کشکان خروشان بی آب می شود

بارندگی‌های کشور در سال ۱۴۰۰ به ۴۰ درصد کمتر از میانگین بلندمدت رسید و یکی از خشکسال ترین دیده‌های نیم‌قرن اخیر را در ایران رقم زد، به‌طوری‌که میزان بارندگی در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی در همان سال بین ۵۰ تا ۸۵ درصد گزارش شده‌است.

این خشکسالی غرب و جنوب غرب کشور را نیز تحت‌تأثیر قرار داد و کاهش بارندگی در استان‌های کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان و چهارمحال و بختیاری نیز محسوس بود که این میزان بارندگی در اسفند ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه بلندمدت در لرستان ۱۸ درصد کاهش یافت.

سال‌های متمادی‌ست که آب به‌عنوان یکی از بحرانی‌ترین مسائل لرستان تبدیل شده‌است؛ ماجرایی که با وجود دو رودخانه کشکان و سیمره هم‌سو با تغییرات اقلیمی و عدم وجود زیرساخت‌های بخش کشاورزی ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته‌است.

بی‌آبی در پربارش‌ترین استان کشور

بی‌آبی در دشت‌های لرستان و فرونشست زمین در برخی از شهرستان‌های این استان در حالی شتاب به خود گرفته‌است که لرستان طبق گزارش بارندگی تجمعی استان‌ها منتشرشده از سوی وزارت نیرو با ثبت هزار و ۱۴۳ میلی‌متر بارندگی به‌عنوان پربارش‌ترین استان کشور در اردیبهشت ۱۳۹۸ معرفی شد.

میانگین بارش‌های لرستان از ۴ تا ۱۲ فروردین ماه ۱۳۹۸ معادل ۲۷۵ میلی‌متر و در برخی از نقاط این استان به‌صورت نقطه‌ای مثل ایستگاه کشور بیش‌از ۴۰۰ میلی‌متر گزارش شد و همین مقدار بارش کافی بود که سیلی با دبی بیش‌از ۶ هزار مترمکعب در ثانیه بنیان شهر‌های لرستان را برافکند.

دبی سیل به راه انداخته رودخانه کشکان در همان سال بیش‌از ۶ هزار مترمکعب در ثانیه و حجم سیلاب این رودخانه نیز در این دوره از سوی رضا میرزایی مدیرعامل وقت شرکت آب‌منطقه‌ای لرستان حدود ۲ میلیارد مترمکعب گزارش شد تا این سیل در ۵۰۰ سال گذشته در کشور بی‌سابقه باشد و خسارت ۱۰ هزار میلیاردی را به زیرساخت‌های این استان تحمیل کند.

سیل بنیان‌کن لرستان

سیل رخ‌داده در فروردین لرستان تخریب ۵۷ پل و از بین رفتن ۲۵۰ کیلومتر راه اصلی و بزرگ‌راه را در پی داشت، علاوه بر آن حدود ۳۰ هزار هکتار از ۸۵۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی از بین رفت و به ۱۵۰ مزرعهٔ پرورش ماهی در این استان خسارت وارد شد.

مدارس لرستان از سیل همان سال نیز در امان نبود و رضا زینی‌وند مدیرکل وقت آموزش‌وپرورش این استان جمع کل مدارس خسارت‌دیده لرستان را ۷۱۲ مدرسه با تعداد ۲ هزار و ۶۱ کلاس درس اعلام کرد تا احداث سد بیش‌ازپیش به‌عنوان یک مطالبه برخاسته از این استان مطرح شود.

کاهش ۶۵۰ هزار تنی محصولات

بهروز ابراهیمی معاون برنامه‌ریزی آب‌منطقه‌ای لرستان آبان ۱۳۹۸ بر نبود سیستم ذخیره آب در این استان صحه گذاشت و اعلام کرد که عدم کنترل رواناب منجر به بروز سیل، خسارت به زیرساخت‌ها و زندگی مردم شده‌است.

سیل خسارت‌بار لرستان  اما روی دیگری نیز داشت و سرریزشدن سد‌های هاله در کوهدشت و مروک در دورود را سبب شد تا نگرانی کشاورزان برای تأمین آب باغات پایین‌دست این سد‌ها را کاهش دهد.

تأمین منابع آبی لرستان  اما به درازا نکشید و نهیب خشکسالی  دوباره در این استان رخ نمود به طوری که محصولات کشت‌شده در لرستان اردیبهشت ۱۴۰۰ به ۶۵۰ هزار تن کاهش یافت و بخش زراعت با ۴۱۹ هزار تن به ارزش ٢ هزار میلیارد تومان بیشترین خسارت را متحمل شد، علاوه بر آن بخش باغبانی ۴۵۰ میلیارد تومان، شیلات ۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان، دام و طیور ۲۷۰ میلیارد تومان، زنبورعسل ۲ میلیارد تومان و منابع طبیعی نیز ۴۵۰ میلیارد تومان خسارت را در پی داشت.

فرونشست ۱۰ سانتی‌متری زمین

شدت بهره‌برداری از سفره‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر تعادل آب لرستان را نیز در تنگنای ناامیدکننده‌ای قرار داده و فرونشست زمین در این استان را مضاعف کرده‌است، به‌طوری‌که بنا به گفته مهدی پازوکی مدیرکل مدیریت بحران لرستان، سازمان مدیریت بحران کشور پهنه این استان را در فرونشست زمین در وضعیت بحرانی گزارش کرده و به‌دلیل تغییرات اقلیمی و افت آب‌های زیرزمینی لرستان با ۱۰ سانتی‌متر فرونشست روبه‌رو بوده‌است.

کاهش ۶ درصدی بارش‌های لرستان در مقایسه با سال گذشته و کاهش ۳۲ درصدی بارندگی در بازه زمانی بلندمدت وضعیت آبدهی رودخانه‌های این استان را نسبت به سال گذشته ۴۳ درصد کاهش داده و در حال حاضر رودخانه‌های لرستان با کاهش ۷۰ درصدی آبدهی مواجه است. کشت برنج ممنوع شد.

خشکسالی  شدت‌گرفته در لرستان وضعیت آبی اراضی کشاورزی را با تنش روبه‌رو کرده‌است و همین مسئله کافی بود که عماد شاهرخی رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان  اعلام کند که کشت برنج در لرستان ممنوع و کشت چغندرقند نیز تنها در اراضی واجد شرایط مجاز است.

جواد صالحیان معاون وقت بهبود محصولات سازمان جهاد کشاورزی لرستان خرداد  ۱۴۰۰ اعلام کرده بود ۹ هزار و ۷۰۰ هکتار برنج سال ۱۳۹۹ ثبت سامانه‌های جهادکشاورزی در این استان شد، این در حالی‌است که ۱۳ هزار هکتار سطح زیر کشت برنج در لرستان وجود دارد و سطح زیر کشت سیب‌زمینی نیز سالانه حدود ۶ هزار و ۵۰۰ هکتار است تا میزان برداشت این محصول از اراضی لرستان ۲۴۰ هزار تن در سال زراعی ۱۳۹۹ اعلام شود.

او همچنین گفته بود که سازمان جهاد کشاورزی لرستان برای جلوگیری از کشت محصولات آب‌دوست طی سه سال گذشته هیچ‌گونه خدمات حمایتی برای تأمین نهاده، کود و تسهیلات به کشاورزان این گروه محصولات ارائه نداده‌است تا نان کشاورزان در بی‌آبی و نبود صنایع تبدیلی بی‌رمق شود.

رنج کشکان از بی‌آبی

بی‌آبی در حالی منتج به خشکسالی  و رنج  کشاورزان لرستان شده‌  که حوضه آبریز کشکان با مساحت ۹۷۷۵/۶۶ کیلومتر مربع در این استان واقع شده است و بزرگ‌ترین رودخانه لرستان را تشکیل می‌دهد و علاوه بر آن سیمره نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین و کهن‌ترین رودخانه غرب کشور از این استان می‌گذرد.

کشکان یکی از اکوسیستم‌های تحت فشار خشک‌سالی در سال‌های اخیر است. ترک‌های خشکی این رودخانه، مادیان‌رود و چولهول در تیرماه ۱۴۰۰ عیان شد تا شغل بیش‌از ۴ هزار بهره‌بردار و معیشت بیش‌از ۲۰ هزار نفر در پلدختر در تنگنا قرار بگیرد.

افت آبدهی مادیان‌رود

خشکی سرشاخه‌های مادیان‌رود علاوه بر پلدخترمنابع آبی کوهدشت را نیز تحت‌تأثیر قرار داده‌است، به‌طوری‌که افت آبدهی این رودخانه سال ۱۳۹۷ در درازمدت بیش‌از ۸۰ درصد و میزان آبدهی سرشاخه‌ها به‌دلیل افت سفره‌های زیرزمینی به صفر درصد رسید تا وضعیت آب در این شهرستان از مرز هشدار عبور کند.

میرحسین فاضلیان مدیر وقت اداره آب‌وفاضلاب کوهدشت خرداد ۱۳۹۷ گفته بود که میزان افت آب‌های زیرزمینی در دشت‌های این شهرستان به‌دلیل خشک‌سالی‌های مکرر و برداشت‌های بی‌رویه حدود ۲۲.۵ متر است.

خالی‌بودن ۶۱ درصد سد‌ها

گودرزی گفت :فقط ۳۴ درصد حجم مخازن سد‌های این استان پر است و ۶۱ درصد این سد‌ها خالی‌ست تا آب‌گیری کل سد‌های لرستان فقط ۷۱ میلیون مترمکعب باشد.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب‌منطقه‌ای لرستان به ضرورت مدیریت آب در این استان تأکید می‌کند و می‌گوید که اگر این مسئله در لرستان رعایت نشود ممکن است قسمتی از سد‌های دیار چشمه‌ها خشک شود.

 افت شدید منابع آبی در لرستان نمود خود را در خودسوزی دشت‌ها، فرونشست زمین و خروج نفت و گاز از اراضی کشاورزی نشان داده‌است تا زراعت در برخی از مناطق این استان با آتش میان‌داری کند و دسترنج کشاورزان با ساقه‌های زرد لاغر به کاه تبدیل شود.

منبع: تسنیم