیریت مصرف از راهکار‌های اساسی گذر از شرایط تنش آبی است.
اسماعیلیان بیان کرد: باید قبول کرد که با شرایط حادی رو به رو هستیم و یکی از مهمترین اقدامات موثر در مواجهه با این شرایط، کاهش مصرف از سوی شهروندان است.
او تصریح کرد: امسال باید مصرف آب را به نصف کاهش داد، سرانه آب خانگی هر شهروند مشهدی ۱۲۰ لیتر در شبانه روز است که رقم بالایی نیست، اما با توجه به شرایط خاص، این سرانه نیز باید به نصف کاهش یابد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد تاکید کرد: در حوزه مدیریت مصرف، سه محور اصلی استحمام، کولر‌های آبی و فلاش تانک‌های سرویس‌های بهداشتی باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد، در هر کدام از این بخش‌ها با اقدامات کوچکی همچون کاهش زمان استحمام، قرار دادن بطری آب در فلاش تانک و بررسی شناور کولر به لحاظ جلوگیری از نشتی، می‌توان میزان مصرف آب را تا حد چشمگیری کاهش داد.
اسماعیلیان اظهار کرد: با هدف مدیریت مصرف و جلوگیری از اتلاف آب، همکاری خوبی بین دستگاه‌های مختلف اجرایی و سازمان صورت گرفته و با برنامه ریزی انجام شده با همکاری استانداری خراسان رضوی، سطح بندی وضعیت تامین آب در سه ماهه تابستان و تکالیف کلیه دستگاه‌ها مشخص شده است.
کسری ۱۰۷ میلیون متر مکعبی مخازن آب زیرزمینی
طاهری مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: منابع آب زیرزمینی نیز در شرایط حادی قرار دارد و کسری مخازن آب این منابع ۱۰۷ میلیون متر مکعب در سال است، این در حالی است که این رقم در دوره طولانی مدت ۸۲ میلیون متر مکعب بوده است.
او افزود: از ابتدای سال آبی جاری، یعنی از مهرماه ۱۴۰۱ تاکنون ۹۹.۲ میلی متر بارندگی در خراسان رضوی ثبت شده است که این میزان در مدت مشابه سال آبی قبل ۱۴۵.۵ میلی متر بوده است و بارش امسال نسبت به متوسط بلندمدت نیز ۴۶ درصد کاهش دارد.
طرح‌های اضطراری تامین آب مشهد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در خصوص طرح‌های اضطراری تامین آب مشهد ادامه داد: ایستگاه پمپاژ شناور مخزن سد دوستی از جمله طرح‌های اضطراری است که در مرحله آغاز عملیات اجرایی است.
طاهری بیان کرد: حفاری و تجهیز چاه‌های تامین آب مشهد از آبخوان‌های غرب این شهر با ظرفیت ۷۵۰ لیتر در ثانیه و خرید یا اجاره چاه‌های کشاورزی و اتصال به خطوط انتقال آب شرب مشهد با ظرفیت هزار و ۵۰۰ لیتر در ثانیه از دیگر طرح هاست.
او تصریح کرد: اجرای خط انتقال تامین آب شرب مشهد از منابع غرب شهر از دیگر طرح‌های در دست اجراست و در این طرح با مشارکت بخش خصوصی سالانه ۹۶ میلیون متر مکعب از منابع آبی غرب مشهد با خط انتقال ۵۶ کیلومتری به این شهر انتقال می‌یابد.
اختصاص هزار میلیارد تومان اعتبار از ردیف اعتبارات ملی بحران
محسن نجات مدیرکل بحران استانداری خراسان رضوی در خصوص تخصیص اعتبار از محل اعتبارات بحران کشور برای رفع مشکل تنش آبی استان و مشهد گفت: هزار میلیارد تومان از این محل برای اجرای طرح‌های تامین آب مشهد و استان نظیر حفر چاه و خطوط انتقال آب اختصاص داده شده است.
او افزود: ۵۰۰ میلیارد تومان از این رقم مربوط به سال ۱۴۰۱ است که ۲۷۰ میلیارد تومان آن تخصیص یافته و به حساب شرکت‌های آبفا و آب منطقه‌ای واریز شده است.
مدیرکل بحران استانداری خراسان رضوی ادامه داد: ۵۰۰ میلیارد تومان نیز مربوط به سال جاری است که پیگیری‌های لازم به منظور تخصیص آن به همراه ۲۳۰ میلیارد تومان باقی مانده از سال گذشته در دست انجام است.
نجات بیان کرد: همچنین بسته گذر از کم آبی با هدف تغییر الگوی مصرف در کمیته آب استان تدوین شده است که دستگاه‌های مختلف برای اجرایی شدن آن باید همکاری لازم را داشته باشند.
او تصریح کرد: جیره بندی آب بدبینانه‌ترین سناریو است و همه تلاش ما بر این است که با همراهی مردم و اجرای طرح‌های اضطراری و موثر، بدون جیره بندی از شرایط تنش آبی با موفقیت عبور کنیم.
منبع: ایرنا
