سفر‌های علمی آیت‌الله سیدجواد خامنه‌ای در ۱۰۰ سال قبل
در این گزارش شرحی از سفر‌های علمی آیت‌الله سیدجواد خامنه‌ای در ۱۰۰ سال قبل را گفته ایم.
گروه اندیشه – زندگی آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای، از همان آغاز درآمدن به زیّ طلبگی، مانند خیلی از طلاب علوم دینی آن زمان، با سفر برای کسب علم، عجین بود. انگار سنّتی بود در میان طلاب که حتما از محضر چند استاد بهره ببرند، حدیث بشنوند و اگر بتوانند در درس خارج فقه و اصول استادان گوناگون شرکت کنند. پدرش، آیت‌ا... سیدحسین خامنه‌ای نیز، چنین بود. او که در سال ۱۲۲۳ ش، در خامنه متولد شد، بعد از فراگیری علوم دینی در مدارس مشهور آذربایجان، برای تکمیل درس، راه نجف اشرف را پیش گرفت. سال ۱۲۵۳ ش به این شهر رسید و در محضر علمای مشهور زمان، به کسب علم پرداخت و مدتی بعد، خودش به عنوان استاد، کتاب‌های معروفی مانند «مکاسب» را به طلاب جوان تدریس می‌کرد.
مجالس درس وی، به دلیل فصاحت بیانی که داشت، پر از جویندگان علم بود. در همین دوره بود که آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای، در آذرماه ۱۲۷۴ و در نجف اشرف به دنیا آمد؛ اما به دلیل مهاجرت خانواده‌اش به آذربایجان و اقامت در تبریز، فرصت فراگیری مقدمات را در نجف به دست نیاورد. آن‌ها در سال ۱۲۷۶ ش، به ایران بازگشتند.
عزم سفر به شهر ثامن‌الحجج (ع)
وابستگی به خانواده‌ای اهل علم و البته، علاقه‌مندی و هوش ذاتی، آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای را به وادی فراگیری علوم دینی کشاند؛ اما با درگذشت پدرش در سال ۱۲۸۶ ش، زمانی که او تنها ۱۲ سال داشت، کار کمی برای وی سخت شد. با این حال و با وجود سختی‌های فراوان، آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای، درس و بحث را در مدارس بزرگ تبریز، مانند «طالبیه» پی گرفت و پای درس بسیاری از استاد‌های مبرّز آن خطه نشست؛ اما خیلی زود فهمید که برای کسب علم، باید بار سفر ببندد و آذربایجان را ترک کند. تبریز در آن زمان، شاهد وقوع رویداد‌های تلخ و شیرین بسیاری بود؛ مقاومت ستارخان در برابر طرفداران استبداد، شهادت شیخ محمد خیابانی و بر دار کشیدن و شهادت ثقةالاسلام. سیدجواد ۲۳ ساله بود که تصمیم به هجرت گرفت و در نخستین گام، مشهد را انتخاب کرد.
نخستین منزلگاه علم‌آموزی
سال ۱۲۹۷ ش، در بحبوحه حوادث ماه‌های پایانی جنگ جهانی اول، آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای راه مشهد را پیش گرفت، اما نه از مسیر معمول؛ راه‌ها ناامن بود و به ناچار باید از طریق باکو و عشق‌آباد، با سختی و مشقت فراوان و فوق‌العاده، خودش را به مشهد می‌رساند. حالا او جوانی ۲۳ ساله بود که با شوق فراوان به پشت دروازه‌های مشهد رسیده. آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای مدتی در مشهد ماند و در درس برخی استادان حوزه این شهر حاضر شد. محافل علمی مشهد، خیلی به دلش نشست؛ آن‌قدر که همیشه به فرزندانش می‌گفت: «من وقتی آمدم مشهد، دیدم اگر زندگی این‌جاست، ما در تبریز عمرمان را بیهوده می‌گذرانیم.»، اما نمی‌توانست خیلی بماند؛ مادرش در تبریز به کمک او نیاز داشت. ناچار ۹ ماه بعد از ورود به مشهد، بار سفر بست و دوباره با تحمل همان مشکلات و سختی‌ها، به تبریز برگشت؛ اما بعد از ورود به شهر، فهمید که مادرش دارفانی را وداع گفته‌است.
آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای بعد از مدتی، دوباره تصمیم گرفت به مشهد بازگردد؛ این‌بار هم از طریق باکو و عشق‌آباد خودش را به مشهد رساند؛ حدود یک ماه در راه بود. آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای حالا این فرصت را داشت تا در محضر علمایی مانند حاج‌آقا حسین قمی، میرزا محمد آیت‌ا... زاده (فرزند آخوند خراسانی)، حاج فاضل خراسانی و میرزامهدی اصفهانی حاضر شود. حضور آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای در مشهد مقدس و علم‌آموزی در آن، تا سال ۱۳۰۵ ش ادامه داشت. او در این مدت، با حداقل‌های معیشتی می‌ساخت و با جدیت تمام، به فراگیری علوم دینی مشغول بود.
به سوی نجف اشرف
سال ۱۳۰۵ ش، آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای تصمیم گرفت بار دیگر برای کسب علم، تن به سفری طولانی و دشوار بدهد؛ مشهد را دوست داشت، اما فراگیری علم و خدمت به مسلمانان، از ارجحیت بیشتری برخوردار بود؛ به همین دلیل راهی نجف شد و به حوزه علمیه هزارساله شیعه رفت. این که در آن سفر، چه بر آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای گذشت، بماند؛ اما بالاخره به زادگاهش رسید و تصمیم به توقف در آن گرفت؛ توقفی که شش سال به طول انجامید. در این مدت، حضور در درس استادان نامداری همچون میرزای نائینی، آقاضیاء عراقی و سیدابوالحسن اصفهانی را تجربه کرد. غیر از این سه عالم بزرگ، آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای در درس آیت‌ا... محمدحسین غروی مشهور به «کمپانی» نیز، حاضر شد و از او اجازه اجتهاد گرفت.
حالا و با گذشت شش سال، آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای تصمیم به بازگشت گرفت؛ او باز هم به مشهد بازگشت؛ اصلاً از همان ابتدا می‌خواست که در مشهد و در جوار حرم رضوی بماند. مسیر طولانی و پرمخاطره نجف تا مشهد را دوباره پیمود؛ در این شهر ساکن شد تا وجودش برای آن‌ها که در طلب علم بودند و جویای درس اخلاق، چراغ راهی باشد و فرصتی طلایی. با یک حساب سرانگشتی و ساده، می‌شود دریافت که آیت‌ا... سیدجواد خامنه‌ای برای فراگیری علم، چه سفر‌های طولانی و پرخطری را طی کرده‌است؛ آن مرحوم برای این منظور، چیزی حدود هفت هزار کیلومتر را طی کرد. این روش، البته در میان عالمان دین، همان‌طور که گفتیم، سابقه‌ای طولانی دارد.
منبع: روزنامه خراسان
