کابوسی به نام وبا؛ پیشگیری ساده و آسان است

طغیان «وبا» در دوره‌هایی از تاریخ، قربانیان بی‌شماری برجای گذاشته است؛ چند روزی است که خبر احتمال شیوع وبا در خبرگزاری‌ها به چشم می‌خورد. این موضوع زنگ خطری است که به ما هشدار می‌دهد تا بهداشت مواد غذایی و بهداشت شخصی را بیشتر از قبل رعایت کنیم.

"وبا" در طول تاریخ هفت  بار در جهان، همه گیری جهان گستر داشته است. تا قبل از قرن ۱۹ محدود به شبه قاره هند بود و در سال ۱۸۱۷ تجارت خارجی عامل انتشار این بیماری به سرزمین‌های دیگر شد و تلفات عظیمی به بار آورد. در قرن ۱۹ چندین بار در اروپا همه گیر شد و عنوان مخوف‌ترین بیماری قرن را به خود اختصاص داد. همین ویژگی باعث نخستین تلاش‌ها جهت انجام قرارداد‌های بهداشتی بین المللی شد.

"وبا" نخستین بار در سال ۱۸۲۱ وارد ایران شد، اما دامنه و ابعاد وبای ۱۹۰۴ و نتایج زیان بار آن از قبیل نقصان در تجارت، فقدان نیروی انسانی ناشی از تلفات، افزایش قیمت غلات، کاهش امنیت عمومی، دزدی در قیاس با همه گیری‌های دیگر، بسیار گسترده بود.

در سال ۱۸۵۴ تحولی رخ داد، در این زمان فردی به نام جان اسنو متوجه اهمیت آب‌های آلوده در ابتلا به بیماری وبا شد. او پزشکی بود که کار‌های زیادی در زمینه بیهوشی و بهداشت انجام داد. او را پدر دانش اپیدمیولوژی مدرن می‌دانند.

آن زمان هنوز عامل بیماری و راه انتقال آن به درستی شناخته نشده بود، فقط تئوری‌هایی در مورد انتقال آلودگی از طریق «هوای بد و آلوده» وجود داشت؛ اما جان اسنو آنقدر زیرک بود که با ثبت موارد بیماری روی کی نقشه متوجه شیوه انتقال بیماری شود. او موارد جدید بیماری را به صورت نقطه‌هایی روی نقشه شهر لندن ثبت کرد و متوجه شد که یک تلمبه آب عمومی در خیابان «برودویک»، عامل بیماری را منتقل می‌کند.

جالب است بدانید که هنوز به نشانه قدردانی از این پزشک و کار بزرگی که کرد، این تلمبه آب در خیابان "برودویک" حفظ شده است!

"رابرت کخ" ، پزشک آلمانی، برای اولین بار در سال ۱۸۸۳ میلادی باکتری وبا را جداسازی و شناسایی کرد. این باکتری، سی سال پیش از آن، بدست کالبدشناس ایتالیایی فیلیپ پاسینی جدا و شناسایی شده بود، ولی نتایج کار‌های وی ناشناخته بود.

هشدار در مورد خطر شیوع وبا در ایران

مردانی، متخصص عفونی گفت: کنترل وبا بسیار مشکل است؛ باید بسیار مراقبت کنیم.

مسعود مردانی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم شهید بهشتی و متخصص بیماری های عفونی گفت: کمیته‌ای در وزارت بهداشت تشکیل شده تا تمام جوانب امر سنجیده شده و آخرین درمان‌های تأیید شده وبا به همراه دستورالعمل‌های بهداشتی جدید به اطلاع همکاران در سراسر کشور رسیده است.

دکتر مردانی می‌گوید: در اواخر بهار و در اوایل تابستان بروز موارد انفرادی وبا در کشور ما اجتناب ناپذیر بوده و همیشه این بیماری در کشور وجود داشته است؛ امسال با توجه به موارد ابتلای ثابت شده در عراق، افرادی که به این کشور مسافرت می‌کنند به ویژه زوار عتبات عالیات باید مراقب باشند که خود ابتلا نشده و این عامل را به کشور منتقل نکنند.

این افراد اگر علائمی دارند فعلا از سفر به عراق اجتناب کنند و در صورت مراجعه به آنجا از خوردن آب آلوده و غذای غیر بهداشتی به صورت جدی خودداری کنند.

به گفته دکتر مردانی، اگر وبا وارد کشور شود، کنترل آن بسیار مشکل بوده و به همین دلیل باید بسیار مراقبت کنیم تا از ورود وبای غیربومی به ایران جلوگیری کنیم.

مشاهده نشدن مورد مشکوک ابتلا به وبا در چهارمحال و بختیاری

سرپرست معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی شهرکرد گفت: هم اکنون مورد مشکوک از ابتلا به بیماری میکروبی وبا در استان مشاهده نشده است.

دکتر احمدی گفت: در گذشته، با شروع فصل گرما "وبا" به عنوان یک بیماری بومی در کشور شناخته می‌شد که در چند سال اخیر این بیماری در کشور کنترل شده است.

علایم این بیماری شامل اسهال، استفراغ، کم آبی بدن، ضعف و بی حالی است که در صورت عدم جبران کم آبی بدن، منجر به مرگ خواهد شد.

رییس مرکز بهداشت استان چهارمحال و بختیاری می‌گوید: راه‌های پیشگیری از وبا، ساده و آسان است، شستن دست‌ها پس از دستشویی و قبل از غذا خوردن، مصرف آب آشامیدنی سالم و مواد غذایی سالم با نشان سیب سلامت و تاریخ انقضا در حفظ سلامتی و جلوگیری از ابتلا به بیماری بسیار مؤثر است.

مردم درصورت مشاهده علائم بیماری از خوددرمانی پرهیز کنند و با مصرف مایعات فراوان ومراجعه به پزشک مراحل درمان را سپری کنند.

وبا بیماری اسهالی واگیردار است که توسط میکروبی به نام ویبریوکلرا ایجاد می‌شود. از کل موارد این بیماری ۸۰% بدون علامت و ۱۵% بصورت اسهال معمولی و فقط در ۵% موارد، بیمار دچار اسهال حاد آبکی می‌شود که خطر کم آبی شدید را به همراه دارد؛ بنابراین مبتلایان به هرگونه اسهال شدید باید بلافاصله به یکی از مراکز بهداشتی، درمانی یا بیمارستان مراجعه کنند و امکانات نمونه برداری رایگان برای بیماری وبا توسط مرکز بهداشت در تمامی مراکز بهداشتی درمانی و بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های خصوصی برقرار شده است.

بهداشت و تقویت نظام شبکه بر درمان ارجحیت دارد

سرپرست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی چهارمحال و بختیاری گفت: بهداشت و تقویت نظام شبکه بر درمان ارجحیت دارد و به لحاظ علمی، عقلانی و حتی اقتصادی نیز پیشگیری موثر و کم هزینه‌تر از درمان خواهد بود.

دکتر خالدی فر می‌گوید: با شناسایی عوامل خطر و کنترل آن‌ها می‌توان از بروز بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر جلوگیری و در صورت بروز بیماری، آسیب‌های آن را تا حد چشمگیری کاهش داد.

با بروز برخی بیماری ها، حتی در صورت موثر واقع شدن درمان، عوارض آن برای فرد بهبود یافته باقی خواهد ماند بنابراین منطقی است که بهداشت و نظام شبکه تقویت شود که در همین راستا تقویت نظام شبکه مورد تاکید و در دستور کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته است.

بیماری‌های غیر واگیر را باید جدی گرفت و نباید کرونا و سایر بیماری‌های واگیر ما را از پرداختن به بیماری‌های غیر واگیر و کاهش عوامل خطر آن غافل کند.

برنامه ریزی مرکز بهداشت استان چهارمحال و بختیاری برای پیشگیری از شیوع "وبا"

رئیس مرکز بهداشت استان چهارمحال و بختیاری به کارکنان بهداشت محیط و حرفه‌ای شهرستان‌های دهگانه استان گفت: با توجه به شروع فصل گرما و احتمال شیوع بیماری‌های منتقله از طریق آب و غذا (به ویژه بیماری وبا و اسهال خونی) لازم است موارد زیر بشدت در دستور کار قرار گیرد.

تشدید نظارت بر کنترل کیفی آب اشامیدنی از طریق پایش مرتب کلر آب (حتی افزایش تعداد موارد سنجش در روز)، انجام بازدید مشترک با میرآب روستا از منابع و مخازن و سنجش کلر آب بصورت مشترک، نمونه برداری از آب، پیگیری رفع شکستگی‌های لوله و گزارش فوری آن‌ها به شبکه بهداشت، صدور اخطاریه جهت متخلفین دفع غیر بهداشتی فاضلاب و فضولات دامی، در صورت وجود فاضلاب سطحی لازم است شیرابه کلر ۲۰% و یا شیرابه آهک ۲۰ % تهیه و به کمک دهیار و یا اعضای شورای اسلامی بر روی فاضلاب‌ها ریخته شود، نمونه برداری از آب هویج و بستنی سنتی و در صورت آلوده بودن بر ممنوعیت تهیه و فروش آن‌ها با صدور اخطاریه، آماده باش تیم واکنش سریع شبکه بهداشت، اجرای طرح تشدید سنجش کلر آب شرب، آموزش ساخت کلر مادر و توزیع آن و نحوه استفاده برای سالم سازی آب آشامیدنی در مناطقی که آب لوله کشی سالم ندارند.

ضرورت رعایت نکات بهداشتی به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های اسهالی

رئیس مرکز بهداشت چهارمحال و بختیاری گفت: بیماری جدیدی با عوارض اسهال و استفراغ در کودکان مشاهده نشده و به طور معمول این عمل نشان دهنده یک بیماری ویروسی، باکتریایی و یا عفونی است.

به طور معمول در فصل بهار، گردش ویروس‌های منتقله از آب و غذا که ممکن است باعث بروز اسهال و استفراغ شود را در جامعه داریم.

طی دوران همه‌گیری کرونا با توجه به محدودیت‌های اعمال شده و کاهش تجمعات و دورهمی‌ها، آمار موارد بیماری‌هایی با علائم اسهال و استفراغ در کشور و همه دنیا کاهش یافته بود، ولی اکنون بعد از این که آمار ابتلا و مرگ و میر ناشی از این بیماری تا حدودی کاهش یافته و تجمعات و تماس‌ها شکل گرفته است، می‌توان گفت به شرایط قبل از همه‌گیری بازگشته‌ایم و بیماران علائمی از خود نشان می‌دهند که تابلوی علائم پیشین را دارند.

همچنین، چون در مدت شیوع کرونا همه کودکان در محدودیت و مراقبت بودند بدن آن‌ها به شکل پیش‌فرض اینگونه طراحی شده است که، چون هیچ گونه واکنشی به عوامل بیماری زا نداشتند، ایمنی آن چنانی در برابر بسیاری از میکرو ارگانیسم‌ها و پاتوژن‌ها نداشتند؛ بنابراین با کوچک‌ترین عامل بیماری‌زا، تابلوی بیماری به ویژه در کودکان خود را نشان می‌دهد.

این عضو هیات مدیره انجمن اپیدمیولوژی ایران می‌گوید: بر اساس آزمایش‌هایی که از تعداد بیماری‌های موجود به عمل آمده است، بیماری جدیدی در گردش نیست و همان عواملی که در گذشته باعث بروز اسهال‌های حاد در کودکان و سایرین می‌شد اکنون نیز در جریان است.

دکتر احمدی گفت: معمولا وقتی میکروارگانیسمی به این شکل و با سرعت در گردش باشد، می‌توان گفت عفونت ویروسی است که طیف زیادی از ویروس‌ها (روتاویروس‌ها، نوروویروس‌ها و...) را داریم که می‌توانند قابل انتقال از آب و غذا باشد که تابلوی گوارشی دارند.

از سوی دیگر حتی دیده شده که ابتلا به ویروس کووید ۱۹ نیز می‌تواند خود را با علائم گوارشی نشان دهد، ولی نکته مهم این است که راه پیشگیری از بروز بیماری برای هر نوع از عامل بیماری‌زا مانند یکدیگر است.

عفونت‌های ویروسی معمولا یک شروع مشترک دارند و آن دسته از بیماری‌هایی که با تابلوی گوارشی خود را نشان می‌دهند، با ضعف، بی‌حالی و بی‌اشتهایی، تب خفیف، دل‌درد، دل‌پیچه، تهوع و در نهایت اسهال و استفراغ همراه است.

اسهالی که کودکان در این شرایط دارند آبکی و نسبتا شدید است که حتی ممکن است منجر به کم‌آبی بدن شود. معمولا در این مواقع ویروس از طریق مدفوع دفع می‌شود و اگر بهداشت فردی و بهداشت دست‌ها به درستی رعایت نشود انتقال فرد به فرد آن رخ می‌دهد.

عضو هیات مدیره انجمن اپیدمیولوژی ایران گفت: در کنار اینکه تشخیص افتراقی در این موارد، اسهال ویروسی است با وجود اینکه در کشور طی چند سال اخیر عملا موردی از وبا مشاهده نشده و خیلی محدود است، اما نگرانی اصلی ما این است که هر فرد مبتلا به اسهال آبکی از این نظر هم مورد بررسی قرار گیرد تا احتمال ابتلا به وبا حذف شود.

مهم‌ترین کاری که باید برای بیمار مبتلا به اسهال و استفراغ انجام شود، جایگزین کردن مایعات به ویژه در کودکان است.

بهترین دارو محلول ORS است، اما می‌توانند از آب، چای، دوغ و... هم استفاده کنند و بیماری که دچار اسهال می‌شود در حال از دست دادن آب و الکترولیت‌ها است و باید به سرعت آب و الکترولیت برایش جایگزین شود و ضمن آغاز مایع درمانی خانگی به خانواده‌ها توصیه می‌شود به مراکز درمانی نیز مراجعه کنند.

بیشتر بخوانید

• حفظ و ارتقای سلامت محیط پیرامون انسان‌ها عامل پیشران توسعه پایدار

دکتر احمدی می‌گوید: ایجاد کم آبی در بیمار درجات مختلفی دارد؛ تابلوی اسهال می‌تواند بر اساس نوع و شدتش از یک کم آبی خفیف آغاز شود و تا کم آبی شدید ادامه یابد که سبب اختلال هوشیاری، ضعف شدید و... می‌شود که در این شرایط مجبور به آغاز مایع‌درمانی تزریقی خواهیم بود.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی شهرکرد گفت: در کنار درمان علامتی نمی‌خواهیم بیمار تب بالا یا اسهال خونی، دچار اختلال هوشیاری و حتی دچار تشنج شود که اگر هر کدام از این علائم دیده شد باید به سرعت بیمار را به مرکز درمانی برسانند.

عضو هیات مدیره انجمن اپیدمیولوژی ایران گفت: معمولا در اسهال‌های ویروسی طول دوره بیماری بین سه تا پنج روز است، اما تا زمانی که آزمایش مدفوع انجام نشود نمی‌توان به طور دقیق گفت که عامل بروز این علائم چه بوده است. اگر در آزمایش مدفوع نوع میکروارگانیسمی که ایجاد بیماری کرده است، مشخص شود دقیق‌تر می‌توان در مورد مدت زمان واگیری بیماری صحبت کرد. برای اینکه واگیر این بیماری به حداقل برسد مهم‌ترین پیشنهاد ما بحث رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی است.

بیماری‌هایی که با تابلوی گوارشی مرتبط است با منبع آب آشامیدنی که بیمار استفاده می‌کند و دسترسی به سرویس بهداشتی تمیز هم ارتباط دارد؛ بنابراین، چون هرکدام از این میکروارگانیسم‌ها از طریق مدفوع دفع می‌شود باید دفع بهداشتی مدفوع در توالت‌های بهداشتی صورت گیرد و قبل از این که فرد بخواهد غذا مصرف کند و همچنین به محض اجابت مزاج باید دست‌های خود را به دقت با آب و صابون شست‌وشو دهد.

اگر دفع بهداشتی مدفوع و فاضلاب انجام نشود، حشرات روی این آلودگی‌ها می‌نشینند و باعث انتقال میکروارگانیسم می‌شوند.

رئیس مرکز بهداشت چهارمحال و بختیاری می‌گوید: آب لوله‌کشی شهری به عنوان یک آب بهداشتی و سالم است، ولی تاکید ما این است که در برخورد با منابع آب آشامیدنی مانند رودخانه، روان‌آب، استخر‌ها و... صرف تماشای ظاهر آن نسبت به سلامت آب اطمینان حاصل نکنند و از هر آبی برای آشامیدن و حتی شست‌شوی ظروف و دست‌ها استفاده نکنند.

خانم طاهری از پزشکان متخصص در شهرکرد گفت: "اسهال ویروسی" یک بیماری نوپدید و نوظهور نیست و سال‌ها است در فصل‌های گرم سال مثل تابستان و بهار شایع می‌شود.

این بیماری ویروسی به‌جز اسهال و استفراغ مجموعه علائم دیگر مثل سردرد، درد‌های عضلانی، درد معده، بی اشتهایی و تب خفیف را می‌تواند به‌همراه داشته باشد.

دکتر طاهری می‌گوید: درمان‌های مورد استفاده در این بیماری علامتی است، یعنی ما علائم بیماری را کنترل می‌کنیم؛ اگر بیمار دارای درد‌های "کرامپی شکم" یا "دل پیچه" باشد دارو داده می‌شود تا درد‌ها تسکین یابد و یا اگر بیمار دارای درد‌های مکرر باشد دارو‌هایی استفاده می‌کند که دفع آب و اسهال را کاهش دهد.

یک پزشک حتماً باید مطمئن شود بیمار دچار اسهال‌های خونی و عفونی و اسهال‌های میکروبی که بیمار نیاز به آنتی بیوتیک درمانی دارد، نیست تا بتواند بیمار را با دارو‌های ضد اسهال کنترل کند.

مصرف مواد غذایی که بتواند حرکات روده را کمتر کنند و اسهال و دل پیچه بیمار را کنترل کند مثل مصرف مایعات گرم، میوه‌جات مثل سیب و موز مناسب است و اگر بیمار دل پیچه و دل درد نداشته و بیشتر دچار اسهال باشد در مواردی می‌تواند برنج سفید، ماست و تخم مرغ آب پز استفاده کند همچنین پرهیز از مواد غذایی چرب و شیرین می‌تواند موثر باشد.

یکی از راه‌های انتقال این بیماری سبزی و میوه درست شسته نشده و پرهیز از مصرف آب و یخی که منبع نامشخصی دارد است.

اگر در مسافرت هستید از غذا و آب‌های غیر بهداشتی خودداری تا از ابتلا به بیماری جلوگیری کنید.

خانم دکتر طاهری گفت: آنتی‌بیوتیک‌ها دارو‌های هستند که علیه باکتری‌ها به کار می‌روند و می‌توانند بیماری‌های باکتریال را درمان کنند، اما در مورد ویروس‌ها هیچ درمان اختصاصی وجود ندارد و آنتی بیوتیک‌ها هیچ تاثیری بر عفونت‌های ویروسی ندارند.

عفونت‌های ویروسی تنها با درمان‌های حمایتی و مایع درمانی کنترل می‌شوند؛ به هیچ وجه توصیه به آنتی‌بیوتیک نمی‌شود هم به خاطر عوارض احتمالی هم اینکه احتمال مقاومت و آنتی بیوتیک‌ها را در جامعه و افراد افزایش می‌دهد.

فردی که سیستم ایمنی بدنی نرمالی داشته باشد، کودک، سالمند و دارای نقص ایمنی نباشد و بیماری اش در حد دل پیچه و اسهال خفیف باشد نیاز به مراجعه به پزشک ندارد، اما اگر دفعات اسهال در طول روز بیشتر از ۵ الی ۶ بار و هر بار حجیم و آبکی باشد به‌طوری که بیمار حالت ضعف و بی حالی پیدا کند در این موارد باید به پزشک و مراکز درمانی مراجعه شود.