۳۰ سال حفاظت مستمر / خشکسالی و گرمای بی سابقه هوا، دلیل اصلی خشک شدن دریاچه بزنگان

دریاچه بزنگان یا کل بی‌بی، معروف‌ترین دریاچه در خراسان رضوی است که در ۱۲۰ کیلومتری مشهد و ۸۰ کیلومتری شهرستان سرخس بعد از مزداوند و در جنوب رشته‌کوه‌های هزار مسجد قرار دارد.

دریاچه‌ای که در فصول مختلف سال، محل تجمع پرندگان مهاجر و یکی از شگفت انگیزترین دریاچه‌های ایران و مهمترین دریاچه خراسان رضوی به شمار می‌آید این روز‌ها با خشکسالی شدید دست و پنجه نرم می‌کند.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سرخس در گفت و گویی با ایسنا در خصوص آخرین وضعیت این دریاچه گفت: دریاچه بزنگان در کیلومتر ۱۲۰ جاده مشهد سرخس و در ۴ کیلومتری شمال شرق روستای بزنگان واقع شده است، این دریاچه طی سالیان گذشته به دلیل پائین بودن و گودی منطقه و از جمع شدن منابع آبی تشکیل شده است.

محمد ملتجی بیان کرد: وجود چشمه‌های اطراف، سیلاب‌ها، بارندگی‌ها و روان آب‌ها موجب شده که دریاچه بزنگان با دوام و در سال‌های متوالی زنده بمانده و ادامه حیات داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: متأسفانه سال‌های اخیر که شهرستان سرخس با خشکسالی‌های متوالی و پی در پی مواجه بوده و همچنان با تغییر اقلیم دست و پنجه نرم می‌کند موجب کاهش شدید آب دریاچه شده است.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سرخس کاهش میزان آبدهی چشمه‌های اطراف، اُفت سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش نزولات آسمانی را عامل مهم کاهش آب دریاچه بزنگان اعلام کرد.

ملتجی با بیان اینکه محیط‌زیست شهرستان سرخس و به خصوص اداره کل محیط‌زیست خراسان رضوی سه طرح بزرگ را برای احیاء و نگهداری این دریاچه بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ اجرایی نموده‌اند، بیان کرد: انتقال آب مازاد بخش کشاورزی که با لوله‌گذاری انجام شد، احداث دیوار ساحلی در ضلع شرقی و احداث کانالی در غرب برای هدایت سیلاب‌ها و روان آب‌های بهاره به این دریاچه از جمله این طرح‌ها بوده‌اند.

وی عنوان کرد: هرچند هر سه طرح به طور کامل اجرایی شده و به اتمام رسیده است، ولی به دلیل اینکه آب مازاد نبوده که منتقل شود و از سویی بارندگی و سیلاب نداشته‌ایم عملاً آبی به دریاچه منتقل نشده است.

گرما موجب افزایش میزان تبخیر سطحی و کاهش شدید آب دریاچه شده است

ملتجی با بیان اینکه طی روز‌های اخیر سرخس با دمای حدود ۴۴ درجه سانتیگراد گرمترین شهر خراسان رضوی بوده است، گفت: این گرما موجب افزایش میزان تبخیر سطحی و کاهش شدید آب دریاچه شده است.

وی با اظهار تاسف از اینکه دریاچه بزنگان به عنوان یک اثر طبیعی ملی در خراسان رضوی که به صورت دریاچه است رو به خشکی پیش می‌رود، گفت: در حال حاضر ۵ چشمه کوچک در ضلع جنوبی با دبی بسیار کم وارد دریاچه می‌شود، اگر وضعیت به همین منوال باشد به زودی دریاچه به طور کامل خشک خواهد شد.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سرخس افزود: هرچند در دهه‌های گذشته و همچنین در سال‌های قبل این اتفاق برای دریاچه بزنگان افتاده و به صورت کامل خشک شده بود، اما در سال‌های ۱۳۶۷ و ۱۳۸۱ آب سرریز شده و حتی از دیوار‌های اطراف دریاچه به سمت پائین دست و زمین‌های کشاورزی جاری می‌شده است.

وی عنوان کرد: اکنون به دلیل خشکسالی و کاهش دبی چشمه‌ها آب دریاچه درحال خشک شدن است که امیدواریم طی سال‌های آینده با بارش‌های مجدد شاهد جان گرفتن این دریاچه باشیم.

ملتجی گفت: تا اوایل خردادماه دریاچه به این شکل نبود، وقتی دمای هوا به یک‌باره افزایش چشمگیری پیدا کرد به شدت و با سرعت زیادی تبخیر و کاهش سطح آب دریاچه اتفاق افتاد.

وی با بیان اینکه تمام تلاش خود را به کار گرفته‌ایم تا حیات این دریاچه را از دست ندهیم، افزود: همه ساله پرندگان مهاجر و زمستان گذران در این دریاچه توقف داشتند و از آن استفاده می‌کردند.

بزنگان تنها دریاچه طبیعی استان

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سرخس در ادامه ضمن یادآوری اینکه بزنگان به عنوان تنها دریاچه طبیعی استان همیشه مورد توجه گردشگران بوده است، گفت: این دریاچه ملی حدود ۳۰ سال است که تحت مدیریت و حفاظت این اداره کل قرار دارد و از سال ۱۳۸۵ به عنوان اثر طبیعی ملی در فهرست مناطق چهارگانه ثبت شده است.

وی اظهار کرد: گستره منطقه‌ای که دریاچه بزنگان با نام "کُل بی بی" در آن قرار دارد به طور تقریبی ۴۰۰ هکتار و همچنین مساحت دریاچه ۴۲.۳ هکتار و ارتفاع متوسط آن ۸۵۰ متر از سطح دریا است.

ملتجی خاطرنشان کرد: به لحاظ زیستگاهی دریاچه به شکل تپه ماهوری و در قسمت‌های دشتی واقع شده که دارای گونه گیاهی غالب بوته‌ای و گون، درمنه، خار شتر و انواع گیاهان دارویی و درختچه‌های گز و تاغ است.

وی با اشاره به اینکه منطقه سرخس و حوزه دریاچه بزنگان از مناطق غنی استان به لحاظ تنوع زیستی است، گفت: متأسفانه به دلیل بالا بودن تبخیر سطحی دریاچه به سمت شور شدن پیش می‌رود.

تامین آب حیات وحش به صورت تانکری

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست سرخس در ادامه در خصوص تأثیر خشکسالی بر حیات‌وحش شهرستان گفت: خشکسالی که با آن مواجه هستیم موجب شده از چند سال قبل مداوم به صورت تانکری برای حیات‌وحش آب ببریم.

وی با اشاره به اینکه با کمک اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی و خیرین چندین آبشخور برای جانوران احداث شده است، گفت: در مناطق تحت مدیریت محیط‌زیست شهرستان سرخس به خصوص منطقه حفاظت شده جنگل خواجه علیرغم گذراندن یک زمستان بسیار سرد با دمای منفی ۳۰ درجه شاهد بره زایی و دو قلوزایی در میش‌ها بودیم.

ملتجی قوچ و میش اوریال، آهوی گواتردار ایرانی را از گونه‌های شاخص این منطقه عنوان کرد و افزود: گونه‌های شاخص پرنده که در سایه حیات بزنگان زیست می‌کنند شامل انواع پرندگان مهاجر مانند حواصیل، پلیکان، فلامینگو، انواع چنگر، مرغابی، غاز، پرندگان شکاری، کرکس، دلیجه و انواع جغد است که در حالت طبیعی در منطقه حضور دارند.

وی مهمترین برنامه اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سرخس در سال جاری را تأمین آب و علوفه برای حیات‌وحش اعلام کرد و افزود: با توجه به خشکسالی‌ها نیازمند کمک خیرین و دوستداران محیط‌زیست هستیم.