سهم ما در کم آبی چقدر است؟
کشور ما در منطقه‌ای خشک در غرب آسیا جای گرفته و از این جهت بیش از سایر نقاط دنیا در معرض خشکسالی قرار دارد.
هرسال در چنین روز‌هایی نگرانی ها درباره مشکلات مربوط به کم آبی زیاد می‌شود و یادمان می‌آید باید در مصرف آب صرفه جویی کنیم، اما امسال شرایط به دلیل بارندگی کمتر و دیگر دلایل، نگران کننده تر از همیشه است. هرچند کم آبی و هدررفت آب می‌تواند ناشی از خیلی چیز‌ها باشد و از سیاست‌گذاری ها تا اجرا و حتی شبکه آب‌رسانی می‌توانند در وضع موجود سهیم باشند، اما در کنار آنها، ما هم به عنوان شهروند مسئولیتی در قبال این چالش بزرگ داریم تا با رعایت نکاتی، کاری کنیم که با دردسر‌های کمتری از این شرایط عبور کنیم.
سال ها قبل شستن خودرو در کوچه و خیابان، شستن حیاط و پارکینگ و خیلی کار‌های اشتباه دیگر با آب شهری، بسیار متداول بود. خیلی ها هنگام مسواک یا شستن دست و صورت، شیر آب را طی مراحلی که به آن نیاز هم نداشتند باز می‌گذاشتند، اما امروز نتیجه فرهنگ سازی آن روز‌ها را حس می کنیم، چون بسیاری از آن رفتار‌های اشتباه اصلاح شده است، ولی متاسفانه هنوز چالش های پیش رو جدی است و حتی اگر دامن شهر و محله ما را نگیرد می‌تواند برای هموطن یا همشهری‌مان روز‌های سختی ایجاد کند. برای همین بهتر است به سهم و اندازه خودمان، راه های برون رفت از این چالش را مرور کنیم تا نگرانی ها را به حداقل برسانیم. در ادامه ضمن گفت‌وگو با یک کارشناس، می‌خواهیم از جنبه های مختلف مثل آموزش به کودکان و رعایت صرفه جویی در موقعیت های مختلف، به نکاتی برای مصرف درست آب مسلح شویم. با ما باشید.
باید‌ها و نباید‌های مصرف آب
از آشپزخانه تا حمام، حیاط، کولر و...، هر کدام نکاتی ساده و کاربردی در بحث صرفه جویی مصرف آب دارند
حتما تا حالا بار‌ها و بار‌ها شعار‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی و راهکار‌های آن را شنیده و خوانده‌اید، ولی حق بدهید برای آن گروه کمی که هنوز گوششان به این حرف‌ها بدهکار نیست، باز هم این موارد را تکرار کنیم. در این مطلب سعی کرده‌ایم روش‌های صرفه‌جویی در مصرف آب را به زبان ساده، کاربردی و طوری که نه زحمت و هزینه‌ای برایتان داشته باشد و نه از شدت تکراری بودن فراموش‌شان کنید، یک بار دیگر بیان کنیم. به امید این که همه به کار گیرند. ساده‌ترین راه برای کاربردی کردن توصیه‌های صرفه‌جویی در مصرف آب این است که تصور کنیم از یک منبع با گنجایش محدود و نسبتا خالی، آب برمی‌داریم و فاضلابش را در یک منبع محدودتر می‌ریزیم که هر لحظه ممکن است اولی خالی شود و دومی سرریز کند! حالا با این نگاه وهم‌آور از آینده بدون آب، این راهکار‌ها را انجام دهید.
بیشتربخوانید
آشپزخانه| منبع بزرگ آب خاکستری
برای شست‌وشوی ظرف‌ها ابتدا آنها را با آب گرم خیس کنید تا چربی‌هایشان راحت‌تر شسته شوند. هنگام کفی کردن هم طبیعی است که شیر آب باید بسته باشد و فقط موقع آبکشی از آب استفاده کنید. برای شستن میوه و سبزی، آنها را درون یک کاسه بزرگ آب بریزید و بشویید و سپس با کمترین حجم آب، آبکشی کنید. آب باقی مانده که بدون مواد شیمیایی است آب خاکستری نام دارد که می‌توان از آن برای آبیاری گلدان و باغچه استفاده کرد. آب حاصل از شستن برنج و حتی آب اضافی تنگ و آکواریوم ماهی و البته آب جوشیده کتری هم نمونه‌های خوب دیگر آب خاکستری هستند. یخ‌زدایی از مواد یخ‌زده با گرفتن زیر آب گرم و باز گذاشتن شیر برای خنک شدن آب را هم که حتما می‌دانید خطاست! ماشین‌های ظرف‌شویی آب کمتری مصرف می‌کنند. البته قبل از استفاده از ماشین ظرف‌شویی و لباس‌شویی باید گنجایش آن کاملا پر شود تا کمترین هدررفت آب را داشته باشیم. اگر ماشین‌های شما دکمه صرفه‌جویی آب یا کاهش مدت زمان شستوشو دارند، حتما از آن استفاده کنید.
حمام و سرویس بهداشتی| هرچه سریع‌تر، بهتر
یکی از کلیشه‌ای‌ترین توصیه‌ها بستن شیر آب هنگام مسواک زدن، نخ دندان کشیدن، وضو گرفتن و فواصل شستن قسمت‌های مختلف بدن در حمام است که قطعا رعایت می‌کنید. اگر نیازی به دوش گرفتن روزانه نیست و مشکل با شستن پشت گوش و گردن و زیر بغل حل می‌شود، چه بهتر، وگرنه دوش گرفتن هرچه سرعتی‌تر، بهتر. استفاده از سردوشی و سرشیری فشار بالا و کاهنده برای پرفشار کردن آب را فراموش نکنید. می‌توانیم آبی را که به چاه می‌دهیم تا آب شیر گرم شود، در لگن یا ظرف دیگری ذخیره و برای شستوشو یا حتی به عنوان آب خاکستری استفاده کنیم. یکی دیگر از روش‌های استفاده از آب خاکستری، ریختن آنها در مخزن فلاش تانک سرویس بهداشتی است. با قرار دادن یک بطری آب پر یا یک تکه آجر درون مخزن فلاش تانک، می‌توان حجم آب مصرفی راکاهش داد. همچنین استفاده از فلاش تانک دوزمانه، مصرف آب را به شدت کاهش می‌دهد. چکه‌کردن شیرآلات، اتصالات و دوش آب هم یک مسئله اعصاب خردکن دیگر است که با تعویض واشر یا مغزی حل می‌شود. استفاده از شیرآلات اهرمی هم در مصرف کمتر آب بسیار تاثیرگذار است. همچنین کم کردن شدت آب شیر‌های پیسوار (شیر‌های کوچک زیر سینک و روشویی) برای جلوگیری از هدررفتن آب، به خصوص توسط اعضای کوچک خانواده بسیار مفید است.
حیاط، خودرو و کولر| دشمن درجه یک آب
از بس شنیده‌اید که شیلنگ آب برای شستن خودرو و جارو کردن حیاط و کوچه مناسب نیست، خسته شده‌اید، پس دیگر آن را تکرار نمی‌کنیم! جارو کردن محوطه و شستن ماشین با سطل کف و سپس آب ریختن، بهترین راه است. البته بردن خودرو به کارواش‌هایی که از آب شرب استفاده نمی‌کنند یا حتی داشتن کارواش‌های خانگی که فشار آب را زیاد می‌کنند هم که دیگر عالی است. همان طور که گفتیم استفاده از آب خاکستری برای آبیاری باغچه حتما توصیه می‌شود. همچنین آبیاری قطره‌ای و آب دادن به گیاهان در ابتدای صبح یا انتهای شب که هوا و خاک خنک‌تر هستند و تبخیر کمتر می‌شود، بسیار بهتر است و، اما کولر آبی که بر اساس آمار‌ها یکی از هدردهنده‌ترین وسایل آبی این روزهاست؛ بررسی نشتی آن، اطمینان از چکه نکردن اتصالات، بستن صحیح پیچ تخلیه کف و شیر متصل به قطع‌کن و تنظیم شیلنگ‌های آبریزی روی پوشال‌ها، از راه‌های جلوگیری از اسراف آب هستند. همچنین قرار دادن سایه‌بانی برای کولر و استفاده از عایق‌های گرما، از تبخیر بیهوده آب جلوگیری می‌کند.
نکته مهم درباره کنتور و همه چیز
به یاد داشته باشید در زمانی که همه شیر‌های آب بسته است، اگر کنتور کار کند و شماره بیندازد، به این معنی است که آب از جایی نشتی دارد. در این صورت حتما از کارشناس و تعمیرکار خبره کمک بگیرید تا جلوی مصرف بیهوده آب گرفته شود و در پایان فراموش نکنید که استفاده صحیح از محصولات غذایی که برای آنها آب زیادی مصرف شده، کاهش ضایعات غذایی و کلا مصرف بهینه هر چیزی (از پوشاک گرفته تا ظرف و وسیله و...) از روش‌های غیرمستقیم صرفه‌جویی در مصرف آب است.
آموزش صرفه‌جویی در مصرف‌آب به کودکان
نمی‌دانم متولد چه سالی هستید، اما به احتمال زیاد «مصرف بی‌رویه، کار خیلی بدیه» را با ریتم و آهنگ بلدید بخوانید، چون تیزر آن بار‌ها از تلویزیون پخش شده است و آن را شنیده‌اید. شاید با همین فرمول و توجه به چند مسئله دیگر بتوان صرفه‌جویی در مصرف آب را به کودکان آموخت. ما در ادامه به چند روش اشاره خواهیم کرد.
خودتان رعایت کنید |کودکان هر آن چه را می‌بینند عمل می‌کنند. پس اگر کتاب بخوانیم کتاب می‌خوانند، اگر دروغ بگوییم دروغ گفتن را یاد می‌گیرند و اگر صرفه‌جویی کنیم و در مصرف آب نکاتی را رعایت کنیم، آنها هم همین رویه را در پیش می‌گیرند.
قصه و شعر را دست‌کم نگیرید| کودکان بسیاری از مفاهیم مهم انسانی و نوع‌دوستی را از طریق پویانمایی، شعر و داستان یاد می‌گیرند. سعی‌کنید قصه و شعر‌هایی را در قالب صرفه‌جویی آب برای آنها بخوانید تا به روش خود با این موضوع آشنا شوند.
جلوی آب‌بازی را بگیرید| بیشتر کودکان عاشق آب‌بازی در فصل گرم سال هستند. کودک شما باید یاد بگیرد که فقط استخر و حوض می‌تواند فضای مناسبی برای آب بازی باشد و اجازه ندارد با شیلنگ آب در حیاط یا وان و لگن آب و شیرآب باز ساعت‌ها مشغول بازی و سرگرمی شود.
با کودکان شریک شوید| اگر شیرآب چکه‌می‌کند و می‌خواهید آن را تعمیر کنید تا حد امکان کودکان را در تعمیر آن شریک کنید. اگر می‌خواهید به گلدان‌تان آب بدهید، به او توضیح دهید که این آب حاصل از شستن سبزیجات و میوه‌هاست. به کودک‌تان نشان دهید با یک لیوان آب هم می‌توان مسواک زد. با این روش می‌توانید منظورتان از صرفه‌جویی در مصرف آب را به صورت عملی به آنها یاد بدهید.
تکرار و استمرار داشته باشید| زمانی که به فرزندتان کمک می‌کنید تا دست‌های خود را بشوید، مراقب مصرف آب باشید. هر وقت به آب احتیاجی نیست، شیر را ببندید و اجازه دهید کودک شما این کار را بار‌ها ببیند. لازم نیست کلمه‌ای به زبان بیاورید، همین تکرار و استمرار می‌تواند در شکل‌گیری عادات صحیح به کودک شما کمک کند.
آمار‌ها درباره آب به‌شدت تخمینی است
«حجت میان‌آبادی» پژوهشگر حوزه آب به این سوال پاسخ می‌دهد که اگر ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، چرا صرفه‌جویی توسط مردم مهم است؟
طبق برخی آمار‌ها در کشور ما، تقریبا ۹۳ درصد آب در بخش‌های کشاورزی و صنعت مصرف می‌شود. مثلا معاون آب و آبفای وزارت نیرو در همین باره گفته: «به طور میانگین ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی، ۷ درصد برای شرب و ۳ درصد در صنعت مصرف می‌شود...»؛ بنابراین این سوال پیش می‌آید که آیا صرفه‌جویی در مصرف آب توسط مردم هم اهمیت دارد یا نه؟ به سراغ «حجت میان‌آبادی» استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگر حوزه آب رفتیم. او دوره دکترای دیپلماسی آب را در دانشگاه صنعتی دلفت (هلند) و یک فرصت مطالعاتی را در پروژه دیپلماسی آب، مشترک بین دانشگاه تافتز، ام‌آی‌تی و دانشگاه هاروارد گذرانده است.
این سوال اشتباه است
به عنوان سوال اول از این پژوهشگر حوزه آب می‌پرسم، چرا وقتی ۹۳ درصد آب در کشاورزی و صنعت مصرف می‌شود، باز هم این‌قدر بر صرفه‌جویی آب توسط مردم تاکید می‌شود؟ او می‌گوید: «این سوال و ابهامی که برای شما و بعضی افراد دیگر به وجود آمده، اشتباه است، چون این سوال بر اساس آمار‌هایی برای شما ایجاد شده که به شدت تخمینی هستند. عدم قطعیت‌های عجیبی در این آمار‌ها وجود دارد».
آمار‌های حوزه آب، ابهامات زیادی دارد
«میان‌آبادی» درباره آمار‌هایی که در رسانه‌ها درباره مصرف و هدر رفت آب منتشر می‌شود، می‌گوید: «اگر بخواهم خیلی راحت و روراست به شما بگویم، باید اشاره کنم که ما در حوزه آب به داده می‌گوییم نداده. متاسفانه ما در کشور در حوزه داده‌های آب، خیلی مشکلات پایه‌ای و مبنایی داریم. داده‌ها یا غلط و قدیمی هستند یا ابهامات زیادی دارند، بنابراین سیاست‌گذاری‌های ما هم بر همین اساس است، یعنی سعی و خطاست. در گذشته وزیر جهاد کشاورزی می‌نشسته مقابل وزیر نیرو و یکی می‌گفته ۹۰ درصد هدر رفت آب در بخش کشاورزی است، دیگری می‌گفته نه این قدر درصد نیست! متولی اصلی این آمار‌ها وزارت نیرو است، اما محیط‌زیست، شهرداری، صمت و... باید کمک کنند؛ بنابراین روایت‌ها در این باره متفاوت است. تکرار می‌کنم که در این بخش، آمار هست، اما کاملا تخمینی است و عدم قطعیت‌های زیادی در آنها نهفته است».
ارزش آب فقط اقتصادی نیست
«درباره این‌که مردم باید در مصرف آب صرفه‌جویی بکنند یا نه، طبیعتا جواب درست این است که بله، باید صرفه‌جویی کنند، چون صرفه‌جویی مردم مهم است و تاثیر مثبت دارد». این پژوهشگر حوزه آب ادامه می‌دهد: «برای درک این مسئله هم باید بدانیم که آب دارای چه ارزشی است؟ اولا ارزش اقتصادی زیادی دارد، اما فقط ارزش اقتصادی ندارد. آب دارای ارزش امنیتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... است، اما کسی که ارزش آب را نمی‌داند و ارزش آن را به یک کالای صرف، محدود می‌کند، دچار خطا شده است. به‌طور کلی در مصرف آب باید به ابعاد مختلف آن بپردازیم و این جا اصلا میزان درصد‌ها مهم نیست».
کولر‌های آبی، بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آب شرب کشور
«میان‌آبادی» در انتها با اشاره به این که برداشت ما از آب‌های کشور بیشتر از مصرف‌مان است، چون هدر می‌رود، می‌گوید: «طبق مطالعات، یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان آب شرب در کشور ما، کولر‌های آبی است. یک نکته جالب به شما بگویم. آب شرب در شستوشو و استحمام، برداشت است و مصرف نیست، چون دوباره می‌تواند به تصفیه خانه بیاید یا آن را به آب‌های زیرزمینی برگردانید تا زمین دچار فرونشست نشود و... تا دوباره به چرخه آب برگردد، اما در سیستم کولر آبی که بخش جدی هم هست، همه‌اش تبخیر می‌شود».
منبع: روزنامه خراسان
