کنفرانس «گلاسکو»؛ بررسی تغییرات اقلیمی جهان زیر سایه مسئولیت ناپذیری دولت‌ها
کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد به دنبال بررسی ابعاد گوناگون تغییر آب و هوایی است اما مسئولیت ناپذیری دولت‌ها مانعی بر سر اتخاذ راهبرد مشترک است.
به گزارش گروه بین الملل باشگاه خبرنگاران جوان، کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد امروز (یکشنبه) به میزبانی انگلیس در شهر گلاسکو اسکاتلند آغاز می‌شود تا رهبران جهان درباره ابعاد گوناگون تغییر اقلیم و راه‌های کنترل آن با یکدیگر بحث و گفتگو کنند.
امروز کنفرانس تغییرات اقلیمی موسوم به کاپ ۲۶ آغاز می‌شود تا نمایندگان بیش از ۱۵۰ کشور جهان را گرد هم آورده و به مدت دو هفته مرکز توجه جهان قرار بگیرد. گروه‌های محیطزیستی گوناگون از هفته‌ها قبل فعالیت‌های خود را شروع کرده و درخواست‌های خود را برای رهبران و نمایندگان کشور‌ها روشن نموده اند. حال باید دید نتیجه این درخواست‌ها به چه صورت رقم می‌خورد. در این گزارش به صورت خلاصه به مهم‌ترین نکاتی که باید در مورد این کنفرانس دانست پرداخته می‌شود.
کنفرانس تغییرات اقلیمی چیست؟
کنفرانس‌های تغییر اقلیم سازمان ملل متحد، نشست‌هایی هستند که در چارچوب «معاهده تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد» به صورت سالانه برگزار می‌شوند. نزدیک ب سه دهه است که این نشست‌ها با نام COP در حال برگزاری است. در این سه دهه تغییر اقلیم از مسئله‌ای حاشیه‌ای به اولویتی جهانی تغییر پیدا کرده است.
اولین کنفرانس COP در برلین آلمان و در سال ۱۹۹۵ برگزار شد و امسال بیست و ششمین اجلاس آن به میزبانی انگلیس، در شهر گلاسکو برگزار می‌شود. رهبران سیاسی و نمایندگان دولت‌ها از ۱۹۰ کشور جهان به همراه خبرنگاران و کارشناسان محیط زیست از سراسر جهان گرد هم می‌آیند تا طی ۱۲ روز برای تغییرات اقلیمی چاره‌ای بیاندیشند. گفته شده است حدود ۲۵ هزار نفر در این نشست شرکت خواهند داشت.
تغییرات اقلیمی چیست؟
به میانگین دمای هوا در یک منطقه در طول چندین سال اقلیم می‌گویند. به طور ساده، به دگرگونی در میانگین هوای یک منطقه تغییرات اقلیمی گفته می‌شود. این تغییرات در نتیجه استفاده از نفت، گاز و ذغال‌سنگ در خانه‌ها، کارخانه‌ها و وسایل حمل‌و‌نقل ایجاد شده است. سوزاندن سوخت‌های فسیلی باعث رها شدن گاز‌های گلخانه‌ای می‌شود. این گاز‌ها گرمای خورشید را درون جو زمین نگه می‌دارند و باعث افزایش متوسط دمای کره زمین می‌شوند. مثلا در مقایسه با قرن نوزدهم، امروزه دمای هوا ۱.۲ درجه بالاتر است که این نشان از تغییر اقلیم کره زمین دارد.
چرا اجلاس امسال بسیار مهم است؟
اهمیت اجلاس امسال دو دلیل اصلی دارد. نخست آنکه نشست سال گذشته به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا منحل شد و امسال پس از مدتی نسبتا طولانی نشستی با این موضوع در سطح رهبران کشور‌ها برگزار می‌شود. دوم آنکه طبق پیمان پاریس، کشور‌ها موظف هستند گرمایش جهانی را به زیر دو درجه سانتیگراد برسانند. این پیمان در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار امضا شده و قرار بر این بوده است هر ۵ سال یک‌بار، رهبران درباره برنامه‌ها و دستاورد‌های خود برای رسیدن به این هدف صحبت کنند. اجلاس گلاسکو اولین اجلاسی است که دستاورد‌ها و اهداف مربوط به پیمان پاریس در آن مرور شده و به بحث گذاشته می‌شود.
دیگر اهداف مهم این اجلاس حذف تدریجی استفاده از ذغال‌سنگ، توقف جنگل زدایی، استفاده بیشتر از ماشین‌های الکتریکی و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدید پذیر است. افتتاحیه رسمی کنفرانس امروز برگزار می‌شود و اول و دوم ماه نوامبر (دوشنبه و سه‌شنبه) اجلاس رهبران جهان خواهد بود.
چه کشور‌هایی مسئول وضع حاضر هستند؟
پاسخ به این سوال بستگی به نوع اندازه‌گیری انتشار گاز گلخانه‌ای دارد. از زمان اولین نشست‌ها که در دهه ۹۰ انجام می‌شد تا کنون، مقامات به دنبال پاسخ این سوال بوده اند که کدام کشور‌ها مسئول وضعیت کنونی هستند و باید انتشار خود را بیش از بقیه کنترل کنند؟ کشورهای توسعه یافته یا کشورهای در حال توسعه؟
نگاهی به نمودار وبسایت Climate Watch نشان می‌دهد از سال ۱۸۵۰ تا کنون، کشورهای توسعه یافته سهم قابل توجهی در انتشار گاز‌های گلخانه‌ای داشته اند. در این بین آمریکا و پس از آن اتحادیه اروپا پیشتاز هستند.
آیا اجلاس تغییرات اقلیمی موفق عمل کرده است؟
نگاهی به نمودار میزان انتشار گاز کربن دی اکسید از سال ۱۹۹۰ تا کنون نشان می‌دهد با اینکه انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در حال کنترل شدن است، اما کافی نیست. نمودار رو به پایین نیست و این امر تا حدی نگران‌کننده است. مجله فوربز در این مورد در یادداشتی نوشته است: شرکت‌های بزرگ در تعهد به اهداف مربوط به کاهش انتشار کربن‌دی‌اکسید سریع‌تر عمل کرده اند. شاید بهتر باشد در اجلاس امسال، به جای رهبران سیاسی، رهبران تجارت‌های بزرگ شرکت کنند.
در حال حاضر، ۸۰ درصد انتشار کربن مربوط به ۱۶۷ شرکت بزرگ دنیا است که بیشتر آن‌ها نیز شرکت‌های نفتی هستند. اگر این شرکت‌ها برنامه‌های جدی و سختگیرانه‌ای برای محدود کردن انتشار کربن دی اکسید در نظر بگیرند، رسیدن به اهداف تعیین شده در پیمان پاریس چندان دور از انتظار نخواهد بود؛ هرچند این امری تا حدی دور از دسترس به نظر می‌رسد چرا که بنا به گزارش مجله فوربز که در آستانه اجلاس منتشر شده، شرکت‌های تسلا، شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکایی مثل «اکسان موبیل» و «شورون» و همچنین شرکت خوشه‌ای آمریکایی «برکشایر هاتاوی» از انتشار اسناد محیط زیستی خود امتناع می‌کنند.
از سوی دیگر شرکت‌هایی مثل «استارباکس» و «آمازون» تعهداتی در زمینه تولید نکردن کربن داده اند، اما بسیاری معتقدند این شرکت‌ها «بازاریابی سبز» انجام می‌دهند؛ بدین معنی که فعالیت‌های غیر محیط زیستی خود را با تبلیغات محیط زیستی پوشش می‌دهند.
غایبان مهم اجلاس گلاسکو
هفته گذشته اعلام شد الیزابت دوم، ملکه انگلیس به دلیل ملاحظات سلامتی و بهداشتی قادر به شرکت در این اجلاس نیست. افزون بر این، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین و ژائیر بولسونارو، رئیس جمهور برزیل نیز از دیگر غایبان مهم این مراسم هستند. این سه کشور جزء بزرگ‌ترین آلوده‌کننده‌های دنیا هستند و اخبار مربوط به غیبت هر یک از این رهبران برای فعالان محیط زیست بسیار ناامید کننده بود.
برگزاری اجلاس در سایه یک افشای بزرگ
۲۱ اکتبر امسال، اسنادی افشا شد که نشان می‌داد برخی کشور‌ها در صدد دستکاری گزارش‌های علمی مربوط به تغییرات اقلیمی هستند. تعدادی از دانشمندان به مدت هفت سال است که به سفارش سازمان ملل متحد بر گزارشی کلیدی در حوزه تغییرات اقلیمی کار می‌کنند. اسناد لو رفته از سوی سازمان «صلح سبز» نشان می‌دهد برخی کشور‌ها در حال لابی‌گری برای دستکاری این گزارش بوده اند.
به عبارت دیگر، این کشور‌ها تلاش کرده اند تا یافته‌های گزارش «هیأت بین‌دولتی تغییر اقلیم» را که با منافع اقتصادی خودشان در تضاد است «حذف» کنند. کشور‌هایی نظیر عربستان، ژاپن و استرالیا از سازمان ملل خواسته اند تا نیاز فوری جهان برای فاصله گرفتن از سوخت‌های فسیلی را کم اهمیت جلوه دهد. افزون بر این، کشور‌هایی مثل برزیل و آرژانتین که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گوشت در دنیا هستند خواسته اند بخش‌هایی از گزارش که مربوط به لزوم حرکت به سمت گیاه‌خواری است، حذف شود.
بخش جالب توجه‌تر در اسناد افشا شده، نقش سوئیس در این لابی‌گری‌هاست. این کشور ثروتمند از دانشمندان درخواست کرده تا قسمت‌هایی از گزارش که مربوط به «کمک به کشورهای فقیر تر» هستند از گزارش حذف شود یا کمرنگ‌تر جلوه داده شود.
اسناد منتشر شده نشان از این مسئله دارد که متاسفانه عزم سیاسی جدی برای تغییر وضعیت موجود وجود ندارد.
سوال آخر: آیا پیمان پاریس کافی است؟
اکثر کارشناسان اعتقاد دارند که خیر! پیمان‌هایی که رهبران کشورهای گوناگون منعقد کرده اند آنقدر سختگیرانه نیستند که افزایش دمای هوا را در حد ۱.۵ درجه و یا حتی ۲ درجه محدود کنند. اگر امور جهان با سیاست‌های کنونی پیش برود، طبق آمار موسسه «اقلیم نو» آلمان، تا سال ۲۱۰۰ شاهد افزایش ۲.۹ درجه‌ای دمای هوا خواهیم بود.
یک تحلیل تازه منتشر شده از سوی «معاهده تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد» افزایش ۲.۷ درجه‌ای هوا را تا پایان قرن تخمین می‌زند و البته این افزایش دما در صورتی است که کشور‌ها به پیمان پاریس متعهد باشند.
۱۸ نهاد اطلاعاتی آمریکا اخیرا در یک ارزیابی اخطار داده اند که تغییر اقلیم به تنش‌های فزاینده بین المللی منجر خواهد شد و چالشی برای امنیت ملی آمریکا خواهد بود. این اولین گزارشی است که تغییرات اقلیمی را خطری برای «امنیت ملی» یک کشور ارزیابی می‌کند. در این گزارش آمده است «تغییرات اقلیمی، تنش‌های ژئوپلیتیکی در مورد چگونگی پاسخ به این چالش را افزایش می‌دهد.»
افزون بر این، در گزارش ذکر شده که تغییرات اقلیم می‌تواند منجر به مهاجرت فزاینده و درگیری جدی بر سر آب شود.
کلام آخر اینکه به نظر می‌رسد مسئله نگرانی برای «محیط زیست» از محیط‌های دانشگاهی و آزمایشگاهی فراتر رفته و به یک بحران جدی جهانی تبدیل شده است. سال ۲۰۱۸، آنتونیو گوترش اعلام کرد سرعت تغییرات اقلیمی از سرعت اقدامات انسان برای محدود کردن آن فراتر رفته و دولت‌ها باید هرچه سریع‌تر، اقدامات جدی‌تری در این خصوص انجام دهند.
اگر افزایش دمای هوا متوقف نشود شاهد سیل‌های بیشتر در اروپا، موج گرمای شدید در خاورمیانه، زیر آب رفتن جزایر منطقه اقیانوس آرام، بی‌آبی و قحطی بیشتر در آفریقا و طوفان‌های بیشتر در آمریکا خواهیم بود. اکنون باید دید رویکرد سیاستمداران به این تغییرات چه بوده و آیا حاضر به چشم‌پوشی از سود‌های اقتصادی کوتاه‌مدت خود هستند یا خیر.
انتهای پیام/
