راهکار‌هایی برای وضعیت بحرانی فرونشست زمین در کشور

چند وقت قبل دکتر معصومه آمیغ‌پی، رئیس اداره ترازیابی دقیق و تداخل سنجی راداری سازمان نقشه‌برداری کشور، بحران کم‌آبی را ناشی از تغییر اقلیم حاکم بر کل جهان دانست و گفت: «ایران جزو مناطق پر تنش آبی جهان است». وی تهیه اطلس فرونشست زمین استانی، چون استان‌های تهران، البرز، خراسان رضوی، قزوین و کلان شهر‌ها و مراکز استانی را از دیگر دستاورد‌های سازمان نقشه‌برداری در زمینه مطالعات فرونشست زمین نام برد و گفت ۱۴ کلان شهر کشور درگیر فرونشست زمین هستند. مرکز پژوهش‌های مجلس هم گزارشی در این باره منتشر کرد که به همین بهانه موضوع فرونشست زمین در ایران را بررسی می‌کنیم.

بیشتربخوانید

• کشور‌ها برای مقابله با پدیده فرونشست چه کار می‌کنند؟

خطر فرونشست در کمین بیشتر نقاط کشور

فرونشست زمین محدود به ایران نمی‌شود و همه جهان با آن مواجه هستند که نتیجه استفاده بیش از حد و بدون توجه به حفاظت محیط‌زیست است. بر اساس آمار‌های منتشر شده از سوی وزارت نیرو ۷۰ درصد دشت‌های کشور در محدوده دشت‌های ممنوعه و بحرانی است که این امر ناشی از سوءمدیریت است. دکتر آمیغ‌پی از بین رفتن خاک‌های کشاورزی، مستعد شدن مناطق برای سیل‌خیزی، تخریب سازه‌های مهم و تضعیف شدن سازه‌ها را به گونه‌ای که با زلزله‌های کوچک تخریب می‌شوند از پیامد‌های رخداد فرونشست زمین نام می‌برد.

وی بالاترین نرخ فرونشست زمین در کشور را مربوط به استان کرمان ذکر کرده که نرخ آن ۴۲ سانتی‌متر و مربوط به بهرمان است. در این گزارش آمده است که اکنون استان گلستان هم فرونشست زمین را تجربه می‌کند که شاید وقوع سیل‌های زیاد در این استان بی‌ارتباط با این موضوع نباشد. همچنین در مجاورت دریاچه‌ها و تالاب‌ها فرونشست زمین مشاهده شده که در صورت کاهش نداشتن تنش آبی و فشار بر آب‌های زیرزمینی، شاهد خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها خواهیم بود. دکتر آمیغ‌پی نرخ فرونشست در شهریار و اصفهان را کاهشی بیان می‌کند در حالی که اصفهان با نرخ فرونشست ۲۰ سانتی‌متری مواجه بوده که این کاهش یا ناشی از مرگ آبخوان یا نتیجه اقدامات مدیریتی مؤثر بوده است.

پیشنهاد‌های مرکز پژوهش‌های مجلس

از سوی دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس درباره سرایت فرونشست زمین به تمام استان‌های کشور هشدار داده است. کارشناسان این مرکز در گزارشی می‌گویند وضعیت آینده بحران فرونشست در ایران در صورت داشتن برنامه اقدام مناسب و البته فوری امکان بهبود خواهد داشت. کارشناسان این مرکز ۱۰ پیشنهاد برای اصلاح وضع موجود به سیاست گذاران ارائه می‌دهند که به طور خلاصه و فهرست‌وار عبارتند از:

۱-توجه به تجربیات موفق کشور‌های دیگر
۲-بررسی وضعیت آسیب‌دیدگی حوزه‌های مختلف محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی و احیانا امنیت ملی در خلال وقوع پدیده فرونشست طی سال‌های اخیر
۳-انجام روند مستندسازی و رصد نرخ فرونشست در مناطق مختلف کشور با دقت بالاتر
۴-ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی و ثبت داده برای پایش همزمان مصرف و نرخ فرونشست
۵-دادن اولویت اقدامات فوری میدانی به مناطق با نرخ فرونشست بالا
۶-همکاری گسترده میان نهاد‌های مختلف و سازمان‌های اجرایی باهدف مدیریت بحران
۷-گسترش، تقویت و حمایت از نهاد‌های اجتماعی، تشکل‌های صنفی وابسته مانند کشاورزان و دیگر بهره‌برداران
۸-افزایش قدرت علمی و مدیریتی کشور در مواجهه با بحران‌های این حوزه‌ها
۹-تبدیل مباحث مربوط به آب زیرزمینی و فرونشست زمین به بحث روز جامعه و محافل آموزشی در تمام مقاطع تحصیلی
۱۰-صیانت و حراست از این اصل مهم که منابع آب به خصوص آب‌های زیرزمینی یک ثروت و سرمایه ملی است.

منبع: روزنامه خراسان