دلبرانه پاییزی از روستایی آرمیده در پناه رشته کوه‌های زاگرس

نار، گلنار، رمان در زبان عربی و آنار، نام‌های مختلفی است که به انار گفته می‌شود.

پاییز فصل آمدن دانه‌های سرخ، ترش و شیرین انار است از روستایی آرمیده در پناه رشته کوه‌های زاگرس مملو از درختان و باغ‌های زیبای انار پر از زیبایی و شگفتی.

پاییز دراکثر مناطق روستایی فصل برگ ریزان و خزان باغ هاست، اما این فصل در روستای «دورک اناری» که زمان چیدن محصول انارستان هاست جلوه دیگری دارد، این روستا که ناردانه را در نام خود دارد، درفصل برداشت یاقوت‌های سرخ بهشتی به استقبال مسافران پاییزی می‌رود.

فصل پاییز در کنار گشت و گذار در «دورک» شهرستان کیار می‌توانید این میوه‌ی پاییزی و محصولات دیگر مربوط به آن را تهیه کنید.

انار میوه‌ی بومی ایران است

نار، گلنار، رمان در زبان عربی و آنار، نام‌های مختلفی است که به انار گفته می‌شود. احتمال می‌رود واژه‌ی انار مانند انجیر و انگور مربوط به زبان‌های غیر آریایی باشد. انار از ایران تا کوه‌های هیمالیا در شمال کشور هند، میوه‌ی بومی است و در کشور‌های ایران، افغانستان، پاکستان، عراق، ترکیه، ایتالیا، اسپانیا، پرتغال، یونان، سرزمین‌های نیمه گرمسیر قاره‌ی امریکا و در ایران در شهر‌های ساوه، دورک در استان چهارمحال و بختیاری، قم، کاشان، سمنان، گرمسار، کن، ورامین، یزد، کرمان، جنوب خراسان، فارس و بلوچستان کشت می‌شود.

ایران با ۶،۵۰۰ هکتار اراضی زیر کشت درخت انار، علاوه بر مرغوب‌ترین، بیشترین کمیت تولید این میوه را نیز در دنیا دارد.

این میوه از قدیمی‌ترین میوه‌های شناخته شده‌ی بشر است و پیش از اینکه بشر کشاوری را آغاز کند، به‌صورت وحشی می‌روییده است. بر اساس شواهد باستان شناختی، شواهدی از انار در هزاره‌های چهارم و سوم پیش از میلاد به دست آمده و در باغ‌های معلق بابل در بین‌النهرین عراق، درختان انار کشت شده است.

انار در طی جنگ‌های کارتاژ یا قزطاجنه به ایتالیا راه یافت و سپس مور‌های مسلمان آن را به اسپانیا و بعدتر، اسپانیایی‌ها در قرن ۱۸ میلادی این میوه را با خود به کالیفرنیا بردند.

هنری هشتم در سال ۱۵۱۸، دانشکده سلطنتی پزشکان را در انگلستان بنا و نشان آن را انار طلاکوب انتخاب کرد؛ در واقع انار، نشان خانوادگی همسر اسپانیایی هنری به نام کاترین آراگون بود و همان بود که نخستین درخت انار را در انگلستان کاشت.

در فرهنگ ایران زمین، انار نماد کثرت و فراوانی است

در فرهنگ و اساطیر ایرانی انار نماد کثرت، فراوانی، جاودانگی و باروری است و آن را از جنس مؤنث می‌دانند. در برخی روایات بیان شده است که اسفندیار؛ شاهزاده‌ی کیانی با خوردن انار رویین‌تن شد و از ریختن خون سیاوش روی زمین گیاهی رویید که به آن گیاه سیاوشان می‌گویند و همان انار است.

فرهاد کوه‌کن با شنیدن خبر مرگ شیرین با تیشه به فرق خود زد و در جایی که خون او به زمین ریخت، درخت انار رویید. مورخان یونانی و رومی از کشت درخت انار در دوران هخامنشیان گفته‌اند، پلوتارک از هدیه‌ی یک انار به اردشیر اول هخامنشی یاد کرده که او با دیدن آن از وجود چنین میوه‌ای شگفت‌زده شده است.

از هزاره‌ی سوم پیش از میلاد، لوحی گلی یافت شد که در یکی از دایره‌های تزیینی این لوح نقش انار وجود داشت.

از دوران هخامنشیان گوشواره‌ی طلا به‌شکل انار در کردستان به دست آمده که در گنجینه‌ی موزه‌ی ملی ایران نگهداری می‌شود.

همچنین در نقش‌برجسته‌های این دوره، نقشی شبیه به گل انار در تخت جمشید و دیگر آثار معماری و هنری باقی مانده است؛ مانند سنگ‌نگاره‌ی معروف خزانه که پادشاه هخامنشی را در حال پذیرفتن نمایندگان سرزمین‌های شاهنشاهی بزرگ هخامنشی به حضور خویش نشان می‌دهد؛ در حالی که به نشانه صلح و دوستی، گلی درشت را در دست دارد. برخی معتقدند این گل نیلوفر آبی است؛ اما بیشتر احتمال می‌رود گل انار باشد. در دوران‌های اشکانی و ساسانی نیز انار جزو نقش‌مایه‌های هنری و معماری است و در گچ‌بری‌ها مشاهده می‌شود.

«دورک» سرزمین یاقوت‌های سرخ

روستای قدیمی «دورک» که در ۱۲۰ کیلومتری شهرکرد قرار دارد حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد که در جنوب شرقی روستای فعلی قرار داشته است.

هسته اولیه شکل گیری روستای دورک اناری در محدوده اطراف مسجد و به سمت شرق توسعه یافته است. مسجد دورک اناری مربوط به دوره پهلوی دوم است که در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۲۲۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

به علت عبور جاده اصلی از میان روستا و کمبود زمین جهت توسعه، این روستا جابه جا شده است.

روستای دورک در میان دو تنگه قرار دارد. محلی‌ها می‌گویند این دو تنگه شبیه «دو رگ» است که روستا را در آغوش گرفته است.

دو رگ با گذشت سال‌ها دچار فرسایش زبانی شده است و آن را به «دو رک» تغییر داده‌اند. حالا اسم این روستا «دورک» است و به‌خاطر باغ‌های انار فراواناش به آن «دورک اناری» می‌گویند. این روستا به روستای دورک شاهپوری یا دورک شاپوری هم معروف هستند. خیلی‌ها هم این روستا را به اسم روستای یاقوت‌های سرخ می‌شناسند.

اواخر آبان ماه هر سال و بر اساس سنت دیرینه ناردنگ، زنان بختیاری در روستای دورک اناری، دیگ‌های رب انار پزی خود را بار می‌گذارند.

ساکنان روستای دورک اناری از اقوام بختیاری هستند و با گویش بختیاری صحبت می‌کنند.

زنان روستای «دورک» از اواخر آبان تا اواسط آذر طی یک مراسم خانوادگی دانه‌های انار را در پشت بام خانه‌ها خشک می‌کنند و بر اساس سنت دیرینه، دیگ‌های رب پزی خود را بارمی‌گذارند. در این مراسم سنتی که «ناردُنگ» نامیده می‌شود، زنان با تشکیل گروه‌های چند نفره کار رب گیری از انار را آغاز می‌کنند.

فرایند رب گیری در بین زنان دورکی شامل دانه کردن انار، آب گیری دانه‌ها، پخت آب انار و رب گیری می‌شود. این رب متفاوت‌تر از رب‌های دیگر است، زیرا زنان دورکی در رب گیری از چاشنی‌های گیاهی محلی استفاده می‌کنند که عطر و طعم خاصی به رب انار می‌دهد.

همه ساله به طور متوسط بیش از ۱۲ تن رب انار در این روستا تولید و روانه بازار می‌شود و بیش از ۸۰ درصد رب انار تولید شده در دورک علاوه بر استان چهارمحال و بختیاری دراستان‌های اصفهان، تهران و خوزستان عرضه می‌شود.

روستای دورک اناری، به لحاظ کوچه باغ‌های اناری و آیین سنتی ناردنگ همه ساله میزبان گردشگرانی از استان‌های همجوار به ویژه اصفهان و خوزستان است.

سوغات روستای دورک اناری

اگر به فصلش به این روستا سفر کنید، انار و هرچیزی که به آن مربوط می‌شود از سوغاتی‌های این روستاست. مردم این روستا با انار، رب، ترشی، لواشک، شربت و… درست می‌کنند. اگر اهل خوراکی‌های ترش و ملس هستید، زنبیل سوغاتی‌هایتان را همین جا پر کنید.

انار؛ دارویی بهشتی

ضرب المثلی هندی در مورد خوص انار می‌گوید: این یک میوه صد بیماری را معالجه می‌کند. بقراط، حکیم یونانی، انار را برای رفع التهابات چشمی و تنظیم جهاز هاضمه استفاده می‌کرد و ابوعلی سینا در کتاب قانون خود، خواص گل آن را با نام جُلنار یا گلنار بیان کرده است.

این میوه سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند پتاسیم و منیزیم است و آب آن برای تقویت نیروی جسمی و فکری مفید است و از بدن در برابر عفونت محافظت می‌کند.

هسته‌ی انار با مخلوط جو برای تغذیه دام‌ها، پوست آن برای رنگرزی و آب تغلیظ‌شده‎‌ی آن برای جوهر به کار می‌رود. در گذشته ریشه‌ی پوست آن برای از میان بردن کرم‌های انگل دستگاه گوارش و از پوست آن برای سوخت حمام استفاده می‌شد. به‌طور کلی انار برای تصفیه‌ی خون، پیشگیری از آلزایمر، بیماری‌های کلیوی و سایر بیماری‌ها مفید است.

آغاز برداشت یاقوت سرخ در چهارمحال و بختیاری

برداشت انار از سطح ۱۶۴ هکتار از انارستان‌های استان چهارمحال و بختیاری آغاز شد.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: میانگین عملکرد باغات انار در استان حدود ۷ تن در هر هکتار است.

ابراهیم شیرانی افزود: بخش عمده‌ای از این باغات در شهرستان کیار قرار دارد.

وی گفت: ۵۰ درصد انار تولیدی در استان مصرف و مابقی به استان اصفهان ارسال می‌شود.