سهم کمتر از نیم درصدی ایران در تجارت با روسیه!

میز اقتصاد امروز به بررسی سفر رئیس کل بانک مرکزی ایران به روسیه و ایجاد فرصت های تجاری بیشتر در این کشور پرداخت. آقای رحمت‌الله خرمالی، مدیرکل آسیای میانه، قفقاز و روسیه سازمان توسعه تجارت ایران،  آقای جلیل اسلامی، معاون امور بندری و اقتصادی، آقای کامبیز میرکریمی،  نایب رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه و مسعود پل مه رئیس انجمن کشتیرانی ایران مهمانان این نشست بودند.

سوال: عمده ترین تجارت ایران و روسیه مربوط به کدام کالاهاست؟

آقای خرمالی: کفش، میوه،  صنایع پلیمری و صیفی جات از عمده اقلامی است که از ایران به روسیه صادر می شود. از نقاط مثبت دور جدید همکاری های ایران با روسیه برگزاری نشست های مشترک  هر ده روز یک بار میان هیئت های تجاری ایران و روسیه برای تبادل اطلاعات تجاری است. در هفته گذشته مقامات اسبر بانک روسیه به ایران سفر کرده  و با رئیس بانک مرکزی، وزیر صمت و معاون اول رئیس جمهور دیدار کردند.

سوال: آیا وظیفه سازمان توسعه و تجارت، تنها رشد صادرات است؟

آقای خرمالی: سازمان توسعه تجارت در کنار صادرات، برای مدیریت واردات با کشور‌های اطراف بخش‌های جدیدی را نیز ترسیم کرده است. در بخش تامین غلات و صنایع مورد نیاز حوزه سلولزی و صنعت و معدن هم پیش بینی‌هایی شده است. با توجه به خروج اروپایی‌ها از بازار روسیه، ظرفیت ۱۰۰ میلیارد دلاری در بازار این کشور فراهم شده است.

به همین جهت امسال نمایشگاه اختصاصی در روسیه برگزار خواهد شد، ایجاد مراکز تجاری در روسیه از جمله موارد همکاری ماست و همچنین از روئسا کشورهای عضو فدراسیون روسیه نیز برای حضور در ایران دعوت به عمل آمده است.

مهمترین بخش برای نفوذ به بازار روسیه امضا موافقت نامه ها و توافق نامه هاست. چهارمین دور نشست ها با اعضای اتحادیه اوراسیا برگزار شد و دور بعدی در تابستان در یکی از کشورهای حاشیه خزر برگزار می شود.

آقای خرمالی: مسیر آستاراخان به کانال ولگا با کمبود " کشتی رو رو" مواجه بود که با تفاهمنامه میان بانک ملی این موضوع فراهم شد تا دو کشتی رو رو ساخته شود. مسیرهای ریلی ما فراهم نیست و همگی نیاز به احداث و اتصال دارد و روس ها پیشنهاد کردند در بنادر جنوبی ایران هم سرمایه گذاری کنند.

سوال: ظرفیت بنادر ایران برای تجارت با روسیه چه تغییری داشته؟

آقای اسلامی: اردیبهشت امسال سند جامع حمل و نقل میان ایران و روسیه امضا شد، علاوه بر آن سیزدهمین کارگروه تحصصی در ۷ و ۸ دی ۱۴۰۰ در روسیه برگزار شده بود. این کارگروه در کنار مدیران ارشد بخش دولتی حضور  بخش خصوصی را نیز به دنبال داشت. در حوزه‌های دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای میبایست ظرفیت‌های حمل و نقلی را متناسب با توسعه ظرفیت تجاری ایجاد کنیم. کریدور شمال به جنوب ظرفیت سازی شده. هم اکنون ۵ بندر در شمال کشور داریم که بیش از ۳۵ میلیون تن ظرفیت بارگیری دارند. در حوزه دریایی و بندری کل کشور دارای ۲۷۰ میلیون تن ظرفیت بارگیری است.

سوال: چرا با وجود اهمیت این موضوع، کریدور شمال به جنوب همچنان با گذشت چندین سال تکمیل نشده است؟

آقای اسلامی: معتقدم ظرفیت عیان هستند و هم اکنون ارتباط ریلی شمال و جنوب با بیش از ۶۰ میلیون تن ظرفیت و بندر شهید رجایی با بیش از ۱۰۰ میلیون تن ظرفیت عملیاتی وجود دارد. اما چرا اتفاق مورد نظر رخ نمی‌دهد. ترانزیت یک مدل کسب و کار است که همه افراد باید نقش خود را عملیاتی کنند.

هدف سی میلیون تن ترانزیت بین شمال تا جنوب نشدنی نیست. در ماه های اخیر در ارتباط با بحث کشتی های رو رو سازمان بنادر می تواند کمک به ساخت کشتی های رو رو کند و اخیرا دو سفارش داده شده است. ادامه فعالیت شرکت هندی در چابهار هفته آینده تمدید می شود.

سوال: به عنوان بخش خصوصی، ضعف اساسی در تجارت ایران و روسیه را چه چیزی می دانید؟

آقای میرکریمی: حجم تجارت ایران به ویژه صادرات نقشی ناچیز در اقتصاد روسیه دارد. ۲۸۰ میلیارد دلار حجم واردات روسیه از کشور‌های دیگر است و ایران کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار سهم داشته و زیر نیم درصد سهم است.

موضوع اینجاست که زیرساخت‌ها واقعا وجود نداشت و این امکانات در چهارسال گذشته رخ داده که مهم ترینش امضا موافقت نامه تجارت آزاد با این کشور است. با امضای این موافقتنامه کالای ایرانی با قیمت ارزانی با تعرفه تجاری پایین وارد روسیه می‌شود.

سه کریدور مهم بین ایران و روسیه وجود دارد. غرب، مرکز و شرق دریای خزر است. راه آهن آذربایجان وارد خاک ایران شده و داخل ایران بروکراسی آن انجام می شود. شرق دریای خزر هم بسته بود اما طی سفر اخیر رئیس جمهور به ترکمنستان گشایش هایی ایجاد شد.

طبق تجربه حضورم در نمایشگاه های روسیه ای، تجار روسیه ای ایران را به خوبی نمیشناسند و تنها با چند کالا که در جهان به نام ایران معروف است شناخته می شویم و باید بازار را با جدیت بیشتری دنبال کنیم.

سوال: انجمن کشتیرانی پیشران شدن در تجارت میان ایران و روسیه را مستلزم چه چیزی می داند؟

آقای پله مه:  بنادر شمالی ظرفیت  ۳۵ میلیون تن بارگیری و انبارش را دارند و ما مشکل اساسی به نام انتقال بار را داریم. بنادر شمال ایران ۱۰ درصد از انتقال و حمل بار در دریای خزر را می‌توانند پوشش دهند. طی ادوار گذشته  نگاه نامناسبی به ظرفیت کشتیرانی در شمال می‌شد.  

حداکثر ۴۰ فروند کشتی تحت پرچم ایران در خزر باید داشته باشیم. با نگاه تخصصی و اتکا به توان حمل و نقل در دریای شمال،   حداکثر با تمام ظرفیت در سال می‌توانیم ۵ میلیون تن کالا حمل کنیم. این در حالی است که اعلام توافق بین ایران و روسیه برای انتقال ۱۰ میلیون تن کالا صورت گرفته است.

اطلاعات دقیق داریم که ۱۰ میلیون تن غلات در روسیه برای صادرات وجود دارد. غلات قزاقستان، چین روسیه به روش ریلی به اروپا میرفت.   برای رشد توسعه تجارت و ترانزیت بین دو کشور، ما ظرفیت ۱۸۰ هزار دستگاه کانتینر خشک را داریم. اما می‌گوییم هم اکنون ۵۰ هزار دستگاه کانتینر خشک و ۲ هزار کانتینر یخچالی برای رشد تجارت در این برهه از زمان نیاز داریم.