كتاب پلى مهم براى ديالوگ فرهنگى است

رشاد حسن‌اُف، فعال فرهنگی کشور آذربایجان درباره سی‌اُمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، بیان کرد: درباره هفته کتاب در رسانه‌های ایرانی مطالبی را دیده و مطالعه کرده‌ام. به‌نظرم برگزاری این جشن بسیار عالی است. یکبار هم در شهر تبریز از نمایشگاه کتاب استانی بازدید کردم.

وی افزود: من به ایران سفر کرده‌ام و می‌توانم بگویم جالبترین چیزى که در کشور شما دیده‌ام، کتابفروشی‌ها هستند. در فروشگاه‌های کتاب در ایران می‌توان منابعی درباره همه رشته‌ها پیدا کرد و این نکته مهمی است.

این فعال فرهنگی در کشور آذربایجان با اشاره به این نکته که مردم ایران را مردمی کتابخوان و فرهنگ‌دوست دیده، گفت: امیدوارم در هفته کتاب ایران به فرهنگ‌هاى مختلف مخصوصا فرهنگ دیگر کشورهاى مسلمان هم اهتمام و توجه شود؛ این نوعی از دیپلماسی فرهنگی است. در دنیای امروز، کتاب به‌عنوان پلى مهم براى دیالوگ فرهنگى محسوب مى‌شود.

مترجم کتاب «کربلا را دوباره زیستن» اثر امام موسی صدر به زبان ترکی آذربایجانی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: اکنون مشغول ترجمه متن کتاب شریف «نهج‌البلاغه» از زبان عربی به زبان ترکی آذربایجانی هستم. کتاب شریف «نهج‌البلاغه» تاکنون دو بار به زبان ترکى آذربایجانى ترجمه و چاپ شده است. یک نوبت این ترجمه از روی برگردان ترکی استانبولی آن به قلم مترجم و مورخ مشهور ادبیات ترکیه عبدالباقى گلپنارلى صورت گرفت. این ترجمه از زبان واسط در سال ۱۹۹۳ از سوی انتشارات صباح منتشر شد. ترجمه دوم نیز در سال ۲۰۰۶ از زبان فارسى در دو جلد توسط انتشارات نورلار به چاپ رسید. متن مورد استفاده مترجم، ترجمه فارسی مرحوم سید علی‌نقی فیض‌الاسلام بود.

حسن‌اُف درباره کیفیت دو ترجمه قبلی نهج‌البلاغه نیز توضیح داد: ترجمه اول که از زبان ترکى استانبولى به ترکی آذربایجانی برگردانده شده بود، از لحاظ ادبى بسیار دلنشین است. ولى نکته نخست اینکه استاد گلپنارلى در این کتاب همه خطبه‌ها و نامه‌ها را جمع نکرده بود. همچنین در بعضى قسمت‌ها اهتمام ایشان به ادبى بودن و روان بودن متن سبب شد تا ترجمه از اصل کلام امام على (ع) دورى شود و حتى در بعضى جمله‌ها معنى کلام آن حضرت به‌طور کل عوض شده است. اما ترجمه دوم که ترجمه سید فیض‌الاسلام است با این‌که همه متن ترجمه شده، باز هم درنظر پژوهشگران نهج‌البلاغه ترجمه کاملی محسوب نمى‌شود. افزود بر این، ترجمه کتاب به زبان ترکى آذربایجانى هم اندکی سنگین است و زبانش چندان روان نیست. این موضوع سبب شده که بیشتر خوانندگان در فهم مطلب با مشکل مواجه شوند.

وی افزود: مسأله دیگر اینکه هر دو ترجمه از زبان اصلى نهج‌البلاغه ترجمه نشده است. به همین دلیل به‌نظرم آمد که باید این متن شریف را مستقیما از زبان عربی به ترکی آذربایجانی برگرداند. جای چنین ترجمه‌ای در بازار اندیشه آذربایجان خالی است؛ ترجمه‌ای که هم روان و هم امانت‌دار کلام امام علی (ع) باشد. ترجمه را از سال ۲۰۱۸ آغاز کردم و تاکنون نیز ترجمه ۱۵۹ خطبه و ۴۵ نامه به پایان رسیده است.

این مترجم در ادامه با اشاره به اینکه ترجمه نهج‌البلاغه را براساس نسخه تصحیح شده مرحوم دکتر صبحی صالح انجام می‌دهد، گفت: ترجمه براساس این نسخه صورت می‌گیرد، اما براى فهم معانى الفاظ و محتواى کلام به شرح‌هاى معروف نهج‌البلاغه هم مراجعه مى‌کنم. بیشترین شرح‌هایی که از آن‌ها استفاده کرده‌ام، شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحدید و و دیگری «مهاج‌البراعه» میرزا حبیب‌الله خوئى است. علاوه بر این ترجمه‌هاى نهج‌البلاغه به زبان فارسى را نیز نگاه مى‌کنم. به‌نظر من ترجمه استاد حسین انصاریان و آیت‌الله مکارم شیرازى از لحاظ زبان و معنى به اصل متن نهج‌البلاغه نزدیکتر است.

وی که متونی از متفکران ایرانی و عرب را به ترکی آذربایجانی ترجمه و منتشر کرده، درباره میزان استقبال از این متون اظهار کرد: بیشتر به ترجمه کتاب‌هاى امام موسى صدر از زبان عربى اهمیت مى‌دهم. تاکنون مقاله «اسلام و فرهنگ قرن بیستم» امام صدر و سخنرانى‌هاى ایشان درباره قیام انقلابی امام حسین (ع) را ترجمه کرده‌ام و استقبال خیلی خوبی نیز از این ترجمه‌ها به‌عمل آمده است. مخاطبانی که مستقیما با من آشنایى دارند، از این ترجمه‌ها تشکر کرده و درباره کتاب‌های آینده می‌پرسند.

حسن‌اُف در پایان بیان کرد: چند متن دیگر از امام موسی صدر را نیز در نوبت ترجمه دارم. به‌نظرم محیط لبنان که امام صدر بیشتر سخنرانى‌هایش را آنجا ارائه کرده بود با محیط کشور آذربایجان شباهت بسیار دارد. نخست اینکه استعمار در آذربایجان هم وجود داشته و دیگر اینکه زندگى مسالمت‌آمیز مسلمانان و مسیحیان حتى سنى‌ها و شیعه‌ها از قرن‌های گذشته و همچنین هماهنگى فرهنگ‌هاى شرقى و غربى در تاریخ آذربایجان مخصوصا در صد سال اخیر مشاهده مى‌شود. به همین دلیل زبان و اندیشه امام صدر اسلام براى خواننده آذربایجانى خیلى دلنشین و نزدیک جلوه مى‌کند. به بیان دیگر اینکه خواننده فضا را درک کرده و با متن احساس دوری نمی‌کند.

رشاد حسن‌اُف متولد ۲۹ می ۱۹۸۸ است. او در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به ترتیب در رشته‌های مطالعات منطقه‌ای و زبان عربی تحصیل کرده و دکترای رشته زبان و ادبیات عرب از دانشگاه سلطان قابوس عمان دارد. با ترجمه او از گفتارها، مقالات و کلام امام موسی صدر تاکنون دو کتابِ «اسلام و فرهنگ قرن بیستم» و «کربلا را دوباره زیستن» از سوی انتشارات پارلاق امضالارِ شهر باکو منتشر شده است.