چندسالی است که برنامه ریزی اقتصادی ایران درحال گذر از اقتصاد سنتی و حرکت به سوی اقتصادی برپایه توان دانش بنیان کشور است که بر اساس تولید و توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری در صنایع دانش پایه در آن مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر، در روابط بین‌الملل، کشور‌های همسایه برای هر کشوری از جمله ایران از اهمیت بسیاری در تامین منافع ملی برخوردارند و قطعا هیچ کشوری در جهان فعلی نمی‌تواند بدون همکاری همسایگان، به اهداف تعیین شده خود دست یافته و منافع مردم خودش را تامین کند.

گردهم‌آیی نمایندگی‌های ایران در کشور‌های همسایه با موضوع صادرات محصولات و خدمات شرکت‌های دانش بنیان، آذر ۱۴۰۰

 از زمان شروع به کار دولت سیزدهم هم این مسئله به شکلی ویژه به‌عنوان اولویتی اساسی در سیاست خارجی ایران لحاظ شده است. اهمیت این موضوع از این جهت است که ایران با استفاده از ظرفیت ۱۵ کشور همسایه خود می‌تواند گام مهمی در خصوص خنثی و بی اثر کردن  تحریم‌های غرب بردارد.

بیشتر بخوانید:

• شرکت‌های دانش بنیان در کنار مجموعه‌های صنعتی قرار بگیرند
• دانش‌بنیان‌هایی که برای رشد تولید و افزایش اشتغال می‌جنگند
• تشکیل شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان به ریاست رئیس جمهور
• رهبر انقلاب: برای اصلاح امور کشور، باید به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کرد/ با وجود تحریم آمریکا هم می‌شود پیشرفت اقتصادی داشت

به همین جهت، همزمان با رشد تکنولوژی، باب دیگری در سیاست خارجی کشور‌ها باز شده که دیپلماسی علم و فناوری نام دارد و در آن هر کشوری که توان دانش بنیان بالاتری داشته باشد، می‌تواند برای مردم خود مزیت رقابتی بیشتری در سطح بین الملل ایجاد کند.

 دیپلماسی علم و فناوری در حقیقت بهره وری از ظرفیت‌های علمی یک کشور مثل توان دانش بنیان آن برای ارتقا روابط خارجی و همچنین استفاده از ظرفیت‌های سیاست خارجی برای توسعه علم و فناوری است.  

بهبود دیپلماسی سیاسی درگرو گسترش دیپلماسی علمی با زمینه دانش بنیان است

مرتضی ابوطالبی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل در این باره می‌گوید «در چارچوپ دیپلماسی علم و فناوری که یک راه آن می‌تواند بر پایه دانش بنیان باشد، می‌توانیم از روش‌های مختلفی فعالیت‌هایی با همسایگان خود انجام دهیم تا شرایطی  وجود آوریم که باعث توسعه روابط همسایگی که از قضا مدنظر دولت سیزدهم و رهبر انقلاب نیز هست بشود.»

پیش‌تر رهبر انقلاب در این باره گفته بودند «ظرفیت همسایگی ایران با پانزده کشور آن‌هم با ۳۷۰ میلیون جمعیّت؛ یعنی یک بازار دَمِ دست، بدون نیاز به طی راه‌های طولانی.

کشور ما از لحاظ جغرافیایی در جای حسّاسی قرار گرفته است؛ نقطه‌ی اتّصال شرق و غرب و شمال و جنوب است و این از لحاظ جغرافیایی مهم است؛ لذا لازم است برای تحقق اقتصاد مقامومتی و توسعه اقتصادی، گشودن چتر دیپلماسی بر همه جهان و  تمرکز نکردن بر روابط با چند کشور محدود اساس کار دولت قرار بگیرد.»

به گفته رهبر انقلاب، تنها راه رسیدن به رشد اقتصادی، حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان است

رهبر انقلاب امسال نیز در سخنرانی زنده و تلویزیونی در نخستین روز از سال تنها راه رسیدن به رشد اقتصادی، حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان را دانستند و گفتند «منظور از اقتصاد دانش‌بنیان، نگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه‌هااست.»

یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند نگاه علمی و فناورانه به تولید را فعال کند، شرکت‌های دانش بنیان هستند. شرکت‌های دانش بنیان هم که  برپایه توان دانش بنیان شکل گرفته اند، سهم مهمی در  ایجاد ارزش افزوده برای ایران دارند تا حدی اگر این شرکت‌ها وضعیت خوبی داشته باشند، حال اقتصاد نیز خوب است.

تعداد شرکت‌های دانش بنیان  به تفکیک حوزه فناوری

تعداد شرکت‌های دانش بنیان به تفکیک نوع مجوز

در حال حاضر تعداد شرکت‌های دانش بنیان به بیش از ۶ هزار و ششصد شرکت رسیده که بیشترین حجم از این کسب و کار‌ها به دانش‌بنیان‌های تولیدی نوع دو یا همان صنعتی اختصاص یافته، به صورتی که تعداد آن‌ها برابر با ۳ هزار و ۵۰۳ شرکت است.

چندی پیش سورنا ستاری، معاون علمی رئیس جمهور در این باره گفته بود «هدفگذاری ما برای سال ۱۴۰۱ رشد ۳۰ درصدی شرکت‌های دانش بنیان است که البته در بحث درآمد‌ها قطعاً عدد بالاتر از این است. ما سال گذشته نیز نسبت به سال ۱۴۰۰، قریب به دو برابر رشد داشتیم و انتظار داریم که امسال تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان‌مان به مرز نه هزار شرکت برسد.»

سورنا ستاری گفته « انتظار داریم که امسال تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان‌مان به مرز نه هزار شرکت برسد.»

با این وجود، رهبر انقلاب این میزان را در سخنان نوروزی خود کافی ندانستند و گفتند «من معتقدم ۳۰ درصد آن رقمی نیست که برای کشور مطلوب باشد و مورد نیاز کشور باشد و به نیاز‌های کشور جواب بدهد. توقّع من از مسئولین این است که صد درصد افزایش پیدا کند، یعنی شرکت‌ها دو برابر بشود و ۳۰۰ هزار اشتغال مستقیم تبدیل به ۶۰۰ هزار اشتغال مستقیم در سال ۱۴۰۱ بشود.»

بیشتربخوانید:

• ستاری : منتظریم قانون «جهش تولید دانش‌بنیان» نهایی شود
• ستاری: حمایت رهبر انقلاب از دانش‌بنیان‌ها نبود، جایگاه امروز را نداشتیم

به گفته ابوطالبی گسترش شرکت‌های دانش بنیان و حمایت از  تولیدات دانش بنیان از طریق سرمایه گذاری کشور‌های همسایه در طرح‌های ما  تقاضا‌های جهانی نسبت به کالا‌های ما را پاسخ دهد؛ بنابراین لازم است تا برای رشد دانش بنیان‌ها الگوی همسایه‌گراییِ دانش بنیان را تقویت کینم و از مزیت دانش‌بنیان خود استفاده کرده  و آن را به مزیت نسبی کشور‌های غرب آسیا گره بزنیم.»

گفتنی است، سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹ تنها ۲ هزار میلیارد ریال بود، اما بر اساس آخرین آمار، در سال ۱۴۰۰ میزان فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از ۹۰۰ هزار میلیارد فراتر رفته که رشدی بیش از ۴۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.

کشورهای همسایه مستعد صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان ایرانی

به گفته سحر بنکدارپور، دبیرکل مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان «  با همکاری فراکسیون مرزنشینان و فراکسیون کشورهای عضو اکو مجلس شورای اسلامی می‌توانیم پایگاه‌های صادراتی ایران را در کشورهای همسایه ایجاد کنیم و برای بازاریابی محصولات دانش‌بنیان هم می‌توانیم نمایشگاه‌های دائمی راه‌اندازی کرده تا این محصولات را به بازارهای جدید ارائه کنیم.»

بر اساس آخرین آمارهای دفتر کسب‌وکار بین‌المللی مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تا به حال ۴ هزار خدمت برای توانمندسازی و توسعه بازار به ۲۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان ارائه شده است و در حال حاضر ۴۵۰ شرکت دانش بنیان توانمند در حوزه صادرات در کشور فعال شده و میزان صادرات دانش‌بنیان‌های ایرانی در سال ۹۸ بیش از ۶۰۰ میلیون دلار بوده است.

آخرین آمار از درآمد شرکت‌های دانش بنیان ایرانی

ضمن اینکه صادرات خدمات یا محصولات شرکت‌های دانش بنیان از سال ۹۲ تاکنون بیش از ۶۷ هزار میلیارد تومان برای این شرکت ها درآمد داشته است.

 اغلب محصولات دانش بنیان ایرانی به کشورهای همسایه عراق، افغانستان و سوریه صادر می‌شود، البته  شرکت‌هایی هم وجود دارند که موفق به صادرات محصولات خود به کشورهای امریکا، کانادا، استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی شدند.

بیشترین میزان صادرات بر اساس آخرین آمار و بر پایه ارزش دلاری به ترتیب در حوزه‌های دارو و تجهیزات پزشکی شامل داروهای شیمیایی، داروهای نانو، زیست فناوری، مواد پیشرفته، پلیمر، مواد و رزین شیمیایی و ماشین آلات و تجهیزات صنعتی بوده است.

همچنین تاکنون ۲۳ کارگزار صادراتی در کشورهای خارجی با هدف توسعه صادرات شرکت‌های دانش بنیان و تسهیل در روند رشد صادرات دانش‌بنیان ایرانی از سوی این معاونت ایجاد شده است.

پاویون ایران در بزرگ‌ترین نمایشگاه حوزه سلامت ترکیه، سال ۱۴۰۰

باحضور ۱۴ شرکت دانش بنیان ایرانی

این کارگزاران با هدف پیدا کردن شریک تجاری و بازاریابی محصولات شرکت‌های دانش بنیان در کشورهای هدف تاسیس شده اند.

از این تعداد کارگزار صادراتی ۳ کارگزار صادراتی در ترکیه و آذربایجان، ۲ کارگزار صادراتی در روسیه و مابقی در کشورهای چین، افغانستان، کنیا، مالزی، اندونزی، عراق، سوریه، لبنان، عمان، هند، ازبکستان، بلاروس و انگلستان از سوی معاونت علمی ریاست جمهوری مستقر هستند.

گفتنی است بودجه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در لایحه بودجه ۱۴۰۱ به میزان ۱۹,۸۷۳,۲۱۴ میلیون ریال تعیین شده است که این بودجه به ۸ برنامه ویژه به منظور توسعه پژوهش‌های علمی و فناوری‌های جدید از جمله «برنامه سیاستگذاری و راهبردی توسعه دانش بنیان‌ها» اختصاص دارد.

این بودجه در ذیل برنامه‌های متعددی برآورد شده است که جزئیات آن در جدول زیر مشخص است: