سنتی زیبا و ماندگار به نام وقف

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، یکی از سنت‌های زیبای اسلامی، سنت وقف است.این عمل از چنان جایگاهی برخوردار است که پیامبر خدا (ص) و اهل بیتش (علیهم‌السلام) به آن بسیار عمل کرده اند.

در کشور‌های اسلامی، نمونه‌های فراوانی از آن موقوفات می‌توان دید، که بعد از گذشت صد‌ها سال از اتمام لوح عمر واقف، هنوز پابرجایند و برای صاحبشان خیرات می‌فرستند.

این سنت ‏حسنه‏ از دیرباز و به اشکال گوناگون در تاریخ بشر وجود داشته و اسلام آن را در مسیرى روشن، منطقى، هدف‌دار، مترقى و دقیق نهاده است.

بیشتر بخوانید

• ثبت یک وقف جدید همزمان با دهه وقف در شهرکرد
• واگذاری ۳ هزار سهم وقف مشارکتی فاطمی در چهارمحال و بختیاری
• شیخ عبدالله پیاده، مردی که با خدا معامله کرد

«وقف» در لغت ‏به معناى ایستادن، ماندن و آرام گرفتن است؛ در اصطلاح فقهى، نگه داشتن و حبس کردن عین ملک است و مصرف کردن منافع آن در راه خدا.

سازمان اوقاف و امورخیریه به منظور تحکیم پایه‌های سنت نبوی وقف، ترویج و نشر فرهنگ اسلامی وقف، معرفی نقش وقف در توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، بهداشتی و همچنین ایجاد انگیزه در نیک اندیشان و خیرین به منظور گسترش وقف، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۲۷ صفر را به عنوان روز وقف نامگذاری کرده است.

در هر صورت، وقف به عنوان یکی از پدیده‌های مهم اجتماعی و فرهنگی جهان اسلام و یکی از ابزار‌های رسیدن به توسعه در جوامع اسلامی است که می‌تواند نقش سازنده‌ای را در گسترش علم، دانش و فناوری در سطح جامعه داشته باشد.

اجرای علمی و شفاف نیات واقفین از سوی متولیان موقوفات و ادارات اوقاف و تجلیل مستمر از نیکوکاران و تشویق آن‌ها به منظور انفاق مال و تبیین برکات وقف برای عامه مردم، از جمله راه‌هایی است که زمینه رشد و توسعه این نهاد اجتماعی را فراهم می‌کند.

انواع وقف

وقف را به اعتبار موقوف علیهم و جهت وقف به وقف عام و وقف خاص تقسیم کرده اند.

وقف عام به موردی گفته می‌شود که مال برای جهات عمومی وقف شده است مانند وقف بر مساجد و پل‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی و مدارس یا بر عنوان‌هایی که غیر محصور است مانند وقف بر فقرا، و ایتام.

وقف خاص در جایی است که وقف بر «اشخاصی محصور معین» مانند وقف بر فرزندان واقف یا فرزندان برادر یا کارگران یک مجموعه یا کارمندان یک اداره است.

این عمل سنتی دیرینه و درعین حال انسانی در بین مسلمانان است، سنتی که دین مبین اسلام بر انجام آن تأکید کرده است؛ گذشتن از مادیات و برخی مواقع معنویات، برای اینکه بتوان آرامش و آسایش فردی، خانواده‌ای یا جمعی از مردم را فراهم کرد قطعاً کاری بزرگ و باشکوه است، این کار نیکو در بین مردم مسلمان ایران و به ویژه در میان قوم بختیاری بسیار نمود دارد.

یکی از این موقوفات، موقوفه بی‌بی ماه بیگم صمصام بختیاری در شهرکرد است.

بی‌بی ماه بیگم همسر اول مرتضی قلی خان صمصام، دختر عباس قلی خان بختیاری و خواهر حاج سلطان‌علی شهاب‌السلطنه بختیاری است؛ در سال ۱۳۲۰ شمسی که حمله نیرو‌های متفقین به ایران چهره همه چیز را دگرگون کرد و با تبعید رضاشاه دوران زندانی خانگی مرتضی‌قلی خان و خانواده‌اش بسر آمد و فرصتی پدید آمد که آزادانه به سرزمین بختیاری بازگردند، مرتضی‌قلی خان صمصام بختیاری می‌توانست به شلمزار بازگردد، اما با توجه به اوضاع کشور تصمیم گرفت در تهران بماند و امور شلمزار و قلعه این شهر را به پسرش امیر بهمن و همسرش بی‌بی ماه بیگم بسپارد.

بی‌بی ماه‌بیگم زنی زرنگ و باهوش بود، او با علاقه و اشتیاق زیاد روزنامه می‌خواند و به مسائل روز توجه می‌کرد، طرفدار دادن حق رأی به زنان و شرکت زنان در انتخابات بود.

در سال ۱۳۲۲ هجری شمسی که استان چهارمحال و بختیاری شکل گرفت و مرتضی‌قلی خان صمصام بختیاری به استانداری آن برگزیده شد این فرصت پیش آمد تا بی‌بی ماه بیگم به آرزوی دیرینه‌ای که داشت جامه عمل بپوشاند.

آرزوی وی ساختن پرورشگاهی برای پسران بی سرپرست و بی‌خانواده بختیاری بود، وی در مورد دختران زیاد دل‌نگران نبود، زیرا فکر می‌کرد آن‌ها ازدواج می‌کنند و خانواده خود را تشکیل می‌دهند، ولی با تجربه‌هایی که در ایل داشت می‌دانست پسران بی‌سرپرست و بی‌خانواده شانس خیلی کمی برای ساختن زندگی خود دارند.

در نهایت اقدام به ساخت پرورشگاهی که شامل یک سری اتاق خواب برای کودکان، کلاس‌های درس، اتاق مدیر و آموزگاران، اتاق‌هایی برای بی‌بی و خدمتکارش، ساختمانی در ورودی مرکز برای سرایدار و خانواده‌اش، آشپزخانه و انباری و... کرد که مدیریت این مجموعه در آن زمان به عهده خود بی بی ماه بیگم بود.

در نهایت در همان سالی که دانش‌آموزان هنوز در اتاق‌هایشان در خواب بودند، در همان اتاقی که در پرورشگاه برای خود در نظر گرفته بود دار فانی را وداع گفت و با ساخت پرورشگاه از خود یادگاری ارزشمند، احسانی ماندگار و نامی نیک در چهارمحال و بختیاری و در ایران به جای گذاشت.

پس از مرگ بی‌بی ماه بیگم، ورثه وی اقدام به تنظیم وقف نامه رسمی در دفترخانه ۱۹ اصفهان کردند و پرورشگاه را به ثبت رسمی رساندند.

محل نگهداری ایتام در زمان واقف، ساختمان قدیم آن بود که اکنون در داخل محدوده موقوفه بوده و جزو آثار باستانی است و مساحت این موقوفه ۱۱ هزار متر مربع و ارزش تقریبی آن بالغ بر ۲۷۰ میلیارد تومان است و در مرکز شهر شهرکرد واقع شده است.

فرزند بی بی ماه بیگم، احمدقلی صمصام ۶۱ حبه از ۷۲ حبه روستای کاکلک که ملک خریداری شده خود بود را در راستای نیت همین موقوفه وقف کرد، پس از آن نیز مرتضی خان صمصام همسر بی بی ماه بیگم نیز دو دانگ از روستای آورگان را به همین نیت وقف کرد.

بی بی ماه بیگم بعد از وفات در تخت فولاد اصفهان تکیه میرفندرسکی در آیینه‌خانه آرامگاه بختیاری‌ها دفن شد.

مجتمع تجاری، خدماتی و کانون فرهنگی تربیتی امام صادق (ع)

عسگر زمانی رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان شهرکرد در رابطه با این زمین تجاری و فعالیت‌های مجتمع خدماتی امام صادق شهرکرد گفت: زمین مجتمع خدماتی تجاری امام صادق (ع) شهرکرد در سال ۱۳۳۶ توسط بی بی ماه بیگم بختیاری با نیت نگهداری از ایتام وقف شد و در سال ۱۳۷۴ مجتمع تجاری بسیار بزرگ مشتمل بر حدود ۲۰۰ مغازه با کاربری خدماتی و تجاری در قسمتی از این زمین ساخته شد.

او افزود: در سال ۱۳۸۴ توسط واقف نیک اندیش مرحوم سید عبدالله موسوی نافچی یک باب ساختمان چهارطبقه به مساحت دو هزار و ۸۶۰ متر مربع شامل یک طبقه زیرزمین، طبقه هم کف تجاری و طبقات اول و دوم به عنوان محل اسکان ایتام بی بضاعت در قسمتی از موقوفه ساخته شد.

پذیرش ایتام از سراسر استان در مجتمع

زمانی با تأکید بر اینکه ایتامی که تحت حمایت مجتمع فرهنگی و تربیتی شبانه‌روزی، اما صادق (ع) شهرکرد هستند از سراسر استان پذیرش می‌شوند اضافه کرد: برای پذیرش این کودکان با کمیته امداد امام خمینی (ره) و آموزش و پرورش استان هماهنگی‌های لازم انجام می‌گیرد تا بچه‌های بی‌سرپرست را به مرکز اعلام کنند، سپس با آن‌ها تماس گرفته می‌شود و در صورت تمایل از امکانات این کانون استفاده شود.

او افزود: ایتام تا پایان دوره ابتدایی تحت حمایت مجتمع فرهنگی و تربیتی شبانه روزی امام صادق (ع) شهرکرد هستند.

زمانی با اشاره به اینکه ایتام تحت پوشش در مجتمع فرهنگی تا پایان دوره ابتدایی یا پیرو نظام قدیم آموزش تا سوم راهنمایی در مرکز هستند و بعد از این دوره کمیته امداد امام خمینی (ره) پیگیر آینده آن‌ها خواهد بود، تأکید کرد: البته استثنا‌هایی نیز وجود داشت که تعدادی از ایتام این مجتمع به دلیل وضعیت حاد و نامناسبی که داشتند در مرکز نگه‌داری شدند و اکنون در حال اخذ دیپلم و تحصیل در دانشگاه هستند.

۱۵۰ نفر به صورت دائم می‌توانند در مجتمع شبانه روزی امام صادق (ع) شهرکرد بمانند

زمانی با تأکید بر اینکه مجتمع فرهنگی و تربیتی شبانه روزی، اما صادق (ع) شهرکرد ظرفیت پذیرش و خدمت‌رسانی به ۱۵۰ نفر از ایتام را دارد و این افراد می‌توانند به صورت دائم در مرکز بمانند افزود: مردم و خیرین بسیاری به این کانون کمک می‌کنند، ولی مردم عادی از این موقوفه بی‌اطلاع هستند.

او گفت: خیرین بسیاری در زمینه‌های مختلف به مجتمع فرهنگی و تربیتی شبانه روزی، اما صادق (ع) شهرکرد کمک می‌کنند.

زمانی اضافه کرد: عده‌ای برای تدریس خصوصی به ایتام اعلام آمادگی کرده و کلاس‌هایی برای آن‌ها برگزار می‌کنند، بعضی برای آموزش رشته‌های ورزشی، چون ووشو، فوتسال و... داوطلب می‌شوند و خوشبختانه بچه‌ها نیز توانستند در برخی مسابقات حائز کسب مدال و رتبه شوند، پزشکان شهر کودکان را رایگان ویزیت کرده و داروخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها نیز به صورت داوطلبانه کمک‌های خداپسندانه‌ای به آن‌ها ارائه می‌دهند.

ثبت ۳۷ وقف جدید در چهارمحال و بختیاری

حجت‌الاسلام حسن امیری مدیرکل اوقاف و امور خیریه چهارمحال و بختیاری گفت: تاکنون ۳۷ درصد موقوفات استان با نیت خیریه از سوی واقفان وقف شده است.

او افزود: یک هزار و ۷۰۰ موقوفه با سه هزار و ۷۰۰ رقبه در استان ثبت شده است که از ۳۷ درصد نیت وقف‌های ثبت شده در استان خیریه، ۳۳ درصد مسایل اجتماعی، ۲۵ درصد مباحث مذهبی و پنج درصد مربوط به حوزه‌های علمیه است.

امیری اضافه کرد: بیشترین موقوفات استان معادل ۶۳ درصد موقوفات مسجد و ۱۷ درصد حسینیه است و یکهزار و ۷۸ مسجد و ۲۹۶ حسینیه در استان به عنوان موقوفه ثبت شده است.

او ادامه داد: ۱۹ درصد موقوفات استان با نیت‌های مختلف هستند که معادل ۳۲۷ موقوفه است.

امیری از کاهش ۴۵ درصدی درآمد موقوفات استان در سال ۹۹ به دلیل شیوع ویروس کرونا خبر داد و گفت: این کاهش درآمد به دلیل اینکه مغازه‌ها تعطیل و مستاجران قرارداد خود را فسخ کردند، بروز کرده است.

او افزود: از هفته وقف سال گذشته تاکنون ۳۷ وقف جدید به ارزش ۱۳۱ میلیارد ریال در استان ثبت شده است که میزان ثبت موقوفات در استان به دلیل شیوع ویروس کرونا کاهش داشته است.

شاید بتوان مهمترین کارکرد و اثر وقف را از میان بردن فقر در جامعه اسلامی دانست و جایگاه این موضوع در متون اسلامی به خوبی روشن است که اسلام خواهان زدودن همه جوانب و زوایای فقر در اقتصاد جامعه و نیز به دنبال رفاه عمومی در حد معقول و مشروع است.

اسلام برای اجرای عدالت اجتماعی، تعدیل و توزیع ثروت و از میان بردن مظاهر فقر در جامعه، قوانینی، چون خمس و زکات را وضع کرده و در عین حال ثروتمندان را تشویق به خیرات کرده تا به فقرا و تهیدستان کمک شود.

گزارش از: افسانه احمدی فارسانی

انتهای پیام/ف